II. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

1.QuanniệmcủaHồChíMinhvềthờikỳ quáđộlên chủnghĩaxãhội ởViệtNam

C.Mác,Ph.Ăngghen,V.I.Lêninđềukhẳngđịnhtínhtấtyếukháchquancủathời kỳquáđộlênchủnghĩaxãhộivàchỉrõvịtrílịchsử,nhiệmvụđặcthùcủanótrong quá trình vận động, phát triển của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủnghĩa.

TheoquanđiểmcủacácnhàkinhđiểncủachủnghĩaMác-Lênin,thìcóhaicon đườngquáđộtiếnlênchủnghĩaxãhội.Conđườngthứnhấtlàconđườngquáđộtrực tiếplênchủnghĩaxãhộitừnhữngnướctưbảnpháttriểnởtrìnhđộcao.Conđườngthứ hailàquáđộgiántiếplênchủnghĩaxãhộiởnhữngnướcchủnghĩatưbảnpháttriển còn thấp hoặc các nước tiền tư bản.

Trêncơsởvậndụnglýluậnvềcáchmạngkhôngngừng,vềthờikỳquáđộlên chủnghĩaxãhộicủachủnghĩaMác-Lêninvàxuấtpháttừđặcđiểmtìnhhìnhthựctế củaViệtNam,HồChíMinh  đãkhẳngđịnhconđườngcáchmạngViệtNamlàtiến

36

hànhgiảiphóngdântộc,hoànthànhcáchmạngdântộcdânchủnhândân,tiếndầnlên chủnghĩaxãhội.Nhưvậy,quanniệmHồChíMinhvềthờikỳquáđộlênchủnghĩaxã hộiởViệtNamlàquanniệmvềmộthìnhtháiquá độ giántiếpcụ thể-quáđộ từmộtxã hộithuộcđịa,nửaphongkiến,nôngnghiệplạchậuđilênchủnghĩaxãhội.Chínhởnội dungcụthểnày,HồChíMinhđãcụthểhóavàlàmphongphúthêmlýluậnMác- Lênin về thời kỳquáđộ lên chủ nghĩa xã hội.

Theo HồChíMinh,khibướcvàothờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội,nướctacó đặcđiểmlớnnhấtlàtừmộtnướcnôngnghiệplạchậutiếnlênchủnghĩaxãhộikhông phải kinh qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa. Đặc điểm này chi phối các đặc điểm khác,thểhiệntrongtấtcảcáclĩnhvựccủađờisốngxãhộivàlàmcơsởnảysinhnhiều mâuthuẫn.Trongđó,HồChíMinhđặcbiệtlưuýđếnmâuthuẫncơbảncủathờikỳquá độ,đólàmâuthuẫngiữanhucầupháttriểncaocủađấtnướctheoxuhướngtiếnbộvà thực trạng kinh tế - xã hội quá thấp kémcủa nước ta.

a)Nhiệm vụ lịch sử của thời kỳquá độ lênchủ nghĩaxãhội ở Việt

Nam.

TheoHồChíMinh,thựcchấtcủathờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhộiởnướctalà quátrìnhcảibiếnnềnsảnxuấtlạchậuthànhnềnsảnxuấthiệnđại.Thựcchấtpháttriển vàcảitạonềnkinhtếquốcdâncũnglàcuộcđấutranhgiaicấpgaygo,phứctạptrong điềukiệnmới,khimànhândântahoànthànhcơbảncáchmạngdântộcdânchủ,so sánhlựclượngtrongnướcvàquốctếđãcónhữngbiếnđổi.Điềunàyđòihỏiphảiáp dụngtoàndiệncáchìnhthứcđấutranhcảvềchínhtrị,kinhtế,vănhóa,xãhộinhằm chống lại các thế lực đingược lại con đường xã hội chủ nghĩa.

TheoHồChíMinh,donhữngđặcđiểmvàtínhchấtquyđịnh,quáđộlênchủ nghĩa xã hộiở ViệtNamlàmột quá trình dần dần, khó khăn,phức tạp và lâu dài. Nhiệm vụlịchsửcủathờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhộiởViệtNambaogồmhainộidung

lớn:

Một là, xây dựngnền tảngvậtchấtvàkỹ thuật cho chủnghĩaxãhội,xâydựngcác tiền đề về kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng chochủ nghĩa xã hội.

Hailà,cảitạoxãhộicũ,xâydựngxãhộimới,kếthợpcảitạovàxâydựng,trong

đó lấy xây dựng làmtrọngtâm, làmnội dung cốtyếu nhất, chủ chốt, lâu dài.

HồChíMinhnhấnmạnhđếntínhchấttuần tự,dầndầncủathờikỳquáđộlênchủ nghĩaxãhội.TínhchấtphứctạpvàkhókhăncủanóđượcHồChíMinhlýgiảitrêncác điểmsau:

Thứnhất,đâythựcsựlàmộtcuộccáchmạnglàmđảolộnmọimặtđờisốngxã hội,cảlựclượngsảnxuấtvàquanhệsảnxuất,cảcơsởhạtầngvàkiếntrúcthượng tầng. Nó đặt ra và đòi hỏi đồng thời giải quyết hàng loạt mâu thuẫn khác nhau.

Thứhai,trongsựnghiệpxâydựngchủnghĩaxãhội,Đảng,Nhànướcvànhândân

37

tachưacókinhnghiệm,nhấtlàtrênlĩnhvựckinhtế.Đâylàcôngviệchếtsứcmớimẻ đốivớiĐảngta,nênphảivừalàm,vừahọcvàcóthểcóvấpvápvàthiếusót.Xâydựng xã hội mới bao giờ cũngkhókhăn, phức tạp hơnđánh đổ xã hội cũ đã lỗi thời.

Thứba,sựnghiệpxâydựngchủnghĩaxãhộiởnướctaluônluônbịcácthếlực phản động trong và ngoài nước tìmcách chống phá.

Từviệcchỉrõtínhchấtcủathờikỳquáđộ,HồChíMinhluônluônnhắcnhởcán bộ,đảngviêntrongxâydựngchủnghĩaxãhộiphảithậntrọng,tránhnônnóng,chủ quan,đốtcháygiaiđoạn.Vấnđềcơbảnlàphảixácđịnhđúngtừngbướcđivàhình thứcphùhợpvớitrìnhđộcủalựclượngsảnxuất,biếtkếthợpcáckhâutrunggian,quá độ,tuầntựtừngbước,từthấpđếncao.Vìvậy,xâydựngchủnghĩaxãhộiđòihỏimột nănglựclãnhđạomangtínhkhoahọc,vừahiểubiếtcácquyluậtvậnđộngxãhội,lại phải có nghệthuật khôn khéo cho thật sát với tình hình thực tế.

b)Quanđiểm Hồ ChíMinhvề nộidungxâydựng chủ nghĩaxãhội ở

nước ta trong thời kỳ quáđộ

Côngcuộcxâydựngchủnghĩaxãhộiởnướctalàmộtsựnghiệpcáchmạng mang tính toàn diện. Hồ Chí Minh đã xác địnhrõnhiệmvụ cụthể cho từng lĩnh vực:

-Tronglĩnhvựcchínhtrị,nộidungquantrọngnhấtlàphảigiữvữngvàpháthuy vaitròlãnhđạocủaĐảng.Đảngphảiđượcchỉnhđốn,nângcaosứcchiếnđấu,cóhình thứctổchứcphùhợpđểđápứngcácyêucầu,nhiệmvụmới.Bướcvàothờikỳquáđộ lênchủnghĩaxãhội,ĐảngtađãtrởthànhĐảngcầmquyền.Mốiquantâmlớnnhấtcủa NgườivềĐảngcầmquyềnlàlàmsaochoĐảngkhôngtrởthànhĐảngquanliêu,xa dân,thoáihóa,biếnchất,làmmấtlòngtincủadân,cóthểdẫnđếnnguycơsailầmvề đườnglối,cắtđứtmốiquanhệmáuthịtvớinhândânvàđểchochủnghĩacánhânnảy nở dưới nhiều hình thức.

Mộtnộidungchínhtrịquantrọngtrongthờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhộilà củngcốvàmởrộngmặttrậndântộcthốngnhất,nòngcốtlàliênminhcôngnhân,nông dânvà trí thức,doĐảngCộng sản lãnh đạo;củngcố vàtăngcườngsứcmạnhtoànbộhệ thống chính trị cũng như từng thành tố của nó.

-NộidungkinhtếđượcHồChíMinhđềcậptrêncácmặt:lựclượngsảnxuất, quanhệsảnxuất,cơchếquảnlýkinhtế.Ngườinhấnmạnhđếnviệctăngnăngsuấtlao độngtrêncơsởtiếnhànhcôngnghiệphóaxãhộichủnghĩa.Đốivớicơcấukinhtế,Hồ ChíMinhđềcậpcơcấungànhvàcơcấucácthànhphầnkinhtế,cơcấukinhtếvùng, lãnh thổ.

Ngườiquanniệmhếtsứcđộcđáovềcơcấukinhtếnông-côngnghiệp,lấynông nghiệplàmmặttrậnhàngđầu,củngcốhệthốngthươngnghiệplàmcầunốitốtnhất giữa các ngành sản xuất xã hội, thỏa mãn nhu cầu thiết yếu của nhân dân.

Đốivớikinhtếvùng,lãnhthổ,HồChíMinhlưuýphảipháttriểnđồngđềugiữa

38

kinhtếđôthịvàkinhtếnôngthôn.Ngườiđặcbiệtchútrọngchỉđạopháttriểnkinhtế vùngnúi,hảiđảo,vừatạođiềukiệnkhôngngừngcảithiệnvànângcaođờisốngcủa đồng bào, vừa bảo đảman ninh, quốc phòng cho đất nước.

ởnướcta,HồChíMinhlàngườiđầutiênchủtrươngpháttriểncơcấukinhtế nhiềuthànhphầntrongsuốtthờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội.Ngườixácđịnhrõvị trívàxuhướngvậnđộngcủatừngthànhphầnkinhtế.Nướctacầnưutiênpháttriển kinhtếquốcdoanhđểtạonềntảngvậtchấtchochủnghĩaxãhội,thúcđẩyviệccảitạo xãhộichủnghĩa.Kinhtếhợptácxãlàhìnhthứcsởhữutậpthểcủanhândânlaođộng, Nhànướccầnđặcbiệtkhuyếnkhích,hướngdẫnvàgiúpđỡnópháttriển.Vềtổchức hợptácxã,HồChíMinhnhấnmạnhnguyêntắcdầndần,từthấpđếncao,tựnguyện, cùngcólợi,chốngchủquan,gòép,hìnhthức.Đốivớingườilàmnghềthủcôngvàlao động riêng lẻ khác, Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu về tư liệusản xuất, ra sức hướng dẫn vàgiúphọcảitiếncáchlàmăn,khuyếnkhíchhọđivàoconđườnghợptác.Đốivới nhữngnhàtưsảncôngthương,vìhọđãthamgiaủnghộcáchmạngdântộcdânchủ, có đónggópnhấtđịnhtrongkhôiphụckinhtếvàsẵnsàngtiếpthu,cảitạođểgópphần xâydựngnướcnhà,xâydựngchủnghĩaxãhội,nênNhànướckhôngxóabỏquyềnsở hữuvềtưliệusảnxuấtvàcủacảikháccủahọ,màhướngdẫnhọhoạtđộnglàmlợicho quốckếdânsinh,phùhợpvớikinhtếnhànước,khuyếnkhíchvàgiúpđỡhọcảitạo theo chủ nghĩa xã hội bằng hình thức tư bản nhà nước.

Bêncạnhchếđộvàquanhệsởhữu,HồChíMinhrấtcoitrọngquanhệphânphối vàquảnlýkinhtế.Quảnlýkinhtếphảidựatrêncơsởhạchtoán,đemlạihiệuquảcao, sửdụngtốtcácđònbẩytrongpháttriểnsảnxuất.Ngườichủtrươngvàchỉrõcácđiều kiệnthựchiệnnguyêntắcphânphối  theolaođộng:làmnhiềuhưởngnhiều,làmít hưởng ít, không làmkhông hưởng. Gắn liền với nguyên tắc phân phối theolao động, Hồ ChíMinhđềcậpđếnvấnđềkhoántrongsảnxuất,"Chếđộlàmkhoánlàmộtđiềukiện củachủnghĩaxãhội,nókhuyếnkhíchngườicôngnhânluônluôntiếnbộ,chonhàmáy tiếnbộ.Làmkhoánlàíchchungvàlạilợiriêng...làmkhoántốtthíchhợpvàcôngbằng

dưới chế độta hiện nay"1.

Tronglĩnhvựcvănhóa-xãhội,HồChíMinhnhấnmạnhđếnvấnđềxâydựng conngườimới.Đặcbiệt,HồChíMinhđềcaovaitròcủavănhóa,giáodụcvàkhoahọc kỹthuậttrongxãhộixãhộichủnghĩa.Ngườichorằng,muốnxâydựngchủnghĩaxã hộinhấtđịnhphảicóhọcthức,cầnphảihọccảvănhóa,chínhtrị,kỹthuậtvàchủnghĩa xãhộicộngvớikhoahọcchắcchắnđưaloàingườiđếnhạnhphúcvôtận.HồChíMinh rấtcoitrọngviệcnângcaodântrí,đàotạovàsửdụngnhântài.HồChíMinhkhẳng

định vai trò to lớn của văn hóa trong đời sống xã hội.

III. Vận dụngtư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường quáđộ lên chủ nghĩa xã hội vào công cuộc đổi mới

TưtưởngHồChíMinhvềchủnghĩaxãhộivàconđườngquáđộlênchủnghĩaxã hộiởViệtNambaoquátnhữngvấnđềcốtlõi,cơbảnnhất,trêncơsởvậndụngvàphát triểnsángtạohọcthuyếtMác-Lênin.Đólàcácluậnđiểmvềbảnchất,mụctiêuvà độnglựccủachủnghĩaxãhội;vềtínhtấtyếukháchquancủathờikỳquáđộ;vềđặc điểm,nhiệmvụlịchsử,nộidung,cáchìnhthức,bướcđivàbiệnpháptiếnhànhcông cuộcxâydựngchủnghĩaxãhộiởnướcta.Tư tưởngđótrởthànhtàisảnvôgiá,cơ sởlý luậnvàkimchỉnamchoviệckiêntrì,giữvữngđịnhhướngxãhộichủnghĩacủaĐảng ta,đồngthờigợimởnhiềuvấnđềvềxácđịnhhìnhthức,biệnphápvàbướcđilênchủ nghĩaxãhộiphùhợpvớinhữngđặcđiểmdântộcvàxuthếvậnđộngcủathờiđạingày

nay.

CôngcuộcđổimớidoĐảngtakhởixướngvàlãnhđạođạtđượcnhữngthànhtựu quantrọng,tạorathếvàlựcmớichoconđườngpháttriểnxãhộichủnghĩaởnướcta. Cùngvớitổngkếtthựctiễn,quanniệmcủaĐảngtavềchủnghĩaxãhội,conđườngđi lênchủnghĩaxãhộingàycàngsátthực,cụthểhóa.Nhưng,trongquátrìnhxâydựng chủnghĩaxãhội,bêncạnhnhữngthờicơ,vậnhội,nướctađangphảiđốiđầuvớihàng loạttháchthức,khókhăncảtrênbìnhdiệnquốctế,cũngnhưtừcácđiềukiệnthựctế trong nước tạo nên. Trong bối cảnh đó, vận dụng tư tưởng HồChí Minh về chủ nghĩa xã hộivàconđườngquáđộlênchủnghĩaxãhội,chúngtacầntậptrunggiảiquyếtnhững vấn đề quan trọng nhất.