Câu 27: hormon tuyến giáp: bản chất, tác dụng, điều hòa bài tiết và ƯDLS

*) bản chất:

- tuyến giáp gồm những đvị ctạo đgl nang giáp, có đkính khoảng 100 – 300 micromet. Những nang này có chứa đầy các chất bài tiết đgl chất keo trong lòng nang và đc lót = 1 lớp TB hình khối là những Tb tiết Hormon vào lòng nang, đáy TB txúc với mao mạch, đỉnh TB txúc với lòng nang

- các Tb nang giáp bài tiết 2 hormon là triiodothyronin (T3) và tetraiodothyronin (T4). Những hormon này, có nhiều cnăng qtrọng đb là cnăng chuyển hóa

*) tác dụng:

- tác dụng lên sự phát triển cơ thể :

+ làm tăng tốc độ phát triển.

+ thúc đẩy sự trưởng thành và phát triển não trong thời kỳ bào thai và trong vài năm đầu sau khi sinh

- Tác dụng lên chuyển hóa Tb.

+ hormon tuyến giáp làm tăng hđ chuyển hóa củ hầu hết các mô trong cơ thể. Mức chuyển hóa cơ sở có thể tăng từ 60 – 100% trên mức bình thg nếu hormon tuyến giáp đc bài tiết nhiều

+ Tăng tốc độ pư hóa học, tăng tiêu thụ và thoái hóa thức ăn để cung cấp năng lg.

+ Tăng số lg và kick thick các ty thể do đó làm tăng tổng hợp ATP để cung cấp năng lg  cho các hđ cnăng của cơ thể

+ tăng vc ion qua màng TB

- tác dụng lên chuyển hóa glucid

Hormon tuyến giáp tác dụng hầu như tất cả các gđ của quá trình chuyển hóa glucid bao gồm :

+ tăng nhanh thoái hóa glucose ở các TB

+ Tăng phân giảI glycogen

+ tăng tạo đg mới

+ Tăng hấp thu glucose ở ruột

+ Tăng bài tiết insulin

-> do các td trên hormon tuyến giáp làm tăng Cm glucose trong máu nhưng chỉ tăng nhẹ

- Tác dụng lên chuyển hóa lipid

+ Tăng thoái hóa lipid ở các các mô mỡ dự trữ do đó làm tăng Cm acid béo tự do trong máu.

+ Tăng oxy hóa acid béo tự do ở mô

+ giảm lg cholesterol, phospholipid, triglycerid ở huyết tg do vậy ng bị nhược năng tuyến giáp kéo dài có thể có tình trạng xơ vữa ĐM. một trong những cơ chế làm giảm nồng độ cholesterol của hormon truyến giáp đó là do làm tăng tốc độ bài xuất cholesterol qua mật rồi thải ra ngoài theo phân.

Một trong những cơ chế khác nữa đó là hormon tuyến giáp làm tăng số lg các rêcptor gắn đặc hiệu với lipoprotein tỷ trọng thấp trên TB gan do đó làm tăng qtrình lấy cholesterol ra khỏi máu.

- tác dụng lên chuyển hóa vitamin: do hormon tuyến giáp làm tăng Cm và hđ của nhiều enzym mà vitamin lại là tp cơ bản để ctạo enzym or coenzym nên khi Cm hormon giáp tăng sẽ làm tăng nhu cầu tiêu thụ vitamin. Nừu cung cấp ko đủ sẽ gây tình trạng thiếu vitamin

- tác dụng lên chuyển hóa pr: hormon tuyến giáp vừa làm tăng tổng hợp pr vừa làm tăng thoái hóa pr. Trong thời kỳ đang ptriển, td tăng tổng hợp pr mạnh hơn nên làm tốc đoọ ptriển. Ngc lại khi hormon tuyến giáp đc bài tiết quá nhiều, các kho pr dự trữ bị huy động và giải phóng a.a vào máu.

- tác dụng lên hệ thống tim mạch :

+ tác dụng lên mạch máu : hormon giáp làm tăng chuyển hóa của hầu hết TB do đó làm tưng mức tiêu thụ oxy đồng thời tăng giải phóng các sp chuyển hóa cuối cùng. chính những chất này có td làm giãn mạch ở hầu hết các mô trong cơ thể do vậy làm tăng lg máu đn lg máu đến da bởi vì cơ thể có nhu cầu tăng thai nhiệt

+ tác dụng lên nhịp tim : tăng nhịp tim, lưu lg tim

+ tác dụng lên huyết áp 

- tác dụng lên hệ thống TK cơ :

 + tác dụng lên hệ TK TW : hormon tuyến giáp kick thick sự phát triển cả về kick thứơc và về chức năng của não

. nhược năng tuyến giáp gây tình trạng chậm chạp trong suy nghĩ, ngủ nhiều.

. ưu năng tuyến giáp lai gây tình trạng căng thẳng và khuynh hướng rối loạn tâm thần như lo lắng quá mức, hoang tưởng, nmệt mỏi khó ngủ

+ tác dụng lên cnăng cơ : lg hormon đc bài tiết nhiều -> cơ yếu vì tăng thoáI hóa pr của cơ. Mổt khác nếu thiếu hormon tuyến giáp cở trở nên chậm chạp nhất là giãn ra chậm sau khi co

. trong những dấu hiệu đtrưng of ưu năng tuyến giáp là run cơ (tần số là 10 -15 lần/phút)

- tác dụng lên cơ quan sinh dục : cần cho sự ptriển bthg của cquan sdục

. ở nam giới, thiếu hormon tuyến giáp -> gây mất dục tính hoàn toàn, nhưng nếu bài tiết nhiều gây bất lực

. ở nữ giới : thiếu hormon tuyến giáp -> gây băng kinh, đa kinh, nhưng thừa hormon tuyến giáp gây ít kinh or vô kinh và giảm dục tính.

*) Điều hòa bài tiết :

- do Cm TSh của tuyến yên : TSH của tuyến yên kick thick tuyến giáp bài tiết T3, T4 do vậy nếu TSH tăng thì T3, T4 sẽ đc bài tiết nhiều và ngc lạ nếu TSH giảm thì T3, T4 sẽ đc bài tiết ít

- khi bị lạnh or stress Cm T3,T4 sẽ đc bài tiết nhiều

- cơ chế điều hòa:

+ Cm iod vô cơ cao trong tuyến giáp sẽ ức chế bài tiết T3, T4

+ Cm iod hưu cơ cao dẫn tới giảm thu nhận iod và do đó làm giảm tổng hợp T3- T4.