Các nhà kinh tế học tư sản thường cho rằng mọi công cụ lao động, mọi tư liệu sản xuất đều là tư bản. Thực ra, bản thân tư liệu sản xuất không phải là tư bản, nó chỉ là yếu tố cơ bản của sản xuất trong bất cứ xã hội nào. Tư liệu sản xuất chỉ trở thành tư bản khi nó trở thành tài sản của các nhà tư bản và được dùng để bóc lột sức lao động làm thuê. Khi chế độ tư bản bị xóa bỏ thì tư liệu sản xuất không còn là tư bản nữa. Như vậy, tư bản không phải là một vật mà là một quan hệ sản xuất xã hội nhất định giữa người và người trong quá trình sản xuất, nó có tính chất tạm thời trong lịch sử. Qua nghiên cứu quá trình sản xuất giá trị thặng dư, có thể định nghĩa chính xác tư bản là giá trị mang lại giá trị thặng dư bằng cách bóc lột sức lao động không công của công nhân làm thuê. Như vậy, bản chất của tư bản là phản ánh quan hệ sản xuất xã hội mà trong đó giai cấp tư sản chiếm đoạt giá trị thặng dư do giai cấp công nhân sáng tạo ra.

Tư bản được phân chia ra thành tư bản bất biến và tư bản khả biến. Bộ phận tư bản biến thành tư liệu sản xuất mà giá trị được bảo toàn và chuyển vảo sản phẩm, tức là không thay đổi về lượng giá trị của nó được C.Mác gọi là tư bản bất biến( KH là c). Tư bản bất biến là hình thức biểu hiện hao phí lao động quá khứ. Có vai trò như một yếu tố không thể thiếu trong quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư. Do đặc điểm thuộc tính tự nhiên quy định nên giá trị của nó cũng không tăng thêm hay mất đi trong quá trình sản xuất. Còn bộ phận tư bản biến thành sức lao động không tái hiện ra, nhưng thông qua lao động trừu tượng của công nhân làm thuê mà tăng lên, tức là biến đổi về lượng, được C.Mác gọi là tư bản khả biến( KH là v). Tư bản khả biến là hình thức biểu hiện của hao phí lao động sống và là nguồn gốc sinh ra giá trị thặng dư.

Sự phân chia trên dựa vào vai trò tạo ra giá trị thặng dư. Tư bản bất biến là điều kiện cần thiết không thể thiếu được để sản xuất ra giá trị thặng dư. Còn tư bản khả biến có vai trò quyết định trong quá trình đó vì nó chính là bộ phận tư bản đã lớn lên.