Câu 10: Hãy phân tích làm rõ hai đặc điểm cơ bản là "tính cộng đồng" và "tính tự trị" của làng xã VN. Những ưu điểm và nhược điểm của "tính cộng đồng" và "tính tự trị" này.

• Tính cộng đồng:

Cuộc sống của cư dân nông nghiệp phải phụ thuộc nhiều thiên nhiên vì vậy mà trong c/sống họ thường lkết lại với nhau, nương tựa nhau. Từ đó đã hthành nên nét đtrưng của làng xã VN là tính cộng đồng. Sản fẩm của tính cộng đồng là tính tự trị. Hai ngtắc này là cơ sở hthành nên đtrưng cơ bản của làng xã VN.

Nông thôn VN đc tổ chức theo nhiều ngtắc khác nhau đã dẫn tới việc hthành cộng đồng làng xã. Cộng đồng là lkết với nhau, hướng tới nhau, nó là đtrưng dương tính, hướng ngoại. Nhưng sản phẩm của tính cộng đồng là tập thể làng xã mang tính tự tụ. Tính tự tụ lại mang tính khép kín "đèn nhà ai nhà ấy rạng" là những vg quốc nhỏ, có luật fáp riêng, có hương ước riêng dẫn tới "fép vua thua lệ làng". Điều đó biểu hiện mqh đbiệt jữa nhà nc pk và làng xã VN.

Cả tính cộng đồng và tính tự tụ đều là hai đtrưng bao trùm nhất, qtrọng nhất của làng xã, chúng tồn tại song song như hai mặt của 1 vđề.

Biểu tượng truyền thống của tính cộng đồng là sân đình, giếng nc hay bến nc và cây đa:

_Làng nào cũng có 1 cái đình là biểu tượng tập trung nhất của làng về mọi lĩnh vực. Đình là trung tâm hành chính, là nơi tổ chức hội họp, thu thuế, xử tội,...Đình là trung tâm vh', là nơi tổ chức các lễ hội, ăn yống, biểu diễn các hình thức nghệ thuật (tuồng, chèo..) Đình còn là trung tâm về tôn jáo, là nơi thờ Thành Hoàng làng. Thành Hoàng làng là ng' khai lập ra nơi đó, là ng' bảo trợ của dân làng, đc dân làng suy tôn. Đình còn là vết tích còn lại từ thời nhà dài, nhà làng, nhà rông. Làng thôn VN đc tổ chức theo hàng Giáp nên đình trở thành nơi lui tới của nam jới.

_Bến nc là nơi jặt jũ, kín nc và jao tiếp của fụ nữ.

_Cây đa theo quan niệm phg Đông là nơi hội tụ thần thánh, hội tụ khí "thần cây đa, ma cây gạo, cú cáo bồ đề". Gốc đa là nơi nghỉ chân, tránh nóng của khách qua đường, là nơi jao tiếp của làng với bên ngoài "cây đa quán nc".

Ngoài biểu tượng cây đa, bến nc (giếng nc), sân đình là biểu tượng của tính cộng đồng còn có lũy tre là biểu tượng của tính tự trị. Lũy tre bao bọc cả làng, đốt ko cháy, trèo ko đc, đào ko thành hầm...Lũy tre mang những đặc tính lũy. Đó là đặc điểm qtrọng để pbiệt làng xã VN với phg Tây, phg Bắc.

Tính cộng đồng nhấn mạnh sự đồng nhất. Do sự đồng nhất dẫn đến quan niệm "cùng hội cùng thuyền". Ng' VN sẵn sàng júp đỡ lẫn nhau "lá lành đùm lá rách", "chị ngã em nâng"...Do jống nhau nên ng' Việt có tính tập thể rất cao, hòa vào nếp sống chung từ đó hình thành nếp sống dân chủ bình đẳng đc bộc lộ trong ngtắc tổ chức nông thôn theo địa bàn cư trú xóm và làng, theo nghề nghiệp, theo truyền thống nam jới là Giáp.

Bên cạnh những mặt tích cực, tính cộng đồng còn có mặt hạn chế: Do sự đồng nhất, ở con ng' VN , ý thức cá nhân bị thủ tiêu. Ng' VN thường có xu hướng hòa vào các mqh xh, jải quyết mọi xung đột theo lối hòa cả làng. Trong khi đó ở phg Tây, ý thức cá nhân của con ng' đc kđịnh rõ.

Sự đồng nhất làm cho con ng' VN có thói dựa dẫm, ỷ lại vào tập thể "nc trôi thì bèo trôi". Ngoài thói dựa dẫm, ỷ lại còn có tư tưởng cầu an, cả nể cho nên làm việc j' cũng sợ đứt dây động rừng, vì vậy thường dẫn tới việc "đóng cửa bảo nhau".

Sự đồng nhất còn tạo ra thói đố kị, cào bằng, ko muốn ai hơn mình

"xấu điều hơn tốt lỏi", "chết cả đống còn hơn sống 1 ng'",...

Những thói xấu trên đây đều xuất fát từ tính cộng đồng. Từ đó khái niệm "já trị" trở nên hết sức tương đối khẳng định đặc điểm của tính chủ quan trong lối tư duy nông nghiệp.

• Tính tự trị:

Tính tự trị nhấn mạnh sự khác biệt. Khởi đầu là sự khác biệt của cộng đồng này với cộng đồng khác. Sự khác biệt trên cơ sở tính tự trị tự tạo nên tinh thần tự lập cộng đồng: mỗi làng, mỗi tập thể fải tự lo liệu lấy mọi việc. Vì vậy, ng' VN có truyền thống cần cù "đầu tắt mặt tối", "bán mặt cho đất, bán lưng cho trời" cùng với nếp sống tự cấp tự túc đc thể hiện nhà nào cũng có vườn rau, ao cá, bụi xoan, chuồng gà...

Tuy nhiên, mặt trái của tính tự trị trong sự khác biệt là xuất hiện óc tư hữu, "ruộng ai thì ng' ấy đắp bờ", "thân trâu trâu lo thân bò bò liệu".

Tính tự trị còn hthành nên óc bè fái, địa phg cục bộ, làng nào biết làng ấy, chỉ vun vén cho địa phg của mình.

Cơ sở của tính tự trị là óc ja trưởng- tôn ti, từ đó hthành quan niệm "áo mặc ko qua khỏi đầu" hay "sống lâu lên lão làng" là lực cản cho sự phát triển của xh nhất là khi hthành quan niệm ja đình chủ nghĩa.

Đặc điểm môi trường sống quy định những đặc tính tư duy. Cả hai đều quy định tính cách của dân tộc. Cuộc sống nông nghiệp lúa nc với lối tư duy biện chứng dẫn tới việc hthành nguyên lí âm dg, dẫn tới việc ứng xử theo nc đôi. Cách ứng xử theo nc đôi là 1 trong những đặc điểm của tính cách ng' VN.

Như vạy ng' VN vừa có tinh thần đoàn kết tương trợ lại vừa có óc tư hữu, thói đố kị, cào bằng; vừa có tính tập thể lại vừa có óc bè fái, địa phg cục bộ; vừa có nếp sống dân chủ bình đẳng lại vừa có óc ja trưởng, tôn ti; vừa có tính tự lập lại vừa coi nhẹ vai trò cá nhân...Tùy từng lúc, từng nơi mà mặt tốt hay mặt xấu có thể fát huy tác dụng của nó.