Chùa Một Cột Hà Nội

Theo truyền thuyết, Chùa Một Cột hình thành từ giấc mộng của vua Lý Thái Tông. Trong một lần vua Lý Thái Tông chiêm bao thấy Phật Quan Âm ngồi trên tòa sen, dẫn vua lên đài. Khi tỉnh dậy vua đem việc đó nói với quần thần, thiền sư Thiền Tuệ khuyên vua nên xây chùa, dựng cột đá ở giữa hồ và xây đài hoa sen có thờ tượng Quan Âm ở trên, đúng như hình ảnh đã thấy trong mộng. Năm 1049, công trình đi ra từ giấc mộng của vua Lý Thái Tông được xây dựng, công trình tạm chia làm hai phần. Phần trên bờ, chùa được đặt tên là "Diên Hựu" (tức là kéo dài tuổi thọ). Đây là một công trình kiến trúc lấy nguồn cảm hứng từ trong mộng, là một hình thức tâm lý nghệ thuật của các dân tộc phương Đông. Phần dưới nước, lúc đầu đặt tên là "Nhất trụ", Cái cột nhất trụ ấy như một cọng sen của bông hoa sen lớn mọc lên từ hồ nước bên cạnh chùa Diên Hựu, bao hàm rất nhiều ý nghĩa.

Chùa Một Cột

Bàn thờ Phật Quan Âm trong chùa

Trong quan niệm của người quân tử, hoa sen là thứ tượng trưng cho những gì cao quý nhất. Nơi nào có hoa sen là nơi đó có Phật ngự trị, nơi nào có dấu sen là nơi đó có dấu vết của hiền nhân, nơi nào có hồ sen thì đấy là nơi thanh tịnh. Hoa sen để chỉ những người có tâm hồn thanh cao, sống nơi bụi trần mà không bị danh lợi ràng buộc, cám dỗ. Chùa Một Cột là một tác phẩm nghệ thuật tuy đơn giản nhưng lại thể hiện một cách trọn vẹn tâm linh độc đáo của dân tộc Việt Nam.

Năm tháng và chiến tranh đi qua, Chùa Một Cột đã được nhiều lần tu sửa và làm lại. Kiến trúc Chùa Một Cột thời Lý đã trở thành "vang bóng một thời". Năm 1249, Vua Trần cho dựng lại Chùa Một Cột. Năm 1954, Thủ đô Hà Nội vừa giải phóng, vừa tiếp quản Hà Nội, dù "trăm công ngàn việc", Hồ Chủ tịch đã cho xây dựng lại với quy mô, kiểu dáng Chùa Một Cột cho đến ngày nay.

Cây Bồ Đề chiết từ cây Đức Phật Thích Ca tu thành đạo tại Ấn Độ.

Chùa Diên Hựu (kéo dài tuổi thọ) trong khuôn viên Chùa Một Cột.

Chùa Một Cột gồm một ngôi chùa nhỏ được gọi là Liên Hoa Đài (đài Hoa Sen), mỗi chiều 3m, mái cong dựng trên một cột hình trụ xây giữa hồ vuông. Tầng trên của cột là hệ thống những đòn gỗ làm giá đỡ cho ngôi đài ở trên cột vươn cao lên khỏi mặt nước trồng toàn sen. Vẫn là kiến trúc độc đáo, gợi hình tượng một bông sen. Bên trong chùa có một bàn thờ, thờ tượng phật Quan Âm Bồ Tát, xây dựng và bảo tồn đúng như giấc mộng của vua Lý Thái Tông cách đây ngót 1000 năm trước.

Ngay bên cạnh chùa có một cây đặc biệt, đấy là cây Bồ Đề, được chiết từ gốc cây Bồ Đề mà Đức Phật Thích Ca tu thành đạo tại Ấn Độ. Tháng 2-1958, tổng thống Ấn Độ trực tiếp tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong dịp người sang thăm.

Xung quanh Chùa Một Cột là một quần thể quan trọng và thiêng liêng của quốc gia, nơi có Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hội trường Ba Đình, Phủ Chủ tịch, vườn Bách Thảo...

Hằng ngày, nhân dân khắp mọi miền Tổ quốc và khách quốc tế về đây thăm viếng Người nằm trong lăng, thăm nơi ở của Người... và thăm chùa Một Cột, chùa đi ra từ trong giấc mộng của vua đời Lý.

PHẠM HUY TƯỞNG