Câu 12: Trình bày nội dung tư tưởng Hồ Chí minh về đạo đức cách mạng? Ý nghĩa thực tiễn của vấn đề?

TRẢ LỜI

1. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người.

"Tư tưởng Hồ Chí Minh soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành thắng lợi, là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta" (Văn kiện ĐH Đảng IX).

2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng:

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người nêu một tấm gương mẫu mực về thực hành đạo đức cách mạng để toàn Đảng, toàn dân noi theo. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, lãnh tụ Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm tới giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Thống kê trong di sản Hồ Chí Minh để lại có tới gần 50 bài và tác phẩm bàn về vấn đề đạo đức. Có thể nói, đạo đức là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng.

Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người cách mạng, coi đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước. Người viết: "Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân". Người quan niệm đạo đức tạo ra sức mạnh, nhân tố quyết định sự thắng lợi của mọi công việc: "Công việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hay kém". Quan niệm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt đối hoá mặt đức, coi nhẹ mặt tài. Người cho rằng: "Có tài mà không có đức là người vô dụng; có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó". Cho nên, đức là gốc nhưng đức và tài phải kết hợp với nhau để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng.

Theo Hồ Chí Minh những chuẩn mực chung nhất của nền đạo đức cách mạng Việt Nam gồm những điểm sau:

a. Trung với nước hiếu với dân.

Đây là phẩm chất quan trọng nhất, bao trùm nhất và chi phối các phẩm chất khác.

Từ khái niệm cũ: "Trung với vua, hiếu với cha mẹ" trong đạo đức truyền thống của xã hội phong kiến phương Đông, Hồ Chí Minh đưa vào đó một nội dung mới, phản ánh đạo đức ngày nay cao rộng hơn là "Trung với nước, hiếu với dân". Đó là một cuộc cách mạng trong quan niệm đạo đức.

Người căn dặn: "Trung với nước hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng". Người luôn yêu cầu cán bộ, đảng viên phải gần gũi gắn bó với nhân dân, kính trọng học tập dân, dựa hẳn vào dân, lấy dân làm gốc, "nắm vững dân tình, hiểu rõ dân tâm, quan tâm cải thiện dân sinh, nâng cao dân trí". Có được cái đức ấy thì người cách mạng, người lãnh đạo sẽ được dân tin yêu, dân mến, dân kính trọng... Câu nói đó của Người vừa là lời kêu gọi hành động, vừa là định hướng chính trị - đạo đức cho mỗi người Việt Nam không phải chỉ trong cuộc đấu tranh cách mạng trước mắt, mà còn lâu dài về sau.

b. Yêu thương con người.

Dân tộc ta có truyền thống "thương người như thể thương thân". Kế thừa truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ nghĩa nhân đạo Cộng sản, tiếp thu tinh thần nhân văn của nhân loại cùng với những thể nghiệm của chính mình, Hồ Chí Minh đã xác định: Yêu thương con người là một trong những phẩm chất cao đẹp nhất.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người rất toàn diện và độc đáo. Hồ Chí Minh đã xác định tình yêu thương con người là một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất. Người dành tình yêu thương rộng lớn cho những người cùng khổ, những người lao động bị áp bức bóc lột. Người viết: "Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước nhà được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành".

Hồ Chí Minh yêu thương đồng bào, đồng chí của Người, không phân biệt họ ở miền xuôi hay miền ngược, là trẻ hay già, trai hay gái... không phân biệt một ai, không trừ một ai, hễ là người Việt Nam yêu nước thì đều có chỗ trong tấm lòng nhân ái của Người.

Tình yêu thương của Người còn thể hiện đối với những người có sai lầm khuyết điểm. Với tấm lòng bao dung của một người cha, Người căn dặn chúng ta: "Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng, ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng. Đối với những người có thói hư tật xấu, từ hạng người phản lại Tổ quốc và nhân dân, ta cũng phải giúp họ tiến bộ bằng cách làm cho cái phần thiện trong con người nảy nở để đẩy lùi phần ác, chứ không phải đập cho tơi bời".

Trong Di chúc, Người căn dặn Đảng ta phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau; nhắc nhở mỗi cán bộ, đảng viên luôn luôn chú ý đến phẩm chất yêu thương con người.

c. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

Cần, kiệm, liêm, chính cần thiết đối với tất cả mọi người. Bác viết:

"Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông

Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc

Người có bốn đức: cần, kiệm, liêm, chính

Thiếu một mùa thì không thành trời

Thiếu một phương thì không thành đất

Thiếu một đức thì không thành người".

Theo Hồ Chí Minh: Cần tức là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng, không ỷ lại, không dựa dẫm. Phải thấy rõ "lao động là nghĩa vụ thiêng liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của chúng ta".

Kiệm tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của của dân, của nước, của bản thân mình; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ, nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; "không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi", không phô trương hình thức...

Liêm tức là "luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân"; "không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân", phải trong sạch, không tham lam...

Chính, "nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn". Đối với mình: không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát triển điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình.

Đối với người: không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới, luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết thật thà, không dối trá, lừa lọc.

Đối với việc: để việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà.

Chí công vô tư, Người nói: "Đem lòng chí công vô tư mà đối với người, với việc". Thực hành chí công vô tư là quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng. "Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau"; phải "lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ".

d. Tinh thần quốc tế trong sáng.

Đó là, tinh thần đoàn kết quốc tế vô sản, mà Hồ Chí Minh đã nêu lên bằng mệnh đề "Bốn phương vô sản đều là anh em"; là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước, mà Hồ Chí Minh đã dày công vun đắp bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân mình và bằng sự nghiệp cách mạng của cả dân tộc.

- Tinh thần quốc tế vô sản trong sáng trước hết là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động của các nước, không phân biệt màu da. Đó là tinh thần đoàn kết của nhân dân Việt Nam với tất cả loài người tiến bộ trên thế giới vì hoà bình, công lí và tiến bộ.

- Theo Hồ Chí Minh chủ nghĩa quốc tế vô sản phải gắn liền với tinh thần yêu nước chân chính, nếu không sẽ dẫn đến chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, vị kỉ, hoặc sôvanh nước lớn, kì thị chủng tộc, dân tộc hoặc chủ nghĩa bành trướng bá quyền.

3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới:

a. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức.

Nói và làm luôn đi đôi với nhau đem lại hiệu quả thiết thực cho chính mình và cho người khác. Nói mà không làm gọi là đạo đức giả. Đối với Bác, trong giáo dục đạo đức vấn đề nêu gương luôn được đặt ra: "Trước mặt quần chúng không phải ta cứ viết lên trán chữ "cộng sản" mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ yêu mến những người có tư cách đạo đức.".

b. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi.

- Xây dựng đạo đức mới là phải giáo dục những phẩm chất, chuẩn mực đạo đức mới cho con người Việt Nam trong thời đại mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh, từ gia đình, nhà trường, đến xã hội.

- Phải khơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh ở mọi người. Bên cạnh đó, phải không ngừng chống lại những cái xấu, cái sai, vô đạo đức. Để xây và chống có kết quả phải tạo thành phong trào rộng rãi, phải chống lại chủ nghĩa cá nhân với nhiều cách làm phong phú, nhưng phải có hiệu quả.

c. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.

- Mỗi người phải thường xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức, đó là công việc kiên trì bền bỉ, không thể chủ quan tự mãn.

- Mỗi người ai cũng có điều tốt và xấu, thiện và ác. Phải đánh thức những gì tốt đẹp trong mỗi con người. Đạo đức cách mạng là nhằm giải phóng và đem lại hạnh phúc, tự do cho con người.

- Việc tu dưỡng đạo đức phải được thực hiện trong thực tiễn hoạt động hằng ngày, trong lao động sản xuất, sinh hoạt... và thể hiện trong các mối quan hệ hằng ngày. Có như thế việc tu dưỡng mới có kết quả.

Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư tưởng lớn, là một lãnh tụ cách mạng bàn nhiều nhất đến vấn đề đạo đức. Người vừa là một nhà đạo đức lớn, vừa là một tấm gương đạo đức trong sáng nhất, tiêu biểu nhất đã được thế giới thừa nhận và hết lời ca ngợi. Với tư duy độc lập, sáng tạo, Hồ Chí Minh đã thâu hoá được những giá trị đạo đức của quá khứ, đề xuất và nêu gương thực hành những chuẩn mực đạo đức mới, phù hợp yêu cầu của cách mạng Việt Nam trong thời đại mới. Người đã đem lại cho nền đạo đức Việt Nam một bản chất mới - đạo đức cách mạng Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nói riêng trở thành di sản vô cùng quí giá trong truyền thống đạo đức Việt Nam, nó đã và đang toả sáng trong thời đại ngày nay. Noi gương sáng của Người, chúng ta phải làm cho những phẩm chất đạo đức trên trở thành hành vi đạo đức ngày càng phổ biến trong toàn xã hội; làm cho xã hội ta có nhiều tấm gương đạo đức tiêu biểu có ý nghĩa thuyết phục và giáo dục được mọi người noi theo.