Vào đầu mùa đông khi mùa mưa vừa hết cũng là lúc cá mè béo nhất. Mùa mưa cá mè có đủloại thức ăn nhờ nước mưa kéo theo những mỡ màu trên mặt đất để xuống nước hóa thânthành các sinh vật phù du là tảo là rong là thức ăn phong phú và dồi dào cho lũ cá kiếm ănở tầng nước giữa . Cá mè hay ăn ở tầng giữa ních đẫy thức ăn nên cá béo khỏe chắc cũngđể tích trữ năng lượng cho mùa đông giá lạnh. Ao nào thả cá mè nếu xuống tắm là biếtngay vì sẽ có cáu cá mè bám vào người. Tắm xong mà có những vết nâu nhỏ tanh tanh bámhết các lỗ chân lông và da hơn nhơn nhớt thì đích thị là cáu cá mè. Cá mè tanh lắm mùitanh rất đặc trưng nên thường hay được ví tanh như cá mè ranh. Cá mè ranh là loại cá cònbé và rất tanh thịt ăn nhạt chưa ngon nhưng làm gỏi thì lại ngon. Nhưng tôi chả thích gỏi cámè. Chỉ thích cá mè kho. Mà phải cá mè to. Gì chứ cứ 'cá cả lợn lớn' nó mới béo chứ khônggiống như gà non vịt già mới ngon. Cá được đánh từ ao lên vớ được nhà nào gạn ao thì vuinhư hội. Chầu chực vớt bắt rồi mua về, thả vào chậu nước gạo cho nhả bớt nhớt và thức ăncòn đọng lại ở mang ngâm cá chừng hai tiếng. Những con cá mè to béo đến gần hai kilomột con cứ quẫy đạp ầm ầm tung toé trong chậu cho dù cá mè không phải là loại cá khỏecó nhiều sức mạnh. Chúng mày cứ quẫy đi cho sạch nhớt cứ quẫy đấy rồi mà đợi vào nồi.Vỏ hành khô lấy xuống từ nánh bếp . Vỏ hành củ tim tím màu cánh gián, mong mỏng nhưcánh chuồn chuồn, thơm thơm hăng hăng, rửa sạch vò cho nhàu đi một chút để thật ráonước. Vỏ hành thật ra là thứ phế phẩm vứt đi. Là phần vỏ ngoài còn lại của những củ hànhđã được đem ra chợ bán . Gia vị kho cá còn có thêm chuối xanh, ít lá chè xanh mấy quả khếchua,ít rau thì là, một nắm chay khô. Nước mắm ngon và vài ba lạng thịt ba chỉ làm chấtđộn. Cá mè được tách mang làm sạch. Xắt miếng rán sơ với thịt ba chỉ cho săn miếng cá lạibắt vàng quanh mép miếng cá. Chuối xanh với khế thái lát mỏng tầm nửa phân, lá chè tươirửa sạch xếp dưới đáy nồi rồi xếp lớp cứ một lớp cá lại một lớp vỏ hành chuối , khế , thì làthái nhỏ xếp chừng ba lớp rắc chay khô lên mặt là đầy nồi. Nêm mắm và muối cho vừamiệng rồi đổ ngập nước nóng nhớ là phải nước nóng. Nước lạnh là làm tanh cá. Cho lênbếp để lửa lom dom. Kho cá mè phải kho kĩ và nhỏ lửa để mỡ cá tiết ra ngấm vào gia vị còngia vị thì được hòa tan ngấm ngược vào miếng cá . Kho chừng ba tiếng nồi cá kho cạn sạchnước các lớp gia vị quyện thành bánh lại với nhau nồi cá có mùi thơm lựng không còn mùitanh nào là được. Cá mè béo nhưng mùi rất tanh phải có mấy chiếc lá chè tươi mới khửsạch, chuối chát khế chua làm bớt độ ngấy thịt ba chỉ tạo độ ngậy và giữ nồi cá không bịcháy khê ,lúc bắc ra bếp rắc thêm một ít thì là và lá gừng tươi tạo mùi cho nồi cá kho thêmhấp dẫn. Đặc biệt là vỏ hành, bình thường vỏ hành khô chả có mùi vị gì đặc sắc nhưng khochung với cá mè được ngấm mỡ cá, gia vị trỏ nên dai dai bùi bùi, ngầy ngậy cộng thêm mùithơm đặc trưng của hành củ làm cho những thứ gia vị độn ấy ăn còn ngon hơn cả cá kho.Cá mè kho là thức để ăn cơm . Đi làm đồng về bắp chân bắp tay hãy còn cương rắn tắm ùmột cái chân tay vẫn phảng phất mùi tanh tanh của bùn non. Trải chiếu ra đầu hè dướibóng mấy cây cau . Dọn bữa cơm chiều, Chiều mùa đông trời hơi se lạnh ngồi quanh nồicơm mới trắng tinh bốc khói nghi nghút gắp miếng cá kho vùi vào giữa bát gắp ít vỏ hànhrắc lên trên nhẩn nha và một miếng to nhai kĩ cho vị của cơm mới, vị béo của cá mùi thơmcủa gia vị, chút dai dai của vỏ hành quyện cả vào nhau thật là ngon lành vừa miệng.Đúng làcó cá làm vạ cho cơm những bữa cơm cá kho như thế bao giờ nồi cơm cũng sạch bách.Bụng no căng mà miệng vẫn thòm thèm. Lại nhớ đến câu ca xưa ' Lạy trời mưa xuống lấynước tôi ưống . Lấy ruộng tôi cày, lấy bát cơm đầy lấy khúc cá to, Các cụ hay bảo ' đầu chép,mép mè' đầu chép ngon thế nào thì tôi không để í lắm nhưng mép mè thì ngon thật. Mépmè ở đây không phải là phần mép bao quanh miệng của cá mè . Mà là phần chạy dọc theobụng cá . Chắc đây là chỗ tích mỡ cho mùa đông của cá . Ăn đến chỗ này đột nhiên thấymiếng cá mềm hẳn ra trong miệng vị béo ngậy mà không hề ngấy. Nó mềm như pa tê màngậy như gan ngỗng nhưng lại không ngán. Vị ngậy lập tức tỏa ra đánh thức cả vị giác lẫnkhứu giác.Ăn cơm cá kho bao giờ cũng dễ ăn chắc dạ mà lại dễ tiêu. Đi cuốc về ăn món nàylà nhanh lại sức nhất.Có bữa mình tôi ăn hết năm sáu bát cơm mới với cá kho.Nhà cái Liễu ở ngay gần nhà tôi nó cũng thích ăn cơm cá mè kho. Nó biết nhà tôi có kho cálà vác bát sang xin. Chả ngại ngần gì. Bố tôi thì dễ tính lại quý nó bảo cháu cứ vào bếp màmúc. Thế là con bé vào làm bát đầy vét cả vỏ hành với độn phủ lên. Vừa bê về nhà vừa bốcăn. Liễu ơi. Bây giờ mày giàu có sang trọng lắm rồi. Chả biết mày còn thích ăn cá mè kho vỏhành nữa không biết. Còn nhớ hồi phi thân từ trên cống cùng với chúng tao không nữa.Gặp mày cũng muốn nói chuyện nhưng cái thằng chồng mày người cứ thơm nức nước hoavới phì phèo xì gà cứ lườm lườm cười cười. Bọn tao lại ngại.Nói là đi cuốc về ăn cơm ngon nhưng thật ra có mấy khi tôi phải đi cuốc chỉ biết có vậnđộng lao động thì con người cảm thấy khỏe khoắn ra ăn cái gì cũng thấy ngon hơn chứ cứquanh quẩn ở nhà thì lúc nào cũng thấy mệt.Không vận động thì khó mà có những bữa ănngon lành được.Không khí nữa, một giấc ngủ ở quê với không khí trong lành luôn chongười ta cảm giác sảng khoái khác hẳn với sự mệt mỏi của giấc ngủ chốn thị thành. Lâu lắmrồi tôi chưa được lần nào như vậy. Cứ bảo những nhà nho là hay ăn rỏn rẻn như mèo bởi vìhọ có hoạt động gì nặng nề đâu suốt ngày quanh quẩn rồi uống trà vặt thì làm sao có thểăn như cơm lực điền được. Công việc và cuộc sống bận rộn cứ cuốn tôi đi theo dòng thờigian những lần ngoái đầu nhìn lại ngắn ngủi cũng chỉ như cơn gió thoảng qua rồi lại mảimiết theo đuổi những mục tiêu phía chân trời.