Các bộ phận khác nhau của tư bản sản xuất không chu chuyển giống nhau. Căn cứ vào phương thức chu chuyển khác nhau của từng bộ phận tư bản, người ta chia tư bản sản xuất thành tư bản cố định và tư bản lưu động.

Tư bản cố định là bộ phận tư bản sản xuất tồn tại dưới dạng máy móc, thiết bị, nhà xưởng,... về hiện vật tham gia toàn bộ vào quá trình sản xuất, nhưng giá trị của nó bị khấu hao từng phần và được chuyển dần vào sản phẩm mới được sản xuất ra. Tư bản cố định sử dụng lâu dài trong nhiều chu kỳ sản xuất và nó bị hao mòn dần trong quá trình sản xuất. Có 2 loại hao mòn là hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình. Hao mòn hữu hình là hao mòn về vật chất, hao mòn về cơ học có thể nhận thấy. Còn hao mòn vô hình là sự hao mòn thuần túy về mặt giá trịcủa tài sản cố định, là sự giảm giá trị, thậm chí bị loại bỏ của máy móc, thiết bị. Việc tăng tốc độ chu chuyển của tư bản cố định là một biện pháp quan trọng để tăng quỹ khấu hao tài sản cố định, làm cho lượng tư bản sử dụng tăng lên, tránh được thiệt hại hao mòn hữu hình do tự nhiên phá hủy và hao mòn vô hình gây ra.

Tư bản lưu động là bộ phận tư bản sản xuất tồn tại dưới dạng nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu phụ, SLĐ,...giá trị của nó lưu thông toàn bộ cùng với sản phẩm và được hoàn lại toàn bộ cho các nhà tư bản sau mỗi quá trình sản xuất. Việc tăng tốc độ chu chuyển của tư bản lưu động sẽ làm tăng lương tư bản lưu động được sử dụng trong năm, do đó tiết kiệm được tư bản ứng trước. Mặc khác, do tăng tốc độ chu chuyển của tư bản lưu động khả biến làm cho tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư hàng năm tăng lên.

Có thể thấy những đặc điểm khác nhau đã dẫn đến sự phân chia tư bản thành tư bản cố định và tư bản lưu động. Tư bản cố định không thay đổi hình thái tồn tại trong quá trình kinh doanh. Còn tư bản lưu động thì ngược lại, có sự chuyển hóa về hình thức tồn tại qua các công đoạn của quá trình kinh doanh. Về cơ bản, tư bản lưu động chỉ tham gia một chu kỳ kinh doanh nhưng tư bản cố định tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh. Đặc biệt, tư bản lưu động luận chuyển toàn bộ giá trị ngay một lần vào giá trị sản phẩm mới còn tư bản cố định thì luân chuyển giá trị dần từng phần vào trong giá trị sản phẩm mới dưới hình thức khấu hao tài sản cố định. Tư bản cố định thường chiếm tỷ lệ cao hơn so với tư bản lưu động. Tốc độ chu chuyển của tư bản lưu động nhanh hơn so với tư bản cố định.

Sự phân chia tư bản thành tư bản cố định và tư bản lưu động là đặc điểm riêng của tư bản sản xuất. Sự phân biệt giữa tư bản cố định và tư bản lưu động là chỉ có tính chất tương đối. Có nhưng tư liệu sản xuất khi thì là tư bản cố định, khi lại là tư bản lưu động. Điều đó phụ thuộc vào chức năng của nó trong quá trình sản xuất. Sự phân chia đó có ý nghĩa rất lớn trong việc sản xuất, tiết kiệm vốn đầu tư.