Life

My gaze fell to the  dusty paper bags na naka harang sa pintuan. My brows furrowed in confusion. Hindi pa ako kailan naka punta rito sa stock room at ngayon ko lang din nalaman na meron pala and it seemed like it had become a storage space for forgotten things.

Mas nilakihan ko ang pagkaka bukas sa pintuan para makapasok ako. Kinapa ko rin sa dingding ang posibleng switch ng ilaw. Nang makapa ko ito ay kaagad lumiwanag ang buong silid. I kneeled to pick up one of the paper bags, nang magsiliparan ang makakapal na alikabok ay napabahing ako.

Ingat kong binuksan ang isang paper bag na kulay itim---revealing a dusty box that slid out and dropped onto the floor. The impact caused the box to open, revealing a bracelet that looked very familiar.

Parang binundol ang puso ko sa nakitang bracelet na na sa sahig ngayon. My blood's running cold as well. Kahit nanginginig ang mga kamay ay dahan-dahan kong dinampot ang wooden carved bracelet.

Mas lalo akong nanlamig nang mabasa ang pangalang matagal ko nang gustong maalala.

"Zul..." I whispered, my voice barely audible. "Zul..."

Taas-baba ang paghinga ko when I felt a familiar chills as a wave of dizziness washed over me. Napa upo ko sa sahig nang biglang umikot ang paningin ko. I clutched my head, gasping for breath. Parang sabay-sabay pang naninikip ang dibdib at ulo ko. Hindi ko na alam kung saan sa dalawang sumasakit ang hahawakan ko.

"Please remember him..." I pleaded, my voice quivering with desperation.

I squeezed my  eyes shut. Nang biglang may kung anong parang kutsilyo na humiwa sa ulo ko,  a loud scream escaped from my ips as a blurry vision tried to force its way into my consciousness. I was trembling, my body slick with sweat.

"Singkwenta lang po itong mga bracelets, Ma'am. Free na rin po ang ipapa carve ninyong pangalan," alok sa akin no'ng babae.

Tinanguhan ko ang babae. Masuri kong tiningnan ang mga bracelets doon na gawa sa kahoy. Naka varnish din iyo kaya maganda sila tingnan.

Nang may nakita na akong magandang desinyo ay inangat ko ang tingin kay Ate. Pero nagulat ako nang bigla itong namumula at pa nakaw-nakaw itong tumitingin sa kung sino mang tao sa likuran ko.

Hinawakan ko nang mahigpit ang ulo ko nang hindi ko ma klaro kung sinong lalaki ang nasa alaalang pilit sumisiksik sa utak ko! Fuck this!

"Ano pong ilalagay rito sa 'yo, Ma'am?"

Tumikhim ako. "Pangalan ko nalang. Dorothy."

The girl nodded. "Sa iyo po, Sir?"

"Pangalan ko nalang din, Miss---Zul."

Humalukipkip ako at pinagmamasdan kung paano ginawa ng babae ang pag carve sa bracelet. Wala pang ilang minuto nang matapos iyon.

Zul handed me the bracelet. Malinis nga iyon at pulido. Tiningala ko si Zul nang nakatitig lang ito sa akin.  "Ano?"

Pinakita niya sa akin iyong kanya. "Ito iyong dapat sa 'yo."

"Huh? Pangalan ko nakasulat dito."

Ngumisi siya. "Iyon nga, akin iyang may pangalan mo."

I bit my lower lip when all I can see is a blurry face of him and I felt frustrated. Malapit na. Dahan-dahan akong tumayo as I slammed my head to a hard object. "Argh!" I screamed.  Please, r-remember him. I want to remember Zul.

When another blurry vision attempted to break through mas trumiple ang sakit. I slammed my head again as my tears streamed down my face. My body racked with sobs. Nababaliw na ako pero hindi. Gusto ko siyang maalala!

"Ano 'to?" puno ng kuryosdad kong tanong pagka tanggap ko sa paper bags.

"Thank you for this..."

Nanghihina akong napaluhod at hinayaang magsibagsakan sa akin ang mga kung anong mga bagay ang nadadaganan ko. The pain of trying to remember was overwhelming, but I know I have to endure it. I have to remember Zul. I have to remember our love. Na kahit hindi na magiging kami sa huli, lalayo akong dala-dala ang pagmamahal namin.

Hindi pa...hindi ko pa tuluyang naalala ang lahat. G-Gusto ko siyang makita. Kahit magulo ang utak, buhok, at sistema, ginapang ko ang ilang mga gamit na nakapaloob sa paper bags. Nanginginig kong tiningnan kung ano-ano ang mga bagay na 'yon.

"Akala ko po kasi Muslim ka..."

Humigpit ang pagkakahawak ko sa maninipis na tela. Napalunok ako nang mapansin kong nagkaka dugo ang mga hijab na hawak-hawak ko. I pressed my lips together and shut my eyes again painfully nang may kung ano na namang memorya ang gustong sumiksik sa utak ko.

"I told you, it looks good on you "

"Hindi ka ba naniniwala noong sinabi ko sa 'yong bagay ang hijab sa 'yo?"

Sinabutan ko ang sarili nang mas naging malabo ang mukha ni Zul sa memorya ko. When I desperately wanted to remember him, I slammed my head on the floor where the paper bags are. Dapat nakaramdam ako ng sakit pero parang namamanhid nalang ang buong pagkatao ko. Hindi ako gumalaw at hinayaan ko nalang ang sariling humikbi.

"Plano kong magtayo ng shelter."

"B-Bawal ka sa aso."

As I on the cold floor, my body trembled with exhaustion. My tears stained my cheeks and a trail of blood trickled from my nose, a stark reminder of the pain I had endured.

Pinikit ko muli ang mga mata. "M-Mahal na mahal kita, Zul Qurnain Rabbani. N-Naalala na kita..." I painfully uttered.

I already remembered his first laugh with me. Our fights and arguments. The way he considers thing. And even to attend me during his Arabic days. I remembered it too well. His support. His first I love you. His I miss you. And the way he looked at me with so much adoration and respect.

A-At ikakasal na siya bukas...

"G-Ganito ba ang dapat kakahantungan kapag magmahal ng lalaking Muslim?" bulong ko sa sarili habang nanginginig ang mga labi. "B-Been in love...to suffer, sacrifice, risk. To find peace, I-I need to survive to heal...again?"

Dahan-dahang kong niyakap ang sarili kasama ang mga gamit na bigay niya. I thought about Zul, the man who had captured my heart since I was young. His faith was a part of who he was, and I had fallen in love with him, knowing the challenges we might face, I didn't care as long as I am with him.

Ang hindi ko lang inasaahan ay ang iwan niya ako sa mundo niyang hindi ako pamilyar. Hindi ko na makita ang sarili kong paniniwala, hindi ko na makita ang sinag ng araw. Wala na akong ideya sa mga nangyayari.

I couldn't help but question the foundation of my relationship with Zul. The cultural and religious differences that once seemed insignificant now loomed large before me.

"T-Talaga bang dahil sa relihiyon naming magka-iba kaya hindi kami magkatuluyan, o itadhana talaga kaming maghiwalay?" I wondered, my voice barely a whisper.

I thought about the traditions, customs, and beliefs that shaped our lives. The clashes and misunderstandings that arose from our different backgrounds had taken a toll on our relationship. Mas sumakit ang puso ko  as I considered the possibility that we aren't destined to be together.

I believed in the power of fate, that two souls were meant to cross paths for a reason. Pero ngayon, iyong mga daan namin ay para magkakilala lamang at ibahagi ang kung anong ipinagkaiba ng mga relihiyon namin. Our paths simply meant to intertwine for a memorable short of time and then to drift...apart.

Hinang-hina akong napangiti nang hitsura ni Zul ang huling pumasok sa isip ko. Klaro na ito at wala nang sagabal. Kompleto na ang ala-ala ko at nahanap na rin sa wakas ng puso ko ang kagustohang makita si Zul.

And I realized in this chaos, I am so sure in religion of Islam is where I find my self in peace again. Akala ko dahil lang kay Zul kaya gusto ko rin mag convert into Muslim. Naalala ko na ang lahat kung anong payapa ang kayang maibigay ng relihiyon nila sa akin. Nabulag ako sa galit at sakit noon kaya gusto kong talikuran ang nasabukang maging isa sa kanila. Pero wala na rin pala talaga akong kawala dahil it’s not about Zul anymore. It’s about I blindly yet accepted their religion wholeheartledly. Dahil sa tuwing nagdadasal ako noon, tanging tibok ng puso ko ang naririnig ko kasabay ang mga gusto kong iparating sa Dios na mga panalangin.

Nagising ako sa ingay ng mga kahol ni Raki at katok sa labas ng pintuan ko. Napatingin ako sa paligid. Na sa kuwarto ako. Nang kumirot ang ulo ko ay nagulat akong may bendang nakalagay sa ulo ko.

"Riri..." si Manang.

"P-Po..."

Hindi naman naka lock 'yon kaya kaagad nakapasok si Manang. May bitbit itong agahan habang nakasunod naman sa kanya si Raki.

"A-Anong nangyari sa 'yo kagabi? Naabutan ka nalang namin  ni Inday na nakahandusay sa sahig..."

Iniwas ko ang tingin as I refused to answer her the truth. Ayokong ipaalam sa kanyang naalala ko na si Zul. I know it sounds selfish at baka sabihin niya kay Mama. Not that I want Zul to be with me a-again, kung hindi baka mag-alala si Mama kung sa anong paraan ko naalala si Zul.

"M-May inabot po akong box tapos nahulog sa akin."

Manang seemed convinced. "Kumain ka na. Dadalo ka pa ba sa kasal?"

Shit. Oo nga pala! Nang maalala kong mamaya pang alas dos ang mesa ay napanatag ako. Tinanguhan ko si Manang at kailangan ko lang ng kaunting pahinga para mamaya. Nilingon ko ang cellphone ko nang tumunog ito.

It was Andrew's message. Ngayong naalalala ko na lahat, I realized he was just really my old friend at wala nang iba dahil simula no'ng nagustohan ko si Zul at minahal, hindi ko na magawang lumingon sa iba.

"Kayo lang po ba nagbenda sa akin?" Tanong ko kay Manang. Nagliligpit siya ng mga gamit ko.

"Si Inday, Riri. Mabuti at nakapag training siya ng Red Cross kaya may alam siya sa mga ganyang bagay. Hindi naman malalalim ang sugat kaya hindi ka na namin dinala sa hospital."

Dahan-dahan akong tumango. Nang tinapos ko na ang umagahan ay nagpaalam ako ni Manang na matulog ulit dahil kailangan ko pang magpahinga para sa daduhan kong kasal mamaya at flight papuntang Japan.

Nilingon ko ang maliit kong alarm clock sa bedside table kung saan tabi nito ay ang bracelet na bigay ni Zul. I wonder kung iyong akin ay na sa kanya pa rin. Mapait akong napangiti at dahan-dahang ipinikit nalang ang mga mata.

I stood before the mirror. My heart pounding with a mixture of excitement and nostalgia. I carefully slipped into my bridesmaid gown, the fabric flowing gracefully around me. Tiningnan ko muli ang repleksyon ko sa salamin. Ang ganda nga at tama rin ang sukat.

I straightened my hair, ensuring each strand fell perfectly into place. As I did so, I reached for a sparkling crystal hair clip and gently secured it on the right side of my hair, adding a touch of elegance to my look. A smile danced on my lips as I caught her reflection, feeling a sense of familiarity and joy. Nagtagal ang titig ko sa salamin. Naalala ko na naman na ganito ang halos ayos ko sa mukha at buhok kapag may lakad kaming dalawa ni Zul.

I chuckled and wiped my tears. Huwag muna, Riri.

But as I looked closer, I noticed the bruises on my forehead and the cuts on my skin. Para hindi mahalata ng makakasalamuha ko mamaya I carefully applied makeup to conceal the marks, skillfully blending it in until they were barely noticeable.

Nang makuntento na ako sa ayos, huminga ako ng malalim at dinampot ko na ang purse ko. I gulped when an envelope fell from my table. Ngayon din ang kasal na 'yon, 'di ba? Nang may namumuo na namang luha sa aking mga mata ay kaaagad kong iniwas ang tingin. Maawa ka na sa puso at sarili mo, Riri!

Pagkarating ko ng simbahan ay kaagad ko nang nakilala ang mga taong minsanang ko nang nakalimutan. Halatang nagulat ang mga ito sa agarang pagpansin ko sa kanila na kalaunan ay pinansin din ako pabalik.

"Akala ko nga ma l-late ako dahil sa sobrang daming sasakyan papunta sa mansion ng mga Rabbani!"

Napalunok ako at dahan-dahang nilingon ang mga majors sponsors na katabi lang din namin sa upuan. Wala akong kilala rito sa mga kasama kong bridesmaid kaya tahimik nalang akong nagmasid.

"Ay, totoo! Kasal din daw ng bunsong anak ni Datu Aqil. Hay naku, aasahan mong bongga talaga 'yan!"

"Bongga talaga ang magiging kasal no'n, mare at prinsesa ng Sultan Kudarat ang mapapangasawa niya!"

I gritted my teeth and just look away. Kung puwede lang na hindi na ako dumalo rito at hindi naka-oo kay Sir Rov ay lumipad na ako pa Japan. Hindi ko na talaga kayang may malaman pang tungkol kay Zul at sa magiging asawa niya. Fuck!

Kinunot ko ang noo at pa simpleng trinapo ang mga luhang tahimik na nagsidaluyan sa pisngi ko. Kumukirot na rin ng puso ko na lalong pagbuhos ng mga luha ko.

Mabuti nalang at nagsimula na ang seremonya at halos ng mga tao ay emotional.  Julli looks so beatiful in her white long wedding dress. His groom was so dashing as well. Sa pagkakaalam ko, sundalo rin daw ito. When they exchanged vows, my tears poured. I remembered how Zul promised things...kung gaano ito kapayapa at sigurado.

Nang matapos ang seremonya ay gusto kong magpaalam kay Julli pero hindi ako makasingit dahil sa bisita. Malapit na ang oras at baka maiwan ako ng flight. Hinanap ko ang taong puwede akong makapagpaalam pero kahit si Mafu ay hindi ko mahagilap.

Wala na akong oras kaya lumabas na ako sa simbahan. Nagulat ako nang makita si Raki na kaagad sumalubong sa akin si Raki.

"Raki, bakit ka nandito?" kunot noo ko.

Gulat akong tumakbo si Raki sa likod ng St. Francis Xavier Church. Tumakbo ako at sinundan ito at walang ideya kung saan pupunta.

"Raki!" tawag ko sa aso.

I followed Raki as he led the vast field. I called out to him at my voice filled with anticipation and curiosity. Akala ko kung anong meron at kiosk ng simbahan pero iba. Mas nilakihan ko ang lakad at nagmamadaling maabutan si Raki.

As I ventured further, I noticed a gentle irrigation flowing nearby, with trees lining up along its path. Kumonot ang noo ko. Saglit akong tumigil sa paglalakad. The scene felt strangely familiar. Parang nasabi na ito ni Zul sa akin.

Natigilan ako at agarang nanikip ang dibdib. Chills immediately spread in my entire system.

T-This is the irrigation that Zul built for me.

Driven by a mix of excitement and determination, I continued to follow my dog. My heart pounding with each step. Nang hindi ako makunteto ay tumakbo na ako at isa-isang hinubad ang sout kong heels---allowing the warm rays of the sun to guide me way. Kahit hinahabol ko na hininga, hindi pa rin ako tumigil sa pagtakbo.

The soothing sound of the flowing water from the irrigation, the rustling of the trees in the wind, and the crunch of the leaves beneath my feet accompanied my every step. I lost in the enchanting symphony of nature as I finally  reached the destination.

Tumgil na rin si Raki sa pagkakbo.

I topped near the largest tree top the hill. Nanlamig ako sa taong tahimik na nakapikit sa ilalim ng puno. Is he sleeping? Anong ginagawa niya rito? My heart sank and trembled.

"Z-Zul?" I called out, my voice filled with both doubt and hope.

Nilapitan siya ni Raki at kinaholan. Kinabahan ako. Instead na bumalikwas at tumayo si Zul tulad ng dati, he just gave Raki a lopsided grin habang nakapikit pa rin ang mga mata.

Isa-isang nagsilaglagan ang  mga luha ko. Tahimik siyang tumayo at hinarap ako. He looks so handsome in his Jubbah. Naka clean cut din ito at bagong ahit. He is so handsome in his plain shirts, full combat, casual long sleeves and polo. But everytime he wore Muslim wardrobe, I couldn't  put a words. He is more than anything to be said by handsome and fine. Mas tumangkad at dumepina siya sa  sout niya.

"Dumating ka..." bulong niya sabay lapit sa akin.

"H-Hindi ko inasahang matatagpuan kita rito. P-Paano 'yong kasal?" nanginig kong sinabi.

He lower his gaze and shook his head. "Akala ko kaya kong panindigan ang naging disisyon ko pero hindi. Akala ko madali, pero ang hirap pala," he bravely uttered even I can feel his longing. "Ang hirap...lalo na at kapalit ng desisyon ay ang palayain ka."

Hindi ako nagsalita at hinayaan ko siyang magsalita. Luhang walang tigil sa pagdaloy ay pinabayaan ko nalang. He smiled and caressed my cheeks.

"Mahal na mahal kita. Alam mo ba 'yon, hmm?" aniya.

I sobbed and nodded. "Naalala na kita. Lahat. A-At mahal na mahal din kita...huwag mo akong iwan. H-Huwag kang magpakasal sa iba. K-Kung gusto mong mag convert ako ay gagawin ako para matanggap ako ng pamilya mo. H-Huwag mo lang akong iwan...Please, Zul...h-huwag."

"Shh," he said and hugged me.

Nang naramdaman kong nakayakap nga talaga ako sa kanya ay mas bumuhos ang luha ko. I trembled as my heart didn't stop from beating so fast.

"I-Iwan mo ba ako at pakakasalan mo ang prinsesa ng Sultan Kudarat dahil ba Muslim siya? Z-Zul puwede rin naman akong maging Muslim---"

I stopped when he kissed me. Kita ko kung paano nagsidaluyan ang mga luha niya habang nakapikit. I slowly closed my my eyes, too as I responded to his kiss in an equal favor.

"Ikaw ang gusto kong pakasalan at wala nang iba. No'ng sinabi sa akin ng Mama mo na ayaw na niyang maalala mo ako, I was devastated. Akala niyang may kasalanan ang mga Rabbani sa trahedya. Knowing my father caused a huge pain of your mother kahit ayoko, pumayag ako sa gusto ng Mama mo."

"Galit na galit ako kay Ama. Dahil kung hindi lang niya sinaktan ang Mama mo noon, siguro ay maiintidihan ako ng Mama mo kung bakit gusto kitang pakasalan noon pa."

Napa kurap-kurap ako. "S-Sinabi mo kay Mama na gusto mo akong pakasalan?"

He nodded. Hinaplos din niya ang sugat at mga pasa sa noo ko. Umigting ang panga niya.

"Sinabi ko sa kanyang papakasalan kita kapag nagising ka na pero galit at banta ang isinagot niya sa akin."

Hindi ko alam kung ano ang dahilan nang pagkahiwalay ni Mama at Datu Aqil. Hindi ko naman iyon itinanong dati dahil feel ko, wala lang yon at mababaw lang.

"Dorothy...." he said and held my both hands tightly, nanginginig pa. "Will you be my wife?"

My tears burst more and nodded. Zul hugged me again tightly as I heard him again crying. Ramdam  na ramdam ko kung gaano rin siya nasaktan at napagod pero hindi siya kailanman sumuko. He's been a Rabbani, a Commander, but when it comes to me, he's fragile and sensitive.

"A-Alam ni Allah kung paano ako nagmamakaawa no'ng wala ka pang malay. Takot na takot ako at walang oras at araw na hindi ako  nagmamakaawa sa kan'ya. Allah knows how I loved this Christian woman so much. And I even introduced you to Him---telling how I want to spend my whole life with you."

Humagulhol ako sa dibdib ni Zul at mas isinisiksik ang sarili. "H-Hindi man kita naalala noon, in a second time in a second chance of living in this world, I will still choose you."

"S-Salamat sa paghintay, Zul..."