Đề 18

Câu 1: Vai trò, vị trí của Đảng trong hệ thống chính trị ? Yêu cầu của việc xây dựng Đảng trong đổi mới hệ thống chính trị ?

Hệ thống chính trị được vận hành theo cơ chế: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Đảng vừa là một bộ phận của hệ thống chính trị, vừa là “hạt nhân” lãnh đạo của hệ thống ấy, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật.

Đảng Cộng sản cầm quyền là Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm thay Nhà nước. Đảng quan tâm xây dựng củng cố Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, phát huy vai trò của các thành tố này trong quản lý, điều hành xã hội. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng phải đồng bộ với đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị, đổi mới kinh tế.

Vai trò:

- Cương lĩnh 1991: “Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng thời là một bộ phận của hệ thống ấy. Đảng lien hệ mật thiết với nhân dân, chịu cự giám sát của nhân dân, hành động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

- Điều 4 Hiến pháp (1992, sửa đổi): “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.”

- Đảng đề ra Cương lĩnh chính trị, đường lối, chiến lược, những quan điểm, chủ trương phát triển kinh tế-xã hội; đồng thời Đảng là người lãnh đạo và tổ chức thực hiện Cương lĩnh, đường lối của Đảng.

- Đảng lãnh đạo xã hội chủ yếu thông qua Nhà nước và các đoàn thể quần chúng. Đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng được Nhà nước tiếp nhận, thể chế hoá cụ thể bằng pháp luật và những chủ trương, chính sách, kế hoạch, chương trình cụ thể. Vì vậy, Đảng luôn quan tâm đến việc xây dựng Nhà nước và bộ máy của Nhà nước, đồng thời kiểm tra việc Nhà nước thực hiện các Nghị quyết của Đảng.

- Đảng lãnh đạo xã hội thông qua hệ thống tổ chức Đảng các cấp và đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng. Đảng lãnh đạo công tác cán bộ bằng việc xác định đường lối, chính sách cán bộ, lựa chọn, bố trí, giới thiệu cán bộ có đủ tiêu chuẩn vào các cơ quan lãnh đạo của Nhà nước và các đoàn thể quần chúng và các tổ chức chính trị - xã hội.

- Ngoài ra, Đảng lãnh đạo bằng phương pháp giáo dục, thuyết phục và nêu gương, làm công tác vận động quần chúng, lãnh đạo thực hiện tốt quy chế dân chủ...

Yêu cầu đổi mới:

Bố trí đúng cán bộ

Tổng Bí thư nhấn mạnh: "Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng phải đồng bộ với đổi mới tổ chức và hoạt động của cả hệ thống chính trị, đồng bộ với đổi mới kinh tế; thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức, sinh hoạt và hoạt động của Đảng".

"Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước là khâu mấu chốt, cần tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt các nguyên tắc chung đã được xác định là : Đảng lãnh đạo Nhà nước bằng đường lối, quan điểm, các nghị quyết; lãnh đạo thể chế hoá, cụ thể hoá thành Hiến pháp, pháp luật, kế hoạch, các chương trình công tác lớn của Nhà nước; phải bố trí đúng cán bộ và thường xuyên kiểm tra việc tổ chức thực hiện".

Ông Nông Đức Mạnh khẳng định: "Đảng lãnh đạo nhưng không bao biện, làm thay Nhà nước; trái lại, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ động, sáng tạo của Nhà nước trong quản lý đất nước và xã hội. Theo hướng đó, khẩn trương xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy định cụ thể về nguyên tắc, nội dung và cơ chế Đảng lãnh đạo đối với Nhà nước trong từng lĩnh vực : lập pháp, hành pháp, tư pháp và từng cấp, từng loại hình tổ chức nhà nước".

Đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân, người đứng đầu Đảng nói: "Đảng định hướng và tạo điều kiện để Mặt trận và các đoàn thể xác định đúng mục tiêu, phương thức hoạt động; đồng thời, phát huy tinh thần dân chủ, sáng tạo trong xây dựng, đổi mới tổ chức và hoạt động của mình. Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị, đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ; thực hiện luân chuyển cán bộ, khắc phục tình trạng khép kín, cục bộ về cán bộ".

Tổng Bí thư cũng nói đến việc tăng cường trách nhiệm của cán bộ, đảng viên là thủ trưởng cơ quan nhà nước. "Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị phải thường xuyên gắn với đổi mới phong cách và lề lối làm việc ở từng cấp theo hướng thật sự dân chủ, thiết thực, nói phải đi đôi với làm".

Kiểm tra, giám sát để chống tham nhũng

Trong phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương, ông Nông Đức Mạnh nói: "Cải cách hành chính phải được tiến hành trên cơ sở các nghị quyết và nguyên tắc về xây dựng hệ thống chính trị, đổi mới phương thức lãnh đạo và nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng. Xuất phát từ các mục tiêu và yêu cầu đó, trong thời gian tới cần tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ và quy chế phối hợp để nâng cao vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan và cả bộ máy nhà nước".

Tổng Bí thư cho rằng, cần thực hiện phân công, phân cấp rõ ràng, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phục vụ tốt nhất cho người dân và chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân.

Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội X của Đảng và Chương trình làm việc toàn khóa của BCH Trung ương, Bộ Chính trị trình đề án về "Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng" để Ban Chấp hành Trung ương xem xét quyết định theo tinh thần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát với nhận thức và yêu cầu mới.

Tổng Bí thư yêu cầu, công tác kiểm tra, giám sát "phải được đổi mới, tăng cường trong cả nhận thức và hành động, cả về tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, cơ sở vật chất và điều kiện làm việc".

"Đồng thời, công tác kiểm tra của Đảng phải góp phần thực hiện bằng được mục tiêu phòng, chống tham nhũng, lãng phí mà Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba BCH Trung ương Đảng (khoá X) đã đề ra, nhằm vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách trước mắt cũng như lâu dài của công tác xây dựng Đảng, vừa là mong muốn của các cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và đông đảo cán bộ làm công tác kiểm tra của Đảng và của toàn dân".

Chủ động hơn trong công tác tư tưởng

Tổng Bí thư khẳng định: "Công tác tư tưởng, lý luận, báo chí là lĩnh vực quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng. Trước những đòi hỏi, yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong những năm tới, Đại hội X của Đảng đã đề ra những yêu cầu mới đối với công tác tư tưởng, lý luận, báo chí, đòi hỏi toàn Đảng cần tiếp tục nắm vững, phát huy vai trò to lớn của các lĩnh vực công tác này".

Ông yêu cầu, phải chủ động hơn trong công tác tư tưởng; nghiên cứu xây dựng chiến lược công tác tư tưởng trong tình hình mới, thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên tự phê bình và phê bình, nâng cao sức chiến đấu và sức thuyết phục của công tác này.

"Bám sát thực tiễn, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và những vướng mắc trong tư tưởng của cán bộ, đảng viên và nhân dân để giải đáp sát thực, kịp thời; đấu tranh khắc phục những biểu hiện phai nhạt lý tưởng, cơ hội, chạy theo lợi ích cá nhân; chủ động và kiên quyết phê phán những quan điểm sai trái, bác bỏ những luận điểm phản động, góp phần làm thất bại mọi mưu toan "diễn biến hoà bình", bạo loạn, lật đổ của các thế lực thù địch".

Tổng Bí thư nhấn mạnh, phải "tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức trong các cơ quan báo chí; khắc phục những biểu hiện lệch lạc trong hoạt động báo chí, xuất bản, văn hóa, văn nghệ, nhất là xa rời tôn chỉ, mục đích, chạy theo thị hiếu thấp kém, vì lợi ích vật chất cá nhân, cục bộ".

Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh cho biết, tại Hội nghị này, BCH Trung ương quyết định việc giới thiệu nhân sự để Quốc hội xem xét, bầu và phê chuẩn theo quy định của pháp luật.

"Đây là một việc làm có ý nghĩa hết sức quan trọng, thể hiện ý thức trách nhiệm rất cao của BCH Trung ương và toàn Đảng nhằm góp phần xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân; quyền lực của Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp; bảo đảm đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo hướng xây dựng hệ thống cơ quan hành pháp thống nhất, thông suốt, hiện đại".

Trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị là đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Đảng, Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc. Trong đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống chính trị, vấn đề mấu chốt là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Để lãnh đạo đạt kết quả cao, Đảng không chỉ cần có đường lối đúng đắn mà còn “phải đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng… để Đảng thật sự là lực lượng lãnh đạo ở tầm chiến lược, bao quát toàn diện nhưng không rơi vào bao biện làm thay Nhà nước, phải làm cho Nhà nước mạnh lên, quản lý có hiệu lực, hiệu quả”, đồng thời làm cho “Mặt trận Tổ quốc… thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội”(7). Phương thức lãnh đạo phù hợp của Đảng trong tình hình hiện nay, theo chúng tôi, là:

Trước hết, việc xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách phải xuất phát từ thực tế, tổng hợp được các ý kiến, kinh nghiệm thực tiễn của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Khi đã có nghị quyết phải tuyên truyền, giải thích, thuyết phục mọi người thông suốt, ý Đảng trở thành ý dân. Trong quá trình thực hiện, Đảng phải theo dõi xem chủ trương đề ra có đúng không, cần điều chỉnh như thế nào trước khi nhân ra diện rộng. Người lãnh đạo, tập thể lãnh đạo tài giỏi mấy cũng không thể nghĩ thay, nghĩ hơn được toàn thể đảng viên và nhân dân. Do đó “biết lãnh đạo”, “cách lãnh đạo cực kỳ tốt”, theo Hồ Chí Minh, là dựa vào trí tuệ, kinh nghiệm và sức mạnh của nhân dân.

Thứ hai, phải biết cụ thể hoá, vận dụng sáng tạo Nghị quyết của Đảng vào từng cấp, từng lĩnh vực. Đảng lãnh đạo Nhà nước trước hết là bằng Cương lĩnh, chiến lược và các định hướng về chính sách và chủ trương công tác lớn. Tổ chức Đảng ở từng cấp, từng ngành, từng cơ quan phải nắm vững đường lối, quan điểm chung của Đảng, căn cứ vào đặc điểm từng địa phương, từng ngành, từng cơ quan mà đề ra chủ trương, kế hoạch, biện pháp sát hợp. Trước khi triển khai ra diện rộng một chủ trương quan trọng nào đó, cần tiến hành làm thí điểm để rút kinh nghiệm.

 Thứ ba, hiện nay, hệ thống chính trị của chúng ta có Đảng, Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam từ Trung ương đến cơ sở; các tổng công ty, các cơ quan sự nghiệp cũng có hệ thống tổ chức theo ngành dọc. Do vậy, phải tạo lập sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các tổ chức, giữa các ngành và các địa phương, tức là kết hợp sự lãnh đạo theo hệ thống dọc với lãnh đạo theo hệ thống ngang cho đúng.

 Thứ tư, trong khi thực hiện sự lãnh đạo toàn diện, thường xuyên, Đảng phải biết lựa chọn và tập trung lãnh đạo những công việc trọng yếu. 

Thứ năm, phải phát huy vai trò của cán bộ, đảng viên trong các cơ quan nhà nước, các đoàn thể nhân dân. Trong điều kiện Đảng Cộng sản là đảng duy nhất cầm quyền, các tổ chức, cấp uỷ đảng phải vừa giáo dục, vừa quản lý và phát huy vai trò của lực lượng này trong việc thực hiện sự lãnh đạo của Đảng.

Thứ sáu, phải thường xuyên tiến hành kiểm tra và kiểm tra đúng cách. Cách tốt nhất là phải làm thường xuyên và kết hợp kiểm tra “từ trên xuống” và “từ dưới lên”, đặc biệt “người kiểm tra phải là người có uy tín”.

Xét về hiệu quả lãnh đạo chính trị trong những năm đổi mới, tư duy lý luận của Đảng đã tạo nên những bước tiến mới về phương thức lãnh đạo và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị cơ sở. Đảng ta chủ trương hướng về cơ sở, quan tâm củng cố cơ sở xã hội của chính trị, đề cao các sáng kiến từ cơ sở. Nhấn mạnh vai trò của cơ sở thực chất là nhấn mạnh vai trò của nhân dân, tác dụng to lớn và quyết định của nhân dân trong xây dựng chế độ mới, xây dựng chế độ dân chủ, thực hiện quyền lực của nhân dân.

Câu 2: Những vấn đề xã hội bức xúc được nêu ra trong Đại Hội X ? Thực trạng của vấn đề giải quyết lao động việc làm hiện nay ?

          Những vấn đề xã hội bức xúc theo quan điểm đại hội 10 của Đảng:

 - Việc xây dựng nếp sống văn hoá chưa được coi trọng đúng mức. Tình trạng suy thoái, xuống cấp về đạo đức, lối sống, sự gia tăng tệ nạn xã hội và tội phạm đáng lo ngại, nhất là trong lớp trẻ. Quản lý nhà nước về văn hoá còn nhiều sơ hở, yếu kém. Đấu tranh ngăn ngừa văn hoá phẩm độc hại chưa được chú ý đầy đủ, còn nhiều yếu điểm, bất cập.

- Thành tựu xoá đói, giảm nghèo chưa thật vững chắc. Số hộ nghèo và tái nghèo ở một số vùng còn lớn, tỉ lệ hộ nghèo theo chuẩn mới còn cao. Đời sống nhân dân vùng sâu, vùng xa, vùng thường bị thiên tai còn nhiều khó khăn; nhiều vùng dân tộc thiểu số có tỉ lệ hộ nghèo cao hơn so với bình quân cả nước. Một số chính sách trợ giúp người nghèo, hộ nghèo, vùng nghèo chưa được tổ chức thực hiện tốt.

- Công tác bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ nhân dân còn nhiều bất cập. Hệ thống y tế chậm đổi mới, chất lượng dịch vụ y tế chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của nhân dân; điều kiện chăm sóc y tế cho người nghèo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế. Bệnh dịch HIV/AIDS tiếp tục gia tăng. Đầu tư của Nhà nước và huy động nguồn lực xã hội cho phát triển y tế chưa đáp ứng yêu cầu và hiệu quả chưa cao. Quản lý hoạt động khám, chữa bệnh và hành nghề y, dược tư nhân kém hiệu quả. Năng lực sản xuất và cung ứng thuốc còn yếu; quản lý thị trường thuốc chữa bệnh có nhiều thiếu sót. Vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm chưa được kiểm soát chặt chẽ. Chính sách đào tạo và sử dụng cán bộ y tế còn nhiều bất cập; đội ngũ cán bộ y tế thiếu và yếu, cơ cấu bất hợp lý; những việc làm vi phạm đạo đức nghề nghiệp chậm được khắc phục.

- Một số tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn có hiệu quả. Cuộc đấu tranh chống các thói hư tật xấu thiếu các biện pháp đồng bộ và chưa tạo được chuyển biến rõ nét; tệ ma tuý, mại dâm còn diễn biến phức tạp.

- Tội phạm có tổ chức và tội phạm liên quan đến ma tuý có chiều hướng gia tăng.

- Việc bảo đảm trật tự, an toàn giao thông chưa tốt, thiếu đồng bộ, tai nạn giao thông vẫn còn nghiêm trọng, ý thức chấp hành pháp luật giao thông trong xã hội rất kém, quản lý nhà nước còn nhiều bất cập.

- Chất lượng giáo dục và đào tạo còn thấp, nhiều vấn đề hạn chế, yếu kém chậm được khắc phục.

+ Chất lượng giáo dục còn nhiều yếu kém; khả năng chủ động, sáng tạo của học sinh, sinh viên ít được bồi dưỡng, năng lực thực hành của học sinh, sinh viên còn yếu. Chương trình, phương pháp dạy và học còn lạc hậu, nặng nề, chưa thật phù hợp. Phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học chưa cân đối với giáo dục trung học phổ thông. Đào tạo nghề còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng.

+ Việc xã hội hoá giáo dục được thực hiện chậm, thiếu đồng bộ. Công tác giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, chất lượng thấp. Chưa quan tâm đúng mức phát triển giáo dục và đào tạo ở đồng bằng sông Cửu Long, để giáo dục và đào tạo của vùng này tụt hậu kéo dài so với các vùng trong cả nước.

+ Công tác quản lý giáo dục, đào tạo chậm đổi mới và còn nhiều bất cập. Thanh tra giáo dục còn nhiều yếu kém; những hiện tượng tiêu cực, như bệnh thành tích, thiếu trung thực trong đánh giá kết quả giáo dục, trong học tập, tuyển sinh, thi cử, cấp bằng và tình trạng học thêm, dạy thêm tràn lan kéo dài, chậm được khắc phục.