Chương 6

1, phân tích qt chuyển biến của CNTB từ tự do cạnh tranh sang độc quyền?thế nào là ĐQ và TCĐQ .nêu các hình thức cơ bản của TCĐQ?tại sao nói sự thống trị của TDCT dc thay thế bằng sự thống trị của ĐQ là đặc điểm co bản của CNTB trong giai đoạn hiện đại

a/ qt chuyển biến của CNTB từ tự do cạnh tranh sang độc quyền

*qui luật chuyển biến

TDCT->tích tụ và tập trung TB->tích tụ và tập trung sản xuất,tích tụ sx phát triển đến 1 mức nào đó sẽ sinh ra độc quyền

*nguyên nhân

- sự phát triển của llsx dưới tác động của tiến bộ khoa học đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung sx hình thành các xí nghiệp có qui mô lớn

-những thành tựu KHKT làm xh những nganh sx mới đòi hỏi xí ngh phải có qui mô lớn mặt khác nó dẫn đến tăng nslđ tăng k/n tích lũy tư bản thúc đẩy phát triển sx lớn

-sự tác động của các qui luật kinh tế như qui luật giá trị thặng dư,qui luật tích lũy....,ngày càng manh mẽ làm biến đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tâp trung sx qui mô lớn

-hiện tượng canh tranh khốc liệt buộc các nhà tư bản phải tích cực cải tiến kĩ thuật,tăng qui mô tích lũy,cạnh tranh gay gắt làm cho các nhà tư bản vùa và nhở bị phá sản còn các nha tb lớn phát tài với số tư bản tập trung và qui mô xn ngày càng lớn

-cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1873 trong toàn bộ thế giới tư bản làm phá san hàng loạt xi ngh vừa và nhỏ thúc đẩy nhanh chóng qt tập trung và tích tụ tb

-sự phát triển của qh tín dụng TBCN trơ thành đòn bẩy thúc đẩy mạnh mẽ tập trung sx

b/ thế nào là ĐQ và TCĐQ .nêu các hình thức cơ bản của TCĐQ?

TCĐQ là tổ chức liên minh giữa các nhà tư bản lớn để tập trung vào trong tay phân lớn việc sx và tiêu thụ 1 số loại hàng hóa nào đó nhằm mục đích thu dc lợi nhuận

*các hình thức cơ bản của TCĐQ

-cacten là hth tcđq giữa các nhà tb kí hiệp nghĩ thỏa thuận với nhau về giá cả,qui mô,và sản lượng,thị trương tiêu thụ,kì hạn thanh toán...các nhà tư bản tham gia các ten vẫn độc lập với nhau về sx và thương ngh.Họ chỉ cam kết làm đúng hiệp nghị và nếu làm sai sẹ bị phạt tiền theoqui định của hiệp nghị

-xanhdica là hth tổ chức đq cao hơn ổn định hơn các ten .Các xi ngh tham gia xanh dica vẫn giữ độc lập với nhau về sản xuất chỉ mất độc lập về lưu thông,mọi việc mua và bán sẽ do 1 ban quản trị của xanh di ca đảm nhận

-tờ rớt là 1 hth đq cao hơn cacsten và xanhđica nhằm thống nhất cả việc sx tiêu thụ tài vụ đều do 1 ban quản trị quản lí.Các nhà tb tham gia tờ rớt trở thành những cô đông thu lợi nhuận theo số lượng cổ phần

-congxoocxiom là hình thức tcđq có trình độ và qui mô lớn hơn các hình thức độc quyền trên,tham gia congxoocxiom ko chỉ có các nhà tb lớn mà còn các xanhđica,torot thuộc các nganh khác nhau nhưng liên quan với nhau về kinh tế,kĩ thuật..

c/tại sao nói sự thống trị của TDCT dc thay thế bằng sự thống trị của ĐQ là đặc điểm co bản của CNTB trong giai đoạn hiện đại

2, TB qt hinh thanh TBTC,sự thống trị cua tbtc trong gđ dầu của cntb ,2 mặt kinh te, chinh trị

TBTC là sự kết hợp lẫn nhau giữa TBCN và TB ngân hàng

*nguyên nhân sự xuất hiện tổ chức đq trong ngân hàng

-do qui luật tích tụ tập trung tư bản trong ngân hàng cũng giống như trong công nghiệp ,

do qt cạnh tranh trong kĩnh vực ngân hang liên tục diễn ra các ngân hàng vừa và nhỏ bị thôn tính dẫn đến hình thành các ngân hàng lonw

*vai trò mới của ngân hàng

-NH mở rộng hoặc thu hẹp các khoản tín dụng khách hàng

-sử dụng các công cụ lãi suất đối với các khoản vốn cho vay

-NH có thể cư người vào hội đồng giám sát các tổ chức độc quyền CN

-NH có thể xuất vốn mua cổ phần của các tổ chức đq

*phản ứng của các tcđq CN

-tham gia vào cong việc của NH bằng cách mua cổ phần của NH lớn để chi phối hoạt động của NH hoặc lập NH riêng phục vụ cho minh

->qt chuyển hóa trong công ngh và NH xoắn xuýt với nhau và thúc đẩy lẫn nhau làm nảy sinh 1 thứ tư bản mới gọi là tư bản tài chính

*cơ chế thống trị của TBTC

Sự phát triển cua tb tc dẫn đến sự hthanh 1 nhóm nhỏ độc quyền chi phối toàn bộ đời sông kt và chinh trị của toàn xh tư bản gọi là bọn đầu sỏ tài chính

-bọn đầu sỏ tài chính thiết lập sự thống trị của mình thông qua chế độ tham dự.Nhờ chế độ tham dự và pp tổ chức tập đoàn theo kiểu móc xích các nhà tư bản độc quyền có thể khống chế và điều tiết dc 1 lượng tb lớn gấp nhiều lần

- thống trị kinh tế là cơ sở để bọn đầu sỏ tài chính thống trị về chính trị và các mặt khác.về mặt chinh trị chi phối mọi hđ của các cơ quan nhà nước biến nhà nước tư sản thành công cụ phục vụ lợi ích của chúng

3,the nào là XKTB,pb voi xkhh,cho biêt nguyên nhân các hth anh hương cua xktb voi su phat triển cua cntb trong gđ đầu

XKTB là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài nhằm mục đích chiếm đoạt giá trị thặng dư và các nguồn lợi nhuận khác ở các nước nhập khẩu tư bản

*nguyên nhân có XKTB

-1 số ít nước phát tr đã tích lũy dc 1 khối lượng lớn tư bản và có số tư bản thừa tương đối cần tìm nơi đầu tư để có them lợi nhuận

-nhiều nước lạc hậu về kt bị lôi cuốn vào sự giao lưu kinh tế thế giới nhưng lại rất thiếu tư bản tiền lương thấp nguyên liệu rẻ nên tỷ suất lợi nhuân cao rát hấp dân đầu tư tư bản

* Hình thức của xuất khẩu tư bản:

-Xktb hoạt động là hình thức xktb để xd những xí nghiệp mới or mua lại những xn đang hoạt động ở nước nhận đầu tư biến nó thành một chi nhánh của công ty mẹ ở chính quốc . Các xí nghiệp mới được hình thành thường tồn tại dưới dạng hỗn hop song phương và đa phương but có những xí nghiệp toàn bộ vốn của công ty nước ngơai

-xbtb cho vay là hình thuc xktb được thực hiện dưới hình thức cho chính phủ thành phố hay một ngân hàng nước ngoài vay tư bản tiền tệ có thu lãi.

-thực hiện các hth xktb xét về chủ sở hữu tư bản phân tích thành xk tư bản nhà nước và xktb tư nhân

4,tổ chức ĐQ quốc tế,trinh bat su phân chia tg về mặt kinh te giưa cac nước ĐQ quoc tế

Quá trình tích tụ và tập trung tư bản phát triển ,việc xuất khẩu tư bản tăng lên vả về quy mô và phạm vi tất yếu dẫn tới sư phân chia thế giới về mặt kinh tế giữa các tập đoàn tư bản độc quyền và hình thành các tổ chức đq thế giới.sự đụng độ trên trương quốc tế giữa các tổ chức độc quyền quốc gia có sức mạnh kte hung hậu lại dc sự ủng hộ của nhà nước của mình và các cuộc canh tranh gay gắt giữa chúng tất yếu dẫn đến xu hướng thỏa hiệp ký kết các hiệp định để củng cố địa vị độc quyền của chúng trong những lĩnh vực và những thị trường nhất định, từ đó hình thành các liên minh độc quyền quốc tế dưới dạng cascten, xanhđica, torot quốc tế..

5,tbay qt phân chia lanh tho thế gioi giữa các cương quốc tb ĐQ trong ls vì sao nói thục chất phân chia.... Là phân chia thuộc địa

Sự phân chia thế giới về kinh tế được củng cố và tăng cường bằng việc phân chia thế giới về lãnh thổ. Các cướng quốc đế quốc ra sức xâm chiếm thuộc địa bởi vì thuộc địa là nơi đảm bảo nguồn nguyên liệu và thị trường thường xuyên, là noi tương đối an toàn trong cạnh tranh bảo đảm thực hiện đồng thời những mục đích về kinh tế, quân sự và chính trị. Từ sau năm 1880 những cuộc xâm chiếm thuộc địa bắt đầu phát triển mạnh, đến cuối thế ky 19- đầu 20 các nước đế quốc đã hoàn thành việc phân chia lãnh thổ thế giới. Sự phân chia lãnh thổ và phát triển không đều của CNTB tất yếu dẫn đến cuộc đấu tranh đòi chia lại thế giới, đó là nguyên nhân chính dẫn đến cuộc chiến tranh tgioi lần 1 & 2

6,biêu hiên cua qluat gttd va gt trong gđ đq cua cntb

- Do chiếm được vị trí đq nên các tổ chức đq đã áp đặt giá cả đq, giá cả đq thấp khi mua và cao khi bán. Về thực chất gcđq vẫn k thoát ly và k phủ định cơ sở của nó là giá trị. Các tcđq thi hành chính sách gcđq là chiếm đoạt 1 phần gtri và gtri thặng dư của nh ngươi khác. Xét trong toàn bộ hệ thống kinh tế TBCN tổng số giá cả=tổng số giá trị, quy luật giá trị biểu hiện thành quy luật giá cả đq.

- Trong giai đoạn CNTB cạnh tranh tự do quy luật GTTD biệu hiện thành quy luật tỷ suất lợi nhuận binh quân sang giai đoạn CNTB ĐQ quy luật lợi nhuân đq cao là hình thức biêu hiện của quy luật GTTD. Nguồn gốc của lợi nhuận đq cao là lao đông k công của công nhân ở các xí ngiệp đq, một phần lao động k công của công nhân ở các xi ngiệp k đq, một phần gttd của các nhà tb vừa và nhỏ bị mất đi do thua thiệt trong cuộc cạnh tranh, lao đông tdu và đôi khi cả phần lao động tất yếu của những ngươi sản xuất nhỏ, nhân dan lao động ở các nước tb và thuộc địa

7,pt ban chat, nguyen nhân hinhthanh phat trine va bieu hien chu yeu cua cntb đq nhà nước cho biết cơ chế kinh tế của CNTB đq NN

*nguyên nhân hình thành phát triển của chủ nghĩa tư bản độc quyền nn

-tích tụ và tập trung tư bản càng lớn thì tích tụ và tập trung sản xuất cang cao do đó đẻ ra những cơ cấu kinh tế to lớn đòi hỏi 1 sự điều tiêt xã hội đối với sản xuất và phân phối,yêu cầu kế hoạch hóa tập trung từ 1 trung tâm.Nói cách khác sự phát triển hơn nữa của trình độ xã hội hóa llsx đã dẫn đến yêu cầu khách quan là nhà nươc phải đại biểu cho toàn bộ xh quản lí nền sx.Ll sx xh hóa càng cao mâu thuẫn gay gắt với hình thức chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa do đó tất yếu đòi hỏi phải có 1 hình thức mới của quan hệ sx để lực lượng sx có thể tiếp tục phát tiên trong đk còn sự thống trị của cntb.Hình thức mới đó là cntb độc quyền nhà nước

-sự phát triển của phân công lđxh đã làm xh 1 số ngành mà các tổ chức đq tư bản tư nhân ko thể hoặc ko muốn kinh doanh vì đầu tư lớn thu hồi vốn chậm và ít lợi nhuận nhất là các nganh thuộc kết cấu hạ tầng như năng lượng giao thông vận tải nghiên cứu kh cơ bản... đòi hỏi nhà nước phải đứng ra đảm nhiệm kinh doanh các nganh đó tạo điều kiện cho các tổ chức đq tư nhân kinh doanh các ngành khác có lợi hơi

-sự thống trị của đq đã làm sâu sắc them sự đối kháng giua giai cấp tư sản với giai cấp vô sản và nhân dân lao đọng.Nhà nước phải có những c/s để xoa dịu mâu thuẫn đó như trợ cấp thất ngh,điều tiết thu nhập quốc dân...

-cùng với xu hướng quốc tế hóa sự bành trướng của các liên minh độc quyền quốc tế vấp phải hàng rào quốc gia dân tộc và xung đột lợi ích với các đối thủ trên thị trường thế gioi.Tình hình đó đòi hỏi phải có sự phối hơpj giữa các nhà nước của các quốc gia tư sản để điều tiết các qh chính trị và kinh tế quốc tế

*bản chất của cntb độc quyền nhà nước

CNTB DQ NN là hình thức vận động mới của quan hệ SXTBCN, là sự phối hợp giữa tổ chức đq tư nhân và nhà nước tư sản thành tổ chức có quyền lực to lớn trong đó nhà nước tư sản bị phụ thuộc vào các tcdq, và can thiệp vào các quá trình kte nhằm bảo vệ lợi ích của các tcdq & cứu nguy cho CNTB

-CNTBNN là sự can thiệp trực tiep của nhà nước vào quá trình kte, cntbdqnn là nấc thang phát triển mới của CNTBDQ.Nó là sự thống nhất của 3 quá trình gắn bó chặt chẽ với nhau: Tăng sức mạnh của các TCDQ, tăng vai trò can thiệp nhà nước vào kinh tế, kết hop sức mạnh kte của dq tư nhân với sức mạnh chính trị của nn trong 1 thể thống ! và bộ máy nn phụ thuôc vào các tcdq

->CNTNĐQNN là 1 quan hệ kinh tế chính trị ,xã hội chứ ko phải là 1 chính sách trong giai đoạn đq của cntb

*những biểu hiện chủ yếu của CNTBĐQNN

a/ sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức đq và nhà nước

-các tổ chức đq có thể lập nên những hội của giới chủ biến những hội ấy thành cơ quan tham mưu của mình ,thông qua đó tác động lên đương lối kinh tế chính tri của NNTSĐQ

-mua chuộc hối lộ các quan chức chính phủ,sự tham gia của các quan chức chính phủ vào hội đồng quản trị của các công ty lớn

b/sự hình thành và phát triển của sở hữu nhà nước

-SHNN bao gồm các DnNN,những ll kinh tế do NN nắm giữ as NHNN dự trũ quốc gia kho bạc ,hệ thống hạ tầng kĩ thuật do NN đầu tư xd tài nguyên...

-con đường hình thành:quốc hữu hóa hoặc nhà nước đầu tư xây dựng mới những cơ sở kinh tế những doanh ngh,những công ty NN or góp vốn cổ phần với tư nhân thông qua hth NSNN

-chức năng

+tạo ra địa bàn phát triển và mở rộng sxTBCN

+giai phóng tư bản,chuyển nguon tư bản từ nơi ít lãi sang nơi nhiêu lãi

+định hướng về đầu tư,làm rõ chỗ dựa về mặt kt cho nhà nước thông qua đó NN thực hiện chức năng điều tiết và quản lí vĩ mô với nền kinh tế

-Thị trường NN

+lí do hình thành:giúp cho CNTB Khắc phục dc những khó khăn về tt(tt đầu ra,tt đầu vào)

+con đường hình thành:thông qua những hợp đồng kinh tế giữa NN với các công ty độc quyền,hệ thống thu mua của NN,thông qua quan hệ hợp tác giữa nhà nước với các cong ty trong phân phối tiêu thụ

c/sự điều chỉnh can thiệp của nhà nước vào các qt kte đối nội đối ngoại

-đối nội

+NN điều chỉnh thông qua những công cụ kinh tế:luật pháp và chính sách,công tác kế hoạch hóa,những chương trình phát triển ktxh thuộc khu vực kinh tế NN

+mục đích:khắc phục những mặt trái của nên kinh tế thị trường duy tri sự ổn định của nền kinh tế bảo vệ lợi ích tầng lớp tư bản đq và ptr CNTB

-đối ngoại:thông qua các tổ chức ĐQNN quốc tế