Callie looked at Ayang from her eye to toe. Ilang segundo niyang tinitigan ang batang babae gamit ang kaniyang blankong mukha. 

Then, he took a deep breath and looked at Attorney Grey. May binulong siya sa lalaki na hindi ko narinig at tuluyang nag-lakad palayo.

He walked away as if I wasn't in front of him... maski ang tapunan ako ng tingin ay hindi niya ginawa. He simply came to a stop and went away after speaking with Attorney Gray, unwilling to look at me like if I were an air.

Imposibleng hindi niya ako nakita... nasa harap niya lang ako...

"Taray ni Attorney, ni-who you ka lang," Natatawang bulong ni Adonis sa'kin nang makalapit. 

Umangat ang labi ko. "Naka-move on na, e."

"Bakit? Hindi ka pa ba?"

Mabilis akong umiling bilang pag-tanggi. I know to myself that I am done with my moving on process. At aaminin kong natagalan ako para tuluyang masabi na naka-move on na ako. Paano ba naman kasi, naaalala ko si Ayang kay Callie. So how do I rapidly move on?

Even though time may pass, memories will always be remembered. 

And I still keep in mind his promise that, even if we break up, he will stand up for me and convince everyone that I am innocent. Pero kani-kanina lang, pinagdiinan niya ang pangalan ko bilang pumatay sa kaibigan.

Hindi ko naman hinihiling na depensahan niya ako sa kabila ng mga nagawa ko noon. I must admit that I was genuinely shocked and that I struggled to grasp a feeling in my chest. 

Yung lalaking akala ko ay tatayo para sa'kin, e wala, mas lalo niya pang ipinagsigawan sa mundo na ako yung may gawa ng krimen na hindi ko naman kayang gawin. 

"Ayang..." Inagaw ko ang atensyon ni Ayang na kasalukuyang nakatuon sa rebulto ni Callie na naglalakad palayo. I'm not ready to introduce Ayang to Callie. At hindi ko alam kung kailan ako magiging handa na ipakilala siya sa tatay niya. 

Lumingon naman siya sa'kin at hindi na tiningnan pa ang likod ni Callie. "Po?"

"Let's visit your Tita Zafinah..."

Memories was surging into me. The thing about memories, it makes you remember everything but nothing changes. You can't change it. Hanggang sa ala-ala na lang ito. Paalala kung bakit at paano nangyari ang mga bagay bagay.

Sa lahat ng mga nagdaan na pangyayari, na-pagtanto ko na lahat ng bagay na mayroon ako, mawawala rin ito at magiging isang ala-ala na lamang.

"Unti-unti tayong nababawasan . . ." Pekeng halakhak ni Adonis habang ang hintuturo at hinlalaki ng kaniyang kanang kamay ay nasa magkabilang gilid ng dalawang mata, sinusubukang itago ang tunay na emosyon.

"Una, si Bredon at ngayon . . . ikaw naman, Zafinah," Tuluyang pumiyok ang lalaki. Nakita ko ang pagdausdos ng kaniyang luha ngunit agad niya rin itong pinalis gamit ang sariling kamay. He forced a smile and took a deep breath before opening his mouth again.

"Goals talaga kayong mag-shota." Pagbibiro niya at mabilis na tumingala sa ere upang mapigilan ang luhang nais kumawala sa mata.

I turned to face Dion, who was sobbing in silence next to Adonis and keeping his focus on Zafinah's grave. Napabuntong hininga ako nang marinig ang nanginginig na boses ni Dion. Umupo siya sa tabi ng lapida ni Zafinah at doon humangos ng iyak. 

"Napakaduga mo, Z-Zaf . . . B-Bakit hindi mo ako tinawagan? Ba-Bakit mo kami i-iniwan?"

Napapikit ako ng mariin kasabay nang paglaglagan ng mga luha na naipon sa aking mata.

What if I contact the police that day?

What if I didn't go to the bar that day and instead went home as soon as possible?

Eh 'di sana hindi kami nasa sementeryo ngayon upang dalawin si Zafinah. Eh 'di sana hindi namatay si Zafinah . . . at sana hindi nangyari ang lahat ng ito.

Am I to blame?

Lahat kami ay nangungulila sa pagkawala ni Zafinah. Wala kami ideya kung paano makakaahon mula sa pagkalunod. Sobrang sakit ng naging epekto ng pagkawala sa amin ni Zafinah. Isang linggo pa lamang ang nakalipas kaya sariwang-sariwa parin sa aming isipan ang mga pangyayari.

Kinausap ako ng nanay ni Zafinah. She apologized to me for hurting me and almost knelt down so that I could forgive her. Wala ako sa lugar para magtanim ng sama ng loob lalo na't alam ko na nadala lamang siya sa sariling emosyon.

"Zafinah, miss ka namin . . . gising ka na diyan, wala na akong kabardagulan." Malungkot na saad ni Dion. "Sorry... hindi ka namin na-resbakan..."





Nakita ko ang pag-yakap ni Ayang sa lapida ng babae. And I let her even though she's wearing a white t-shirt. Hinayaan ko siyang h'wag pansinin na mamanstahan ang damit niya para mayakap ang Tita Zafinah niya.

"Tita Zafinah..." Ayang sobbed. "We haven't filled the jar with paper stars yet... bakit mo po agad kami iniwan?"

Naging pangalawang nanay ni Ayang si Zafinah. 

Nandiyan si Zafinah noong nalaman kong buntis ako, nanganak ako, at sa proseso ng pagpapalaki ko kay Ayang. She was always by my side and never left me. Sa mga oras na walang-wala ako, handa siyang tumulong kahit ano pa...

Napapikit ako. 

Zafinah's face flashed in my head. Ang pagtataray kapag inaasar ko siya at ang pagnguso kapag hindi niya naiintindihan ang sinasabi ng mga kaibigan. Ang nakataas niyang kilay sa tuwing pinapatulan ang mga taong masama ang tingin sa akin. She was always by my side whenever I was at my lowest, listening to my problems and giving me advice.

She said we weren't sisters . . . but in my heart, we were.

Hindi kami magkadugo pero tinuring niya ako na kamaganak. 

Tuluyang nalaglag ang luha ko.

It was as if time stopped but it wasn't the truth. Hindi dapat umiikot ang mundo mo sa iisang tao. Hindi titigil ang ikot ng mundo para sayo. You really just have to move with the flow of your life.

Let yourself cry because that's normal, pero 'wag mong hayaang paikutin ang mundo mo sa bagay na iyon. Mahirap iwanan ang nakaraan at nakasanayan pero mas mahirap kung habangbuhay kang malulunod sa isang pangyayari na dapat ay binabaon na sa limot."

You can't hold on to the past because no matter how hard you hold on, it's gone. Acceptance is the key to be truly free- It sounded so easy but it's never been easy. 

"Sira ka talaga, Zafinah... Gumawa ka talaga ng dahilan para magkita ulit kami ni Callie," Pabiro kong bulong sa hangin. "Mas lalo siyang gumwapo at sa tingin ko, may iba na siyang kinikitang babae... lubog na barko mo..." Ani ko at nag-desisyon na umalis sa lugar na 'yon. 

I let another day go by, thinking that everything is my fault. It was so tiring . . . the whole thing was sucking the crap out of me. Sa loob ng isang araw ay wala akong ibang ginawa kung hindi ang humilata sa aking kama at umiyak.

"Ma, na-miss po kita katabi," Ayang pouted. "Kamusta naman po ang pag-stay mo roon sa kulungan, Ma? Sinasaktan ka po ba ng ibang naka-kulong?"

Mabilis akong umiling. "Hindi... mababait sila roon. Katulad ko, nasisi lang din sila na gumawa ng krimen na hindi naman nila ginawa."

Ang sabi ng ibang tao, kapag galing ka raw sa kulungan, lagi kang uhaw sa away. Maybe I agree that half of the prisoners are like that but I don't agree with all of them. Ang iba kasi ay nahatulan lang ng kasalanang hindi naman nila ginawa. 

Atsaka, uso naman ang pagbabagong buhay. Ang pag-tuwid sa mga mali. At ang pag-kalimot sa mga masasamang nakaraan. 

"Kausapin daw kayo ni Naya," Tumayo si Xion mula sa pagkakahiga sa sofa at binigay kay Amirah ang cellphone niya. 

"Ayan ba yung pinsan mong model at saka teacher, Xi?" Tanong ni Adonis.

Tumango si Xion bilang sagot sa tanong ng kaibigang lalaki.

"Bakit daw?" Ani Amirah.

"Birthday niya bukas... Gusto kayong i-invite," 

Adonis smiled widely. "Ih, gusto lang naman ako iinvite ni Naya kasi gusto niya akong makita."

"Kapal mo, Adonis." Tutol ni Dion sa sinabi.

Naramdaman ko ang pag-bitaw ni Ayang sa lapis niya at nginusuan ako. "Sama tayo, Ma."

"Hindi ka yata pwede, Nak... That celebration is for adults only—"

Xion interrupted me. "Isasama kita, Ayang. Basta tapusin mo 'yang assignment mo."

"Okay po!" 

Wala akong nagawa. I was unable to decline Naya's invitation. Wala akong mararason dahil wala akong gagawin at ibang lakad para bukas. Wala rin namang pasok si Ayang dahil sabado bukas.

Kinabukasan, mas pinili kong manatili sa bahay upang mag-ayos ng sarili. I'm preparing something to wear for later. Alam ko kasi na bigatin ang mga bisita na imbitado sa kaarawan na 'yon. Even the invitation for her birthday is obviously pricey.

"What if, malaman ni Ayang na si Attorney tatay niya?"

Mabilis na lumipad ang tingin ko upang hanapin kung nasaan si Ayang nang marinig ang biglaang tanong ni Adonis. I hurriedly glanced at Adonis after I peered in each of the room's four corners but failed to see Ayang.

"Ingay mo, Adonis." Ani ko at binato ang lalaki gamit ang hanger na hawak.

"Joke lang, Lyn," ulit ni Adonis at inilahad ang itim na damit sa harapan ko. "Oh ito, mas bagay sa 'yo 'tong black dress."

As soon as I saw a dress to wear, a small smile crept across my lips. Kanina pa ako naghahanap ng susuotin. Although I have a lot of clothing, I don't think any of it is suitable for the party I'm going to later.

I prepared myself and put on the clothes Adonis had instructed me to.

Wearing a slim black dress and open-toed buckled square heels, my tiny hairs dance every time there is a strong breeze. Ang kalahating buhok ko ay nakatali habang ang kalahati ay hinayaan kong nakawagwag.

"Anak, anong gusto mong isuot? Itong yellow o itong black para matchy-matchy tayo?"

I heard Adonis imitate me. "Matchy-matchy pang nalalaman."

"E, kung mag-anak ka na rin kaya, Adonis? Para hindi ka nangingielam." Singhal ni Amirah upang ipagtanggol ako sa mapang-asar na si Adonis.

Adonis pouted. "Ready ka na ba?"

"Iw!" Xion and Amirah booed Adonis. 

I felt Dion quickly went behind me and Ayang. Mabilis niyang tinakpan ang tainga ng anak ko upang hindi marinig ang usapan ng dalawang matanda. 

Natawa naman ako. "Hindi ka naman daw si Kane,"

"Ulul, kulang lang ako ng isang ligo roon!'

Amirah gave him that look. "Akala ko ba bounce ka na sa'kin?"

Napalunok si Adonis at tuluyang nag-layo ng tingin. He couldn't speak anymore and just focused on fixing himself. 

"The black one na lang po, Ma." Ayang answered. 

I smiled at her and dressed her. Pinuyod ko ang kaniyang buhok sa katamtamang taas katulad kung paano ko inayos ang buhok ko. I also made her wear black glitter sandals. 

She's so gorgeous.

"I love you, Ayang," I kissed her cheeks. Ang bango!

"I love you too po, Ma!"

Saglit akong napatitig kay Ayang bago tuluyang isarado ang pinto ng kaniyang kwarto. While the three os us were on the ride, I was staring out the window, unsaid thoughts swirling in my mind. Hindi ako mapakali dahil sa isang kaisipan na hindi nililisan ang isipan ko.

What if—will Adonis what if actually happen?

I just didn't know how to confront her if that happened. Sa totoo lang, napagtanto ko na nagkamali rin ako sa kaniya. Pinangunahan ako ng emosyon kaya mas pinili kong ilayo si Ayang kay Callie.

Hindi ko naman pinagkakait si Ayang sa tatay niya. Sadyang hindi pa talaga ako handa na ipakilala siya. Pero minsan napapaisip ako at napapatanong sa sarili. Kailan ako magiging handa? Kapag tuluyan nang kinalimutan ni Ayang na may tatay siya?

Napabuntonghininga ako uli sa aking sarili.

Mabilis kaming nakarating sa patutunguhan. Loud music and accumulating lights suddenly greeted us. It was Cornelia Street by Taylor Swift. 

Mula sa labas, kitang kita ko na marami ng tao sa loob. Naya is a well-known model, so I won't be shocked. She also knows a lot of other businesspeople because she herself is a businessperson. And also tutoring children.

"Good everning, Sir, puno na po rito... sa likod na po ang park," Hinarang kami ng guard nang marating ang harapan ng venue.

Xion nodded. "Thank you," Bumaling siya sa'kin. "Gusto mong bumaba na rito? Para hindi na masiyadong mahaba yung lalakarin mo mamaya... medyo malayo yung parking lot sa venue."

"Sige, hintayin ka na lang namin."

"Okay, chat mo ako, hah." 

Bumaba kami ni Ayang at agad kong naramdaman ang hirap. Ayang is struggling with her sandals kaya gusto niyang magpabuhat sa'kin, e mabigat na siya masiyado para sa bagay na 'yon, I can't carry her.

"Ayang, hindi na kita kaya. Ang laki mo na kaya," I patted her head. "Tingnan mo, matatangkaran mo na si Mama mo!"

She pouted. "Magyayapak na lang po ako, Ma—"

"No! Mamaya may bubog pa r'yan..." I clicked my tongue and raised the white flag. "Sige na nga, buhatin kita basta hanggang sa pag-pasok lang, hah?"

"Okay po, hanggang pag-pasok lang hehe." She said as she opened both of her arms.

Napabuntong-hininga ako, kinukuha lahat ng lakas na naipon sa'kin bago siya tuluyang pinasan. She was heavy and besides that, I couldn't carry her properly because I was carrying my wallet and her sandals.

Hirap na hirap ako bawat pag-hakbang na ginagawa at pakiramdam ko ay maihuhulog ko siya anumang oras. However, as she laughed at the expression on my face, my strength grew as a result of hearing her lovely chuckle.

"Ma, nahulog po sandals ko!" Anunsyo niya sa'kin, mahinang tinatapik ang balikat ko upang mapunta sa kan'ya ang atensyon ko.

I stopped walking, glanced behind me where the sandals had fallen and looked back at the front, groaning while closing my eyes. 

Hindi pa ako nakakapasok sa loob, pero ramdam kong haggard na ako.

"Ako na po kukuha, Ma,"

"Hindi na, ako na." I turned my back and offered, opening my eyes at the same moment, but as soon as someone hit me, I quickly swallowed. I also felt the cold hand on my back to help me not to fall.

"Sorry," Napayuko ako, hindi nag-aangat ng tingin. 

Malakas ang pagkatama ko sa kaniya! Narinig ko nga ang pag-daing niya!

"Ma, siya po yung nakita ko sa harap ng courtroom..." Ayang whispered in my ear.

Slowly, I looked up.

At agad na napamura sa isipan. 

"She dropped her heels." Malamig niyang tugon.

But I couldn't answer because I was frozen in place. Knowing that it was Callie... 

^_____________^