Câu 3: Trình bày các bước tạo giống lúa thuần?

1. Chọn giống tốt

Chọn lọc cặp bố mẹ để lai quyết định pần lớn thành công của công tác chọn giống. Qua th.tiễn các nhà chọn giống đề ra các sơ sở:

a) Chọn theo loại hình sinh thái địa lý:

     - Ở các đk địa lí # nhau sẽ h.thành các loại hình sthái t/ứng. Vì vậy khi chọn cặp bố mẹ cần chọn bố mẹ # nhau về loại hình sthái địa lí. Thực chất của pp này, khi chọn bố mẹ ở những loại hình sthái địa lí # nhau, khi lai với nhau nó tổng hợp đc các đtrưng đtính của bố mẹ vào 1 tổ hợp lai.

    - Giá trị của kiểu sthái địa lí ko pải là mức độ xa nhau về mặt địa lí mà do sự sai # về mặt dtruyền.

   Vd: Ở nc ta TS. Nông học Lương Đình Của đã ad cách lai giữa loại hình sthái địa lí # nhau tạo ra giống lúa NN1 (Ba Thắc – Nam Bộ lai với Bun cô – Nhật bản)

b) Chọn yếu tố cấu thành năng suất

        Nsuất lí thuyết: X = A x B x C x D

Trong đó: X: th/gian strưởng

A: Mật độ cây/ khóm           C: Số hạt/ cành hữu hiệu

B: Số cành hữu hiệu             D: Khối lượng 1000 hạt

    Khi chọn bộ mẹ để lai dựa trên các yếu tố cthành năg suất. Nghĩa là chọn cặp bố mẹ có các yếu tố cthành nsuất # nhau để chúng bổ khuyết cho nhau.

       Như vậy, 2 giống có NS bằng nhau khi lai với nhau thì có thể tạo đc con lai có NS cao hơn bố mẹ của chúng.

c) Chọn bố mẹ dựa theo thời gian của các gđ strưởng, ptriển

      - th/gian strưởng của ctrồng (đ/v cây ngắn ngày) đc tính từ khi nảy mầm đến khi chín hoàn toàn.

      - Mtiêu của nhà chọn giống là chọn ra giống ngắn ngày có NS cao.                    Trước đây ngta lai với giống chín sớm nhưng NS thấp với giống dài ngày NS cao nhưng tỉ lệ thành công rất thấp. Qua ptích gđ pát dục có thể biết đc ngnhân chín sớm, chín muộn của ctrồng. Vì vậy khi lai cần chọn các giống có độ dài của các gđ riêng biệt # nhau để đạt đc sự tổ hợp ngắn nhất để tạo giống chín sớm.

       Thực chất của pp này là tìm ra các cặp bố mẹ có t/gian của các gđ riêng biệt # nhau để bổ khuyết cho nhau khi lai với nhau. Do đó có thể tạo ra giống chín sớm, NS cao từ việc lai 2 giống dài ngày (chín muộn), có NS cao nhưng có gđ riêng biệt khác nhau

d) Chọn cặp bố mẹ khác nhau về tính chống bệnh

       Cây trồng thg có 2 kiểu chống bệnh: tính chống chịu dọc (tính chống chịu chuyên nòi) và tính chống chiu ngang( tính chống chiu ko chuyên nòi hay tính chống chịu đồng ruộng)

       - Tính chống chịu dọc: chỉ chống chịu đc nòi kí sinh nhất định, nếu bị nòi # xâm nhiễm thì chúng sẽ bị nhiễm bệnh. Nó có bản chất đơn gen.

       - Tính chống chịu ngang: Chống chịu đc nhiều nòi # nhau. Nó có bản chất đa gen (nhiều gen quy định 1 tính trạng)

    => Khi lai giống cần chọn bố mẹ có cả 2 kiểu chống chịu trên để chúng bổ khuyết cho nhau làm cho con lai có k/năg chống chịu đc nhiều loài kí sinh trong đk sthái # nhau.

2. kỹ thuật lai

a) điều chỉnh t/gian nở hoa của bố mẹ

        Trước khi lai cần điều chỉnh t/gian nở hoa của bố mẹ.Nếu t/gian nở hoa của bố mẹ ko cùng lúc ta có thể đ/chỉnh t/gian nở hoa của chúng. Nếu cây ra hoa sớm ta có thể gieo sau vài ngày. Hoặc ra hoa muộn ta có thể gieo sớm hơn. Đ/v cây có p/ứng quang chu kỳ có thể xử lý a/sáng ngày ngắn (muốn lúa mùa muộn ra hoa sớm có thể xử lí a/sáng ngày ngắn). Nếu việc đ/chỉnh trên ko có kquả or giống bố khó trồng ở địa phương có thể dùng cách giữ hạt phấn or dưa phấn từ nơi # đến.

     - Đk cất giữ phấn hoa: Nhiệt độ thấp khô ráo để giữ sức sống chờ khi cây mẹ ra hoa thì thụ phấn. Sức sống hạt pấn kéo dài hay ngắn tuỳ theo từng loại cây trồng và cáh bảo quản

b) Chọn cây bố mẹ và chuẩn bị cây để lai

       Chọn cây bố mẹ có t/dụng qđ kết quả khi lai.cây dùng làm bố mẹ các cquan sinh sản, các đtính kinh tế ptriển tốt. cây đc chọn pải hoàn toàn khoẻ mạnh, ko sau bệnh, ko đổ gãy, các đtrưng, đtính pải biểu hiện rõ ràng và tiêu biểu cho giống đó. Cây bố mẹ để lai nên chọn trong các ruộng có kỹ thuật thâm canh cao.

       Chuẩn bị cây để lai. Chọn những hoa chưa thụ tinh, ko bị sâu bệnh, ko dị hình. ở cây mẹ lúc lai chỉ để 1 số hoa nhất định đó là những hoa tốt còn những hoa # loại bỏ. Ví dụ đ/v lúa ta chỉ để chừng 15-20 hoa trên 1 bông, chọn những hoa có bao pấn mọc khoảng 2/3 vỏ trấu còn các hoa # cắt đi.    Khi lai cần nắm vững vị trí sắp xếp các bộ pận của hoa, thời gian nở hoa và th/gian thích hợp nhất cho sự thu pấn thụ tinh. Đ/v các cây giao pấn cần cách ly bằng bao giấy bóng mờ lên hoa đực và cái để tránh thụ pấn tự nhiên.

c) Khử đực

       Đ/v hoa nhỏ như Lúa ngta có thể khử đực hàng loạt, như dùng nhiệt độ để giết nhị nhưng nhụy vẫn sống. Ví dụ khi khử đực hàng loạt đ/v lúa có thể ngâm bông lúa trong nc nóng 43-45o t/gian 5-10 phút.

d) Cách ly.

      Hoa cái sau khi khử đực cần đc cách ly. Đ/v cây giao pấn cần cách ly hoa đực, hoa cái trước lúc nở hoa, nghĩa là khi cơ quan sinh dục đực và cái chưa chín, chưa có k/năg thụ tinh. Có thể dùng 2 biện páp cách ly:

    - Cách ly tự nhiên (còn glà cách ly ko gian) là đem trồng các cây mẹ vào 1 khu cách ly xa các loài cây, giống cây khác mà nó có thể thụ pấn đc để tránh thụ pấn tự nhiên.

    - Cách ly nhân tạo là dùng bao cách bằng giấy bóng mờ or vải màn, để chụp vào các hoa đã khử đực.

e) Thụ phấn

     Công việc này gồm 2 bước:

   - Thu thập phân bố or các hoa của cây có phấn đã chín

   - Thụ pấn đưa phân bố lên núm hoa cái or đặt cả bao pấn lên đầu nhụy cái   của cây mẹ

      Thời gian tiến hành thụ pấn đ/v mỗi loại cây mỗi #. Thông thg chiều hôm trước khử đực thì sáng hôm sau thụ phấn. T/ gian thụ pấn tối thích trong ngày là lúc hoa nở nhêug nhất vì lúc đó đa số nhụy cái đã chín nên thụ pấn tỷ lệ kết hạt sẽ cao.

      Phấn và hạt pấn thu đc cho vào lọ, ống thuỷ tinh và đậy bông lại cất ở nơi khô ráo. Nhiệt độ tốt nhất là 00C. Khi pấn để lâu cần kiểm tra sức sống hạt pấn. Mtrường ktra hạt pấn là 1g thạch agar 100 cm3 nc cất, 25% đường hoà tan trong nc, phết hỗn hợp này lên kính sau khi và giờ ktra trên kính hiển vi. Việc thụ pấn có thể tiến hành bằng 2 cách: Đem pân bố đc rắc lên đầu nhụy  cái or dùng panh lai đạt nguyên cả bao pấn của cây bố vào hoa của cây mẹ và có thể làm vỡ bao phấn để phấn tung dễ dàng. Sau khi thụ pấn cần ghi giống bố, ngày thụ pấn người thụ phấn.

f) chăm sóc cây lai, thu hoạch, bảo quản

       Sau khi lai cần chăm sóc, tạo đk để hạt lai p.triển tốt cần tỉa bớt nhánh, đ/v bông, đay gai cần bấm ngọn, tỉa cành.

       Khi thu hoạch cần thu riêng từng bông, từng quả kèm theo thẻ và cho vào túi. Mỗi túi để 1 tổ hợp lai. Ngoài túi ghi tỏ hợp lai, ngày tháng thu hoạch sau đó phơi khô, cất giữ cẩn thận đến vụ sau đem gieo.

3. Chọn lọc các thế hệ lai

      Có 2 cách:

- Gieo lại: Bắt đầu F1, liên tiếp 5,6 đời đem gieo chung và ko chọn lọc. Sau khi xhiện dạng ổn định mới t/hành chọn lọc các đtính, đtrưng của nó.

+ ưu: Đỡ tốn công.

+ Nhược: T/gian chọn giống kéo dài vì chờ đến F5,F6 mới t/hành chọn lọc trong khi 1 số tính trạng đã ổn định ngay từ F2

- Gieo riêng cây lai: Các hạt F1 đc gieo riêng thành từng cây. Các đời sau vẫn tiếp tục như vậy nên số lượng gieo trồng lớn, tốn nhiều công

+ ưu: Có thể chọn lọc đc dạng ổn định sớm, theo dõi đặc điểm từng tổ hợp cá thể đời sau.

+ Nhược: Nhiều cây

=> để khắc pục : 2,3 thế hệ đầu ngta dùng pp gieo lại. từ F3,F4 trở đi mới gieo thành từng dòng và chọn lọc. PP này có ưu điểm là theo dõi sự p.triển của từng cây và thế hệ sau của chúng. Từ F2 trở đi có thể loại đc dạng xấu, đỡ tốn công

Quá trình chọn giống nhanh hơn vì có thể chọn lọc từ F2 những dạng ổn định.

4. So sánh với cơ sở sản xuất

5. So sánh cơ sở nhà nước

6. Đem ra sản xuất đại trà