Một hôm đại đức A Nậu Lâu Đà trên đường đi khất thực bị một nhóm du sĩ chận lại chất vấn. Họ bắt thầy phải trả lời cho được câu hỏi của họ. Họ nói trả lời được thì họ mới cho đi. Họ hỏi:

– Chúng tôi nghe đồn sa môn Cồ Đàm là bậc giác ngộ vẹn toàn, và giáo pháp của người rất cao siêu mầu nhiệm. Thầy là môn đệ của sa môn Cồ Đàm, vậy xin thầy cho biết: sau khi chết sa môn Cồ Đàm có còn hiện hữu hay không?

Rồi các vị du sĩ buộc đại đức A Nậu Lâu Đà chọn một trong những điều sau đây:

Sau khi chết, sa môn Cồ Đàm còn.

Sau khi chết, sa môn Cồ Đàm mất.

Sau khi chết, sa môn Cồ Đàm vừa còn vừa mất.

Sau khi chết, sa môn Cồ Đàm vừa không còn vừa không mất.

Khất sĩ A Nậu Lâu Đà biết rằng trong bốn câu trả lời đó không có câu trả lời nào phù hợp với giáo pháp của Phật. Thầy im lặng, nhưng các vị du sĩ không bằng lòng sự im lặng đó. Họ buộc thầy phải nói một cái gì đó. Cuối cùng, đại đức nói:

– Này các bạn, theo tri kiến của tôi thì bốn mệnh đề đó, không mệnh đề nào diễn tả được sự thật về sa môn Cồ Đàm.

Các thầy du sĩ cười và bảo nhau:

– Xem bộ vị khất sĩ này là người mới tu cho nên ông ta mới không trả lời được câu hỏi của mình và tìm mọi cách để thối thác. Thôi chúng ta nên để cho ông ta đi cho rồi.

Nói xong, họ bỏ đi.

Sau đó mấy hôm, gặp giờ pháp thoại, đại đức A Nậu Lâu Đà đem việc xảy ra trình lên Phật, rồi thầy nói:

– Thế Tôn, xin Thế Tôn soi sáng cho chúng con, để chúng con được học hỏi thêm và để cho chúng con có khả năng trả lời mỗi khi được hỏi những câu hỏi tương tợ.

Phật hỏi A Nậu Lâu Đà:

– Này A Nậu Lâu Đà, đi tìm bắt sa môn Cồ Đàm bằng khái niệm rất khó. Sa môn Cồ Đàm ở đâu? A Nậu Lâu Đà! Có thể tìm sa môn Cồ Đàm nơi hình sắc không?

– Bạch Thế Tôn, không.

– Có thể tìm sa môn Cồ Đàm nơi cảm giác không?

– Bạch Thế Tôn, không.

– Có thể tìm sa môn nơi tri giác, tâm tư và nhận thức không?

– Bạch Thế Tôn, không.

– Vậy thì A Nậu Lâu Đà, có thể tìm sa môn Cồ Đàm ngoài hình sắc không?

– Bạch Thế Tôn, không.

– Có thể tìm sa môn Cồ Đàm ngoài cảm giác không?

– Bạch Thế Tôn, không.

– Có thể tìm sa môn Cồ Đàm ngoài tri giác, tâm tư và nhận thức không?

– Bạch Thế Tôn, không.

Phật nhìn A Nậu Lâu Đà:

– Vậy thì tìm sa môn Cồ Đàm ở đâu? A Nậu Lâu Đà, ngay trong giờ phút hiện tại đứng trước sa môn Cồ Đàm mà còn không nắm bắt được sa môn Cồ Đàm, huống hồ là sau khi sa môn Cồ Đàm diệt độ! A Nậu Lâu Đà, tự thân của sa môn Cồ Đàm, cũng như tự thân của bất cứ một pháp nào trong vạn pháp, không thể nào nắm bắt được bằng khái niệm, bằng những phạm trù của nhận thức phân biệt. Phải thấy được các pháp trong liên hệ duyên khởi của nó. Phải thấy được sa môn Cồ Đàm nơi những pháp mà ta thường cho là không phải sa môn Cồ Đàm, như thế mới thấy được chân tướng của sa môn Cồ Đàm.

A Nậu Lâu Đà! Muốn thấy được tự tánh của một đóa hoa sen, ta phải thấy được đóa sen nơi những pháp mà ta không gọi là đóa sen, như ánh sáng mặt trời, nước hồ, đám mây, bùn đất, hơi nóng... Chỉ có cái thấy đó mới đưa ta vượt thoát được cái lưới biển kế sở chấp, tức là cái lưới phân biệt khái niệm, tức là những phạm trù sinh, diệt, này, kia, có, không, dơ, sạch, thêm, bớt... Muốn thấy được sa môn Cồ Đàm cũng thế. Bốn phạm trù: có, không, vừa có vừa không, không có cũng không không, chỉ là bốn cái lưới nhện trong số bao nhiêu chiếc lưới nhện khác, không có đủ sức nắm bắt được con chim đại bàng của thực tại mầu nhiệm.

A Nậu Lâu Đà! Thực tại tự thân không thể dùng khái niệm phân biệt mà nắm bắt, không thể dùng ngôn ngữ văn tự mà diễn bày. Chỉ có trí tuệ thực chứng do thiền quán đem lại mới giúp ta nhận được tự thân thực tại. A Nậu Lâu Đà, một người chưa bao giờ có dịp nếm hương vị của một trái xoài thì không thể nào biết được hương vị ấy dù người khác có dùng bao nhiêu ngữ ngôn, văn từ và khái niệm phân biệt để diễn tả hương vị trái xoài cho người kia nghe. Chỉ có kinh nghiệm chứng đắc trực tiếp mới đưa ta thể nhập được thực tại. Do đó tôi đã từng nhiều lần nói với các vị là đừng nên đi lạc vào thế giới của hý luận để đánh mất thời gian quý báu của sự tu tập quán chiếu.

A Nậu Lâu Đà! Vạn pháp là vạn pháp trong cái tự thân như thật của nó, cho nên ta gọi tự thân của các pháp là chân như (tathatha). Chân như là tự thân mầu nhiệm của vạn pháp. Đóa sen từ chân như mà tới, A Nậu Lâu Đà cũng từ chân như mà tới, sa môn Cồ Đàm cũng từ chân như mà tới. Từ chân như mà tới thì gọi là như lai (tathagatha). Từ chân như tới, vạn pháp đi về đâu? Vạn pháp đi về chân như. Đi về chân như thì gọi là như khứ (tathagatha). Thật ra vạn pháp không từ đâu tới cả, cũng không đi về đâu cả, vì tự thân của vạn pháp đã là chân như rồi. A Nậu Lâu Đà! Nghĩa đích thực của như lai là không từ đâu tới mà cũng không đi về đâu cả (từng vô sở lai, diệc vô sở khứ). A Nậu Lâu Đà, từ hôm nay trở đi tôi sẽ tự gọi là Như Lai (tathagatha). Như Lai ưa từ này, bởi vì từ này tránh được ý niệm phân biệt có thể thấy được trong các đại danh từ tôi và ta.

Đại đức A Nậu Lâu Đà mỉm cười:

– Bạch Như Lai, từ nay xin người cứ tự xưng là Như Lai đối với chúng con. Chúng con biết rằng chúng con cũng từ chân như tới, nhưng chúng con không tự xưng chúng con là Như Lai, chúng con chỉ để Như Lai sử dụng đại danh từ này.

Thế Tôn, mỗi lần Thế Tôn tự gọi mình là Như Lai, chúng con lại có dịp được nhắc để quán chiếu và nhớ rằng chúng con cũng thuộc về cùng một bản thể chân như, bất sinh và bất diệt.

Phật mỉm cười: – NhưLai rất vui lòng vì đề nghị ấy của thầy A Nậu Lâu Đà.