1.       Khái niệm , ý nghĩa

-          Khái niệm : Chế độ hưu trí là chế độ BHXH đảm bảo thu nhập cho người lao động hết tuổi lao động hoặc không còn tham gia quan hệ lao động.

-          Ý nghĩa :

+ Đảm bảo thực hiện quyền và lợi ích hợp pháp của công dân sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ lao động đối với xã hội.

+ Ổn định đời sống cho người lao động sau khi họ hết tuổi lao động, góp phần tăng cường sức khỏe, nâng cao tuổi thọ.

+ Thể hiện sự quan tâm của nhà nước và xã hội đối với người lao động không chỉ trong quá trình lao động mà kể cả khi người lao động hết tuổi lao động.

+ Thể hiện đạo lý dân tộc, trình độ văn minh của xã hội

2.       Điều kiện hưởng chế độ hưu trí

-          Người lao động có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên hưởng lương hưu khi nghỉ việc thuộc một trong các trường hợp sau :

+ Nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi

+ Nam từ đủ 55 tuổi đến đủ 60 tuổi, nữ từ đủ 50 tuổi đến 55 tuổi và có đủ 15 năm làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có đủ 15 năm làm việc ở nơi có PCKV 0,7 trở lên

+ Đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi, có 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò ( khai thác than; vận tải than, đất, đá; vận hành máy khoan; nổ mìn; đào hầm lò để khai thác than )

+ Người bị nhiễm HIV do rủi ro nghề nghiệp có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên. ( Ví dụ : cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong các cơ sở cai nghiện ma túy,…)

-          Điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động :

 Người lao động đã đóng BHXH đủ 20 năm trở lên, bị suy giảm khả năng lao động từ 61 % trở lên, hưởng lương hưu với mức thấp hơn khi thuộc một trong các trường hợp sau :

+ Nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi.

+ Có đủ 15 năm trở lên làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thì không kể tuổi đời.

3.       Chế độ đối với người đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng.

3.1   Lương hưu hàng tháng

-          Tỷ lệ hưởng lương hưu hàng tháng được tính bằng 45% tương ứng với 15 năm đóng BHXH, sau đó cứ them mỗi năm đóng BHXH thì tính them 2% đối với nam và 3% đối với nữ, mức tối đa bằng 75%

%LH  = 45% + ( T – 15 ) * 2 (đôi với nam )  ≤ 75%

%LH  = 45% + (T  - 15 ) * 3 ( đối với nữ )   ≤  75%

-          Mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi trừ 1% tỷ lệ hưởng lương hưu ( tuổi nghỉ hưu nếu có tháng lẻ thì tính tròn thêm một tuổi) .

%LH phải giảm =  ( Tuổi nghỉ hưu theo quy định – Tuổi nghỉ hưu thực tế )* 1%  (*)

%LH được hưởng = % LH (*) - %LH phải giảm

-          Cách tính mức bình quân TCTL tháng đóng BHXH :

+ Người lao động thực hiện chế độ TCTL do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân toàn bộ quá trình lao động.

+ Người lao động thực hiện chế độ TCTL do Nhà nước quy định :

·         Tham gia BHXH trước ngày 01/01/1995 : Tính bình quân 5 năm cuối.

·         Tham gia BHXH từ 01/01/1995 đến 31/12/2000 :  Tính bình quân 6 năm.

·         Tham gia BHXH từ 01/01/2001 đến 31/12/2006 : Tính bình quân 8 năm .

·         Tham gia BHXH từ ngày 01/01/2007 :Tính bình quân 10 năm.

+ Lương hưu hàng tháng = tỷ lệ lương hưu được hưởng * Tiền lương bình quân

+ Lương hưu thấp nhất bằng mức lương tối thiểu chung.

-          Đối với Công ty Nhà nước thực hiện cổ phần hóa, nếu thực hiện đầy đủ các quy định dưới đây thì được tính như các Công ty Nhà nước :

+ Áp dụng thang lương, bảng lương do Nhà nước quy định và đăng ký với cơ quan nhà nước về lao động tỉnh, thành phố;

+ Thực hiện chuyển xếp lương, nâng bậc, nâng ngạch lương theo quy định của Nhà nước đối với công ty Nhà nước;

+ Đóng BHXH trên cơ sở mức lương này.

-          Điều chỉnh TCTL đã đóng BHXH

+ Đối với người lao động thuộc khu vực Nhà nước được điều chỉnh theo mức lương tối thiểu chung tại thời điểm tính hưởng chế độ hưu trí.

+ Đối với người lao đông thuộc khu vực ngoài Nhà nước được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá sinh hoạt của từng thời kỳ.

Mức điều chỉnh từng thời kỳ do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu, trình Chính phủ quyết định.

-          Tạm ngừng hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.

Người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng bị tạm ngừng hưởng khi thuộc một trong các trường hợp sau :

+ Chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo;

+ Xuất cảnh trái phép;

+ Bị Tòa án tuyên bố là mất tích.

-          Lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng được tiếp tục thực hiện khi người bị phạt tù chấp hành xong hình phạt tù, hoặc được Tòa án tuyên bố là mất tích mà trở về, hoặc người xuất cảnh trở về định cư hợp pháp.

3.2   Các quyền lợi khác :

-          Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu : Thực hiện từ năm thứ 31 trở đi đối với nam và từ năm thứ 26 trở đi đối với nữ, mỗi năm hưởng bằng 0,5 tháng lương ( mức bình quân TCTL tháng đóng BHXH)

-          Người hưởng lương hưu được hưởng chế độ bảo hiểm y tế.

Khi tính mức lương hưu và trợ cấp một lần nếu thời gian đóng BHXH có tháng lẻ dưới 3 tháng thì không tính; Từ đủ 3 tháng đến 6 tháng tính là nửa năm; Từ trên 6 tháng đến 12 tháng tính tròn 1 năm.

-          Chế độ tử tuất khi chết

4.       Chế độ đối với người chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng :

-          Người lao động được hưởng BHXH một lần khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

+ Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH;

+Suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH;

+ Sau một năm nghỉ việc nếu không tiếp tục đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH;

+ Ra nước ngoài để định cư.

-          Bảo lưu thời gian đóng BHXH.