Câu 5. Trình bày khái niệm vi phạm pháp luật. Phân tích những dấu hiệu cơ bản của vi phạm pháp luật. Cho VD.

1. Khái niệm vi phạm pháp luật

- Vi phạm pháp luật là hành vi trái pháp luật và có lỗi, do chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện, xâm hại đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ.

2. Những dấu hiệu cơ bản của VPPL

(i) VPPL phải là hành vi xác định của con người

- ĐN: là xử sự thực tế, cụ thể của cá nhân hoặc tổ chức nhất định, bởi vì pháp luật được ban hành để điều chỉnh hành vi của các chủ thể mà không điều chỉnh suy nghĩ của họ. 

- Mác đã từng nói: ngoài hành vi của tôi ra, tôi khòng tồn tại đối với pháp luật, không phải là đối tượng của nó. 

Vì vậy, phải căn cứ vào hành vi thực tế của các chủ thể mới có thể xác định được là họ thực hiện PL hay VPPL.

Hành vi xác định này có thể được thực hiện bằng hành động (VD: đi xe máy vượt đèn đỏ khi tham gia giao thông) hoặc không hành động (VD: trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế).

(ii) VPPL phải là hành vi trái pháp luật

ĐN: là xử sự trái với các yêu cầu của PL. 

Hành vi này được thể hiện dưới các hình thức sau:

a. Chủ thể thực hiện những hành vi bị PL cấm. 

VD: đi xe máy vào đường ngược chiều...

b. Chủ thể không thực hiện những nghĩa vụ mà PL bắt buộc phải thực hiện. 

VD: trốn tránh nghĩa vụ phụng dưỡng ông bà, cha mẹ...

c. Chủ thể sử dụng quyền hạn vượt quá giới hạn cho phép. 

VD: trưởng thôn bán đất công cho một số cá nhân nhất định...

(iii) VPPL phải là hành vi của chủ thể có năng lực trách nhiệm pháp lý, vì hành vi có tính chất trái pháp luật nhưng của chủ thể không có năng lực trách nhiệm pháp lý thì không bị coi là vi phạm pháp luật.

Năng lực trách nhiệm pháp lý của chủ thể là khả năng mà pháp luật quy định cho chủ thể phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình.

Theo quy định của pháp luật, chủ thể là cá nhân sẽ có năng lực này khi đạt đến một độ tuổi nhất định và trí tuệ phát triển bình thường. Đó là độ tuổi mà sự phát triển về trí lực và thể lực đã cho phép chủ thể nhận thức được hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó gây ra cho xã hội nên phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Chủ thể là tổ chức sẽ có khả năng này khi được thành lập hoặc được công nhận.

(iv) VPPL phải là hành vi có lỗi của chủ thể

ĐN: là khi thực hiện hành vi trái PL, chủ thể có thể nhận thức được hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó, đồng thời điều khiển được hành vi của mình.

Như vậy, chỉ những hành vi trái pháp luật mà có lỗi của chủ thể thì mới bị coi là vi phạm pháp luật. 

Còn trong trường hợp chủ thể thực hiện một xử sự có tính chất trái pháp luật nhưng chủ thể không nhận thức được hành vi của mình và hậu quả của hành vi đó gây ra cho XH hoặc nhận thức được hành vi và hậu quả của hành vi của mình nhưng không điều khiển được hành vi của mình thì không bị coi là có lỗi và ko phải là VPPL.

Như vậy, những hành vi trái pháp luật mang tính khách quan, không có lỗi của chủ thể thực hiện hành vi đó thì không bị coi là vi phạm pháp luật. 

Từ đó có thể khẳng định là tất cả mọi vi phạm pháp luật trước hết phải là hành vi trái pháp luật, nhưng ngược lại, không phải tất cả mọi hành vi trái pháp luật đều bị coi là vi phạm pháp luật. Chỉ những hành vi trái pháp luật nào có lỗi mới có thể bị coi là vi phạm pháp luật.  

(v) VPPL là hành vi xâm hại tới các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ, tức là làm biến dạng đi cách xử sự là nội dung của quan hệ pháp luật đó.