Đặt văn bản tại đây...Chấn thương niệu đạo nam

(Yduocvn.com) - Chấn thương niệu đạo nam

I. Mục tiêu học tập

1. Trình bày được liên quan giải phẫu niệu đạo nam.

2. Trình bày được nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của chấn thương niệu đạo trước và chấn thương niệu đạo sau.

3. Trình bày được triệu chứng và chẩn đoán được chấn thương niệu đạo nam.

4. Trình bày được nguyên tắc xử trí của chấn thương niệu đạo, phác đồ xử trí ở tuyến cơ sở và các phương pháp điều trị ngoại khoa.

5. Nêu được biện pháp phòng tránh chấn thương niệu đạo tại cộng đồng.

II. Nội dung

1. Đại cương:

Chấn thương niệu đạo nam là một chấn thương hay gặp, đây là một cấp cứu ngoại khoa phải được xử trí kịp thời để tránh tai biến trước mắt là bí đái, viêm tấy nước tiểu tầng sinh môn và các di chứng về sau: hẹp niệu đạo, viêm niệu đạo...

Về giải phẫu niệu đạo chia hai phần:

- Niệu đạo trước:

+ Niệu đạo dương vật

+ Niệu đạo tầng sinh môn

- Niệu đạo sau:

+ Niệu đạo màng

+ Niệu đạo tuyến tiền liệt.

* Chấn thương niệu đạo trước và sau khác hẳn nhau về:

- Nguyên nhân gây chấn thương

- Triệu chứng lâm sàng

- Phương pháp điều trị

1.1. Chấn thương niệu đạo trước

Niệu đạo trước có vật xốp bao bọc và gồm 2 phần:

- Phần di động trước xương mu (niệu đạo dương vật) ít bị tổn thương. Thường nguyên nhân gây tổn thương niệu đạo dương vật khi bị bẻ gãy hoặc dao cắt.

- Phần cố định (niệu đạo tầng sinh môn): thường bị giập hoặc bị đứt.

1.1.1. Nguyên nhân và cơ chế.

- Phần niệu đạo cố định (niệu đạo tầng sinh môn) thường tổn thương do tai nạn ngã ngồi (ngã thuyền, giàn giáo...), ngồi xoạc hai chân trên vật cứng dưới trọng lượng cơ thể, tầng sinh môn bị ép giữa trên hai là xương mu, dưới là vật cứng làm dập hoặc đứt niệu đạo.

1.1.2. Tổn thương giải phẫu bệnh.

* Đứt niệu đạo không hoàn toàn.

- Dập vật xốp

- Niệu đạo bị dập, đứt một phần.

* Đứt niệu đạo hoàn toàn.

- Vật xốp bị đứt cắt ngang

- Hai đầu niệu đạo rời xa nhau 1-2 cm, kèm theo bầm dập tổ chức.

1.2. Triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán

- Sau khi bị ngã ngồi xoạc hai chân lên vật cứng nạn nhân thấy:

+ Đau nhói vùng tầng sinh môn, đau có thể ngất, không ngồi dậy được, đi lại được.

+ Chảy máu ở miệng sáo: nhiều hay ít, từng đợt hay liên tục.

+ Bí đái do tổn thương niệu đạo hoặc do phản xạ.

- Khám tại chỗ thấy:

+ ấn tầng sinh môn có điểm đau chói, máu chảy qua miệng sáo (đang chảy hoặc đã khô lại)

+ Tụ máu tầng sinh môn hình cánh bướm (to hoặc nhỏ), nếu nhiều sẽ có tụ máu ở bừu.

+ Cầu bàng quang (+).

1.3. Biến chứng

-Viêm tấy nước tiểu tầng sinh môn: do bàng quang căng quá mức, nước tiểu rỉ ra tầng sinh môn và đọng lại gây viêm tấy.

- áp xe tầng sinh môn

- Hẹp niệu đạo: thường gặp do tổn thương niệu đạo mà xử trí ban đầu không tốt sau một thời gian ngắn dẫn đến hẹp niệu đạo hoàn toàn hoặc không hoàn toàn.

1.4. Thái độ xử trí.

1. Bệnh nhân đái được (nước tiểu có thể trong hoặc có máu đầu bãi)

Theo dõi, cho thuốc giảm đau và kháng sinh: sau một tuần nong niệu đạo và chụp niệu đạo kiểm tra.

2. Bệnh nhân không đái được có cầu bàng quang.

- Không chảy máu niệu đạo nhiều: đặt sonde bảng quang từ 1-3 ngày kết hợp thuốc giảm đau và kháng sinh, sau đó rút sonde cho tự đái, nong thử hoặc chụp kiểm tra.

- Chảy máu niệu đạo nhiều: mở thông bàng quang đơn thuần hoặc mở thông bàng quang kết hợp đặt sonde niệu đạo (phẫu thuật Tuteur)

3. Máu tụ vùng tầng sinh môn lớn hoặc viêm tấy nước tiểu tầng sinh môn:

- Mở thông bàng quang

- Mở tầng sinh môn khâu cầm máu hoặc tháo nước tiểu

- Sẽ khâu nối và tạo hình niệu đạo sau

4. Vấn đề có khâu phục hồi niệu đạo ngay hay không thì còn có nhiều ý kiến:

- Nếu nối ngay thì đầu có nhược điểm:

+ Đoạn niệu đạo bị dập nát thấm máu, nước tiểu dễ làm nhiễm trùng chỗ khâu.

+ Không phải ở đâu cũng làm được và lúc nào cũng thuận lợi.

- Do đó đa số chủ trương:

+ Thì đầu: mở thông bàng quang lấy máu tụ

+ Thì hai: cắt đoạn và khâu phục hồi niệu đạo bằng nối tận - tận.

2. Chấn thương niệu đạo sau:

2.1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh:

- Là một trong những tai biến của vỡ xương chậu, có thể vỡ ngành ngồi - mu, chậu - mu, hoặc toác khớp mu gây rách cân cháy chậu giữa nơi niệu đạo màng đi qua, cân này cũng bị kép rách đứt không hoàn toàn hoặc hoàn toàn (hay dập)

- Đầu xương mu bị gẫy đè vào làm vỡ tuyến tiền liệt dẫn đến tổn thương niệu đạo tuyết tiền liệt (ít gặp).

- Vỡ bàng quang kéo rách hoặc đứt niệu đạo sau.

2.2. Triệu chứng: thể điển hình (đứt niệu đạo màng do vỡ xương chậu)

- Sốc: vừa hoặc nặng (75%), sốc phối hợp do chấn thương và mất máu.

- Triệu chứng của vỡ xương chậu: có điểm đau chói, XQ.

- Chảy máu niệu đạo.

- Bí đái, bàng quang căng (chẩn đoán phân biệt với tụ máu trước bàng quang).

- Không có máu tụ tầng sinh môn.

- Bụng có thể đau âm ỉ, chướng do tụ máu sau phúc mạc.

2.3. Chẩn đoán:

2.3.1. Chẩn đoán xác định:

- Vỡ xương chậu.

- Bí đái, bàng quang căng.

- Không đặt được sonde lên bàng quang, rút sonde có máu.

- Chụp niệu đạo - thuốc trào ngược ra.

2.3.2. Chẩn đoán phân biệt:

- Đứt niệu đạo tuyến tiền liệt:

+ Chảy máu niệu đạo dữ dội.

+ Bàng quang căng tức vì chứa máu cục, đau tức vùng hạ vị, vật vã.

+ Nhiều khi phải mổ mới chẩn đoán được.

- Vỡ bàng quang:

+ Đặt sonde bàng quang dể, nước tiểu có máu, áp lực yếu.

+ đau vùng dưới rốn và lan ra toàn bụng. Thành bụng có phản ứng và có cảm ứng phúc mạc, chọc dò ổ bụng có nước tiểu (nhất là vỡ vào bụng).

+ Siêu âm: có dịch tự do trong ổ bụng.

2.3.4. Nguyên tắc xử trí:

* Hồi sức chống sốc:

Cho giảm đau, bồi phụ khối lượng tuần hoàn.

* Đánh giá các tổn thương kèm theo: bụng, ngực... để xử trí kịp thời cứu sống bệnh nhân.

* Xử trí đứt niệu đạo sau:

- Mở thông bàng quang đơn thuần: áp dụng cho những trường hợp có tổn thương phối hợp, tình trạng bệnh nhân nặng nề, cơ sở trang thiết bị kém, phẫu thuật viên chưa quen.

Đây là giải pháp cần thiết để cứu sống bệnh nhân, phẫu thuật phục hồi sẽ tiến hành sau.

- Mở thông bàng quang và đặt sonde niệu đạo và chỉnh lại niệu đạo, áp dụng trong trường hợp tình trạng bệnh nhân không nặng nề, trang thiết bị đầy đủ và phẫu thuật viên có thể thực hiện được.

- Phục hồi niệu đạo ngay thì đầu:

+ Chỉ đứt niệu đạo đơn thuần.

+ Trang thiết bị đầy đủ.

+ Phẫu thuật viên chuyên khoa.

2.3. Phác đồ xử trí chấn thương niệu đạo tại tuyến cơ sở:

2.3.1. Tuyến xã:

- Khám phát hiện triệu chứng và sơ bộ đáng giá tình trạng bệnh nhân.

- Dùng kháng sinh sớm, có kế hoạch vận chuyển bệnh nhân lên tuyến trên sớm và an toàn (không được vận chuyển bệnh nhân khi có sốc).

2.3.2. Tuyến huyện:

- Khám xét, đáng giá tình trạng tổn thương tại chỗ, các tổn thương phối hợp, tình trạng toàn thân.

- Có kế hoạch vận chuyển bệnh nhân lên tuyến trên để điều trị (tuyến điều trị thực thụ có chuyên khoa).

- Trường hợp đặc biệt có thể mở thông bàng quang, tránh tai biến vỡ bàng quang sau đó vận chuyển bệnh nhân lên tuyến trên.

2.4. Biện pháp phòng tránh chấn thương niệu đạo tại cộng đồng:

2.4.1. Tuyên truyền qua phương tiện thông tin đại chúng để mọi người thấy được sự nguy hại của chấn thương niệu đạo từ đó có ý thức phòng tránh.

2.4.2. Tuyên truyền các phương pháp đề phòng tai nạn lao động, tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt bằng cách thực hiện tốt các quy định về an toàn lao động và an toàn giao thông.

2.4.3. Khi nghi ngờ bị chấn thương niệu đạo phải đến khám điều trị ở các cơ sở y tế ngay tránh biến chứng hẹp niệu đạo.