Chương 5 : Đường lối xây dựng nền kttt định hướng XHCN

à Một số khái niệm cơ bản

* Cơ chế quản lý :

-KN :là phương thức phân bổ các nguồn lực trong quá trình sản xuất ( lực chọn và tỷ trọng nguồn lực)

- Có 2 loại cơ chế

+ cơ chế kế hoạch hóa tập trung : trong 1 nền kinh tế khi các nguồn lực được phân bổ thong qua vai trò của nhà nước

+ Cơ chế thị trường : trong một nền kinh tế khi các nguồn lực được phân bổ bằng nguyên tắc thị trường ( cung-cầu,…)

I. Cơ chế quản lý kinh tế thời kì trước đổi mới

à Kế hoạch hóa tập chung

- 54-75 : phát huy tác dụng nhất định

- 75-86 : để lại hậu quả nặng nề

1. Chế độ sở hữu

- Chỉ thừa nhận chế độ sở hữu Nhà nước và tập thể( kinh tế quốc doanhà xí nghiệp quốc doanh, kinh tế tập thể à hợp tác xã)

- Xóa bỏ sở hữu tư nhân bằng quốc hữu hóa, hợp tác hóa

* Muốn thay đổi QHSX (LLSX quy định), phải có nền tảng LLSX mà quan trọng nền tảng là công cụ ( hay chính là công nghiệp hóa)

* Thực tế thì VN thay đổi sở hữu bằng hành chính và cưỡng bức

2. Cơ chế quản lý KHHTT

- NN quản lý chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chi tiêu pháp lệnh chi tiết áp đặt từ trên xuống dưới. Các doanh nghiêp hoạt động trên cơ sở các quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các chỉ tiêu pháp lệnh được giao. NN giao chỉ tiêu kế hoạch cấp phát vốn, vật tư cho DN, DN giao nộp sản phẩm cho NN. Lỗ thì NN bù, lãi thì NN thu

- Cơ quan nhà nước can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DN nhưg lại không chịu trách nhiệm gì về vật chất và pháp lý đối với các quyết định của mình.

- Quan hệ hàng hóa – tiền tệ bị coi nhẹ. NN quản lý kinh tế qua chế độ cấp phát- giao nộp

- Bộ máy cồng kềnh và kém hiệu quả

- Đội ngũ quan lieu, dặc quyền đặc lợi

3. Chế độ phân phối

- Chế độ bao cấp : phân phối bằng hiện vật, phân phối cào bằng, pp bình quân chia đều

- Các hình thức chủ yếu của chế độ bao cấp

+ Bao cấp qua giá

+ Bao cấp qua chế độ tem phiếu

+ Bap cấo theo chế độ cấp phát vốn của ngân sách

II. Cơ chế từ đổi mới đến nay (1986- nay) kinh tế thị trường

1. Tính tất yếu

- Xuất phát từ yêu cầu đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kt-xh

- Từ hạn chế của cơ chế cũ

- Đảm bảo tính đồng bộ của sự phát triển, bố trí lại cơ cấu kinh tế phải đi đôi với đổi mới cơ chế quản lý kinh tế( hay CNH phát triển (LLSX) phải đi đôi với sự thay đổi của cơ chế quản lý ( QHSX))

2. Sự hình thành tư duy của Đảng về KTTT thời kỳ đổi mới

a. Tư duy của Đảng từ đại hội VI đên VIII

- Một là : KTTT không phải là cái riêng có của CNTB mà là thành tựu phát triển chung của nhân loại

KTTT có lịch sử phát triển lâu dài nhưg cho đến nay nó mới biểu hiện rõ nhất trong CNTB. Nó chị phối toàn bộ cuộc sống của con người trong xã hội CNTB à điều đó khiến cho nhiều người nhầm tưởng rằng KTTT là sản phẩm riêng của CNTB

- Hai là : KTTT còn tồn tại khách quan trong thời kỳ quá độ lên CNXH

KTTT chỉ đối lập với kinh tế tự nhiên, tự cấp, tự túc chứ không đối lập với chế độ xã hội. KTTT tồn tại và phát triển ở nhiều phương thức sản xuất khác nhau. KTTT vừa có thể liên hệ vơi chế độ tư hữu , vừa có thể lien hệ với chế độ công hữu và phục phụ cho chúng à vì vậy nó tồn tại khách quan trong thời ky quá độ lên CNXH

- Ba là : có thể và cần thiết sử dụng kinh tế thị trường để xây dựng CNXH ở nước ta .

KTTT tồn tại khách quan

Các đặc điểm của KTTT

- các chủ thể kinh tế có tình độc lập, có quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh, lỗ lãi tự chịu

- Giá cả cơ bản do cung cầu điều tiết, hệ thống thị trường phát triển đồng bộ và hoàn hảo

- Nền kinh tế có tính mở cao và vận hành theo quy luật vốn có của KTTT như quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh

- Có hệ thống pháp quy kiện toàn và sự quản lý vĩ mô của NN

b. Tư duy của Đảng từ đại hội IX – X

- Khái niệm về nên kinh tế thị trường định hướng XHCN là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta trong thời kì quá độ lđi len CNXH: đó là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của NN theo định hướng XHCN.

- Nội dung cơ bản của định hướng XHCN

+ Mục đích phát triển : “dân giàu ,nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”

+ Phương hướng phát triển : pt nền kt với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kt nhằm giải phóng mọi tiềm năng trong mọi thành phần kt trog mỗi cá nhân và mọi vùng miền…

+ Về định hướng xã hội và phân phối  : thực hiện tiến bộ và công bằng trong từng bước, tăng trưởng kt phải gắn chặt với pt XH, VH giáo dục và đào tạo.. Chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, bên cạnh đó còn phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác.

+ Về quản lý : phát huy vai trò làm chủ XH của nhân dân, đảm bảo vai trò quản lý điều tiết nền kt của NN pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng

3. Tiếp tục hoàn thiện thể chế cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta

a. KN

- Thể chế KTTT là một tổng thể bao gồm các bộ quy tắc luật lệ và hệ thống các thực thể ,tổ chức kinh tế được tạo lập nhằm điều chỉnh hoạt động giao dịch, trao đổi trên thị trường

- Thể chế KTTT bao gồm

+ các quy tắc về hành vi kinh tế diễn ra trên thị trường- các bên tham gia thị trường với tư cách là các chủ thể thị trường

+ Cách thức thực hiện các quy tắc nhằm đạt được mục tiêu hay kết quả mà các bên tham gia thị trường mong muốn

+ Các thị trường – nơi hang hóa được gia dịch , trao đổi trên cơ sở cá yêu cầu , quy định của luật lệ

- KTTT định hướng XHCN là nền kt vừa thuận theo các quy luật của KTTT vừa chịu sự chi phối của các yêu tố đảm bảo tính định huowngs XHCNà thể chế KTTT định hướng XHCN được hiểu là thể chế KTTT trong đó các thiết chế, công cụ, và nguyên tắc vận hành được tự giác tạo lập và sử dụng để phát triển lực luowngj sản xuất , cải thiện đời sống nhân dân, vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ , văn minh.

- thể chế KTTT định hướng XHCN là công cụ hướng dẫn cho các chủ thể trong nền kinh tế vận động theo đuổi mục tiêu kinh tế- xã hội tối đa chứ không đơn thuần là mục tiêu lợi nhuận tối đa.

b. Mục tiêu hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN (5)

*Mục tiêu cơ bản : làm cho các thể chế KTTT định hướng XHCN phù hợp với những nguyên tắc cơ bản của KTTT, thúc đẩy KTTT định hướng XHCN phát triển nhanh, hiệu quả bền vững, hội nhập kinh té quốc tế thành công

* Mục tiêu trước mắt

- Một là : Từng bước xây dựng đồng bộ hệ thống pháp luật, đảm bảo cho nền KTTT định hướng XHCN phát triển thuận lợi, phát huy vai trò chủ đạo của kt nhà nước

- Hai là : đổi mới cơ bản mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công

- Ba là : phát triển đồng bộ đa dạng các loại thị trường cơ bản thống nhất trong cả nước, từng bước liên thong với thị trường khu vực và thế giới

- Bốn là : giải quyết tốt hơn mối quan hệ giữa phát triển kinh tế cới phát triển văn hóa, xã hội, đảm bảo tiến bộ công bằng xã hội, bảo vệ môi trường

- Năm là : nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của NN và phát huy vai trò của Mặt trận tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội trong quản lý

c. Quan điểm về hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN (5)

- Nhận thức đầy đủ, tôn trọng và vận dụng đúng các quy luật khách quan của KTTT phù hợp với điều kiện của VN, đảm bảo tính định hướng XHCN của nền kt.

- Đảm bảo tính đồng bộ giữa các bộ phận cấu thành của thể chế kinh tế , giữa các yếu tố thị trường với thể chế chính trị , xã hội, giữa NN, thị trường và xã hội

_ Kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại và kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn dổi mới của nước ta, chủ động và tích cực hội nhập

- Chủ động tích cực giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng, rút ra kinh nghiệm

- Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực hiệu quả quản lý của NN, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị trong quá trình hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN

d. Một số chủ trương tiếp tục hoàn thiện thể chế KTTT dịnh hướng XHCN(5)

- Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN

- Hoàn thiện thẻ chế về sở hữu và các thành phần kinh tế loại hình DN và các tổ chức sản xuất kinh doanh

- Hoàn thiện thể chế đảm bảo đồng bộ các yếu tố thị trườn và phát triển đồng bộ các loại thị trường

- Hoàn thiện thể chế gắn tăng trưởng kinh tế với tiến bộ , công bằng XH trong từng bước, từng chính sách phát triển và bảo vệ môi trường

- Hoàn thiện thể chế về vai trò của lãnh đạo của Đảng. quản lý của NN và sự tham gia của các tổ chứ quần chúng vào quá trình phát triển KT-XH