1.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG TẠI NHTM

1.4.1. Nhân tố thuộc về phía khách hàng

- Nhu cầu đầu tư của doanh nghiệp: Bất kỳ loại hàng hóa hay dịch vụ

nào muốn tiêu thụ được thì cần phải có người mua. Tín dụng ngân hàng cũng

vậy, ngân hàng không thể cho vay nếu như không có người vay. Xét trong

phạm vi toàn bộ nền kinh tế thì nhu cầu vốn trung và dài hạn cho đầu tư phát

triển luôn là cần thiết nhưng với từng NHTM thì không phải lúc nào cũng như

vậy. Do số lượng doanh nghiệp có quan hệ với ngân hàng là có hạn và có

những lúc nhu cầu đầu tư của các doanh nghiệp này không cao, chẳng hạn

trong giai đoạn hoạt động kinh doanh gặp khó khăn các doanh nghiệp thường

có xu hướng thu hẹp sản xuất. Trong trường hợp đó nhu cầu vốn trung và dài

hạn của các doanh nghiệp sẽ không cao và do đó ngân hàng sẽ gặp khó khăn

nếu muốn mở rộng tín dụng.

- Khả năng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các điều kiện,

tiêu chuẩn tín dụng của ngân hàng: Để đảm bảo an toàn, tránh rủi ro khi cho

vay, các NHTM thường đặt ra những điều kiện, tiêu chuẩn tín dụng nhằm

phân loại, chọn ra những khách hàng có thể hay không thể cho vay. Chỉ

những khách hàng nào đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của ngân hàng thì mới

được xem xét cho vay. Những điều kiện tiêu chuẩn này có thể rất khác nhau

tuỳ theo ngân hàng cụ thể, song nhìn chung các ngân hàng đều quan tâm tới

một số vấn đề sau: tính hợp lý, hợp pháp của mục đích sử dụng vốn, năng lực

tài chính, năng lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tính khả thi của dự

án, các biện pháp bảo đảm. Rõ ràng khả năng của doanh nghiệp trong việc

đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn tín dụng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất

lượng tín dụng của ngân hàng. Bởi nếu đa số các khách hàng không thể đáp

ứng được yêu cầu của ngân hàng, có thể do điều kiện đặt ra quá khắt khe,

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 26 Lớp: TCDN 44D

không thực tế hoặc do khả năng của các doanh nghiệp quá thấp, thì ngân hàng

không thể mở rộng cho vay trong khi vẫn bảo đảm an toàn tín dụng.

- Khả năng của doanh nghiệp trong việc quản lý và sử dụng

khoản vay có hiệu quả: Khi cho vay thì ngân hàng trông đợi khoản trả nợ sẽ

được lấy từ chính kết quả hoạt động của dự án chứ không phải bằng cách phát

mại tài sản thế chấp, cầm cố. Điều này lại phụ thuộc vào hiệu quả quản lý và

sử dụng vốn vay của doanh nghiệp. Có nhiều yếu tố cần thiết để đảm bảo cho

việc sử dụng vốn vay của doanh nghiệp đạt hiệu quả cao, trong đó có một số

nhân tố giữ vai trò quyết định như vị thế, năng lực thị trường của doanh

nghiệp, năng lực công nghệ, chất lượng đội ngũ nhân sự, trình độ quản lý của

doanh nghiệp.

1.4.2 Nhân tố thuộc phía ngân hàng.

- Quy mô và cơ cấu kỳ hạn của nguồn vốn NHTM: Muốn cho vay được

thì điều kiện trước tiên là ngân hàng phải có vốn. Nhưng chỉ có vốn thôi thì

chưa đủ, do yêu cầu phải đảm bảo khả năng thanh toán thường xuyên nên các

khoản vay trung và dài hạn của ngân hàng cần phải được tài trợ chủ yếu bởi

nguồn vốn trung và dài hạn, bao gồm nguồn vốn có thời hạn từ một năm trở

lên và các nguồn vốn huy động có thời hạn dưới một năm nhưng có tính ổn

định cao trong thời gian dài. Nếu một ngân hàng có nguồn vốn dồi dào nhưng

chủ yếu là nguồn vốn ngắn hạn, không ổn định thì không thể mở rộng cho vay

trung và dài hạn được. Các nguồn vốn mà một NHTM có thể sử dụng để cho

vay trung và dài hạn có quy mô và cơ cấu khác nhau trong tổng nguồn vốn

của ngân hàng. Quy mô các nguồn vốn này là một trong những nhân tố quyết

định quy mô cho vay trung và dài hạn của ngân hàng.

- Năng lực của ngân hàng trong việc thẩm định các dự án: Một

trong những tiêu chí đánh giá chất lượng tín dụng của ngân hàng là vốn và lãi

vay được hoàn trả đúng kỳ hạn. Điều này sẽ không thể có được nếu như việc

thực hiện dự án không đạt hiệu quả như mong muốn, hoặc doanh nghiệp

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 27 Lớp: TCDN 44D

không có thiện chí, cố tình lừa đảo. Để hạn chế nguy cơ đó ngân hàng cần

thực hiện tốt công tác thẩm định dự án, thẩm định khách hàng. Thông thường,

công tác thẩm định khách hàng được tiến hành trước và chủ yếu tập trung vào

xem xét các mặt: tư cách pháp lý, khả năng tài chính, khả năng quản lý điều

hành sản xuất kinh doanh, năng lực sản xuất kinh doanh, mức độ tín nhiêm.

Nếu khách hàng đáp ứng đầy đủ các yêu cầu do ngân hàng đặt ra thì dự án

đầu tư sẽ được tiếp tục xem xét để quyết định có cho vay hay không. Vấn đề

đặt ra ở đây là thủ tục và các điều kiện, tiêu chuẩn được sử dụng làm căn cứ

để đánh giá khách hàng và dự án đầu tư có hợp lý hay không. Nếu thủ tục

rườm rà, các điều kiện, tiêu chuẩn đặt ra quá khắt khe, không phù hợp với

thực tế thì sẽ có rất ít các doanh nghiệp bảo đảm thoả mãn được yêu cầu của

ngân hàng. Điều đó gây cản trở cho ngân hàng trong việc thu hút thêm khách

hàng, mở rộng quan hệ tín dụng. Ngược lại, nếu quy trình điều kiện đặt ra

không chặt chẽ có thể sẽ khiến cho ngân hàng sai lầm trong việc ra quyết định

cho vay, dẫn đến rủi ro tín dụng. Chính vì vậy trong quá trình hoạt động các

NHTM phải không ngừng cải tiến, hoàn thiện công tác thẩm định của mình.

- Năng lực giám sát và xử lý các tình huống tín dụng của ngân

hàng: Cho dù công tác thẩm định dự án, thẩm định khách hàng được tiến hành

tốt, giúp cho ngân hàng lựa chọn được những khách hàng tốt, những dự án

khả thi có khả năng sinh lời cao song đó chưa phải là sự đảm bảo chắc chắn

để có được chất lượng tín dụng cao, đặc biệt là với tín dụng trung và dài hạn.

Bởi lẽ hoạt động sản xuất kinh doanh trong thời gian dài luôn chứa đựng

những rủi ro tiềm ẩn không thể lường trước được. Bản thân dự án trong quá

trình thực hiện cũng làm nảy sinh những tình huống ngoài dự kiến. Chính vì

vậy mà công tác giám sát và xử lý các tình huống tín dụng sau khi cho vay có

ý nghĩa rất quan trọng. Hoạt động giám sát chủ yếu tập trung vào các vấn đề

như: sự tuân thủ đúng mục đích sử dụng vốn của doanh nghiệp; tình hình hoạt

động thực tế của dự án, tiến độ trả nợ, quá trình sử dụng, bảo quản và biến

động tài sản của doanh nghiệp; những vấn đề mới nảy sinh trong quá trình

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 28 Lớp: TCDN 44D

thực hiện dự án. Thực hiện tốt công tác này sẽ giúp ngân hàng phát hiện và

ngăn chặn kịp thời những biểu hiện tiêu cực như sử dụng vốn sai mục đích,

âm mưu tẩu tán tài sản, lừa đảo ngân hàng. Đồng thời, qua việc luôn bám sát

hoạt động của doanh nghiệp thì ngân hàng có thể có biện pháp giúp đỡ doanh

nghiệp thông qua việc cung cấp thông tin bổ ích, kịp thời, đưa ra các lời

khuyên hoặc trực tiếp giúp đỡ các doanh nghiệp khi gặp khó khăn bằng cách

gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn nợ, cho vay thêm nhằm giúp cho việc thực hiện

dự án của doanh nghiệp đạt hiệu quả cao nhất, qua đó góp phần nâng cao chất

lượng tín dụng trung và dài hạn.

- Chính sách tín dụng của ngân hàng: Chính sách tín dụng của

ngân hàng là một hệ thống các biện pháp nhằm liên quan đến việc mở rộng

hoặc hạn chế tín dụng nhằm đạt được các mục tiêu của ngân hàng đó trong

từng thời kỳ.

Với ý nghĩa như vậy, rõ ràng chính sách tín dụng có tác động rất lớn

đến chất lượng tín dụng của ngân hàng. Trước hết là về mặt quy mô tín dụng,

nếu chính sách tín dụng của ngân hàng trong một thời kỳ nào đó là hạn chế tín

dụng trung và dài hạn thì có nghĩa là quy mô tín dụng trung và dài hạn của

ngân hàng đó sẽ bị thu hẹp. Khi đó không thể nói chất lượng tín dụng của

ngân hàng đó là tốt ít ra là về mặt quy mô. Ngoài ra, chính sách tín dụng của

ngân hàng còn bao gồm một loạt các vấn đề như quy định về điều kiện, tiêu

chuẩn tín dụng đối với khách hàng, lĩnh vực tài trợ, biện pháp bảo đảm tiền

vay, quy trình quản lý tín dụng, lãi suất…Nếu chính sách tín dụng được xây

dựng và thực hiện một cách khoa học và chặt chẽ, kết hợp được hài hòa lợi

ích của ngân hàng, của khách hàng và của xã hội thì sẽ hứa hẹn một chất

lượng tín dụng tốt. Ngược lại, nếu việc xây dựng và thực hiện chính sách tín

dụng không hợp lý, không khoa học thì chắc chắn chất lượng tín dụng nói

chung và chất lượng tín dụng trung và dài hạn nói riêng của ngân hàng sẽ

không cao thậm chí rất thấp.

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 29 Lớp: TCDN 44D

- Thông tin tín dụng: Thông tin luôn là yếu tố cơ bản cần thiết

cho công tác quản lý dù ở bất kỳ lĩnh vực nào. Trong hoạt động tín dụng ngân

hàng cũng vậy, để thẩm định dự án, thẩm định khách hàng trước hết phải có

thông tin về dự án, về khách hàng đó, để làm tốt công tác giám sát sau khi cho

vay cũng cần có thông tin. Thông tin càng chính xác, kịp thời thì càng thuận

lợi cho ngân hàng trong việc đưa ra quyết định cho vay, theo dõi việc sử dụng

vốn vay và tiến độ trả nợ. Thông tin chính xác kịp thời đầy đủ còn giúp cho

ngân hàng xây dựng hoặc điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, chính sách tín

dụng một cách linh hoạt cho phù hợp với tình hình thực tế. Tất cả những điều

đó góp phần nâng cao chất lượng tín dụng cho ngân hàng.

- Công nghệ ngân hàng, trang thiết bị kỹ thuật cũng là một nhân tố tác

động tới chất lượng tín dụng trung và dài hạn của ngân hàng, nhất là trong

thời đại khoa học kỹ thuật phát triển như vũ bão hiện nay. Một ngân hàng sử

dụng công nghệ hiện đại được trang bị các phương tiện kỹ thuật chất lượng

cao sẽ tạo điều kiện đơn giản hóa các thủ tục, rút ngắn thời gian giao dịch,

đem lại sự tiện lợi tối đa cho khách hàng vay vốn. Đó là tiền đề để ngân hàng

thu hút thêm khách hàng, mở rộng tín dụng. Sự hỗ trợ của các phương tiện kỹ

thuật hiện đại còn giúp cho việc thu thập thông tin nhanh chóng, chính xác,

công tác lập kế hoạch, xây dựng chính sách tín dụng cũng có hiệu quả hơn.

- Chất lượng nhân sự và quản lý nhân sự của ngân hàng: Cho dù khoa

học kỹ thuật hiện đại đã mở ra cơ hội tự động hóa trong nhiều lĩnh vực song

nhân tố con người vẫn luôn giữ vai trò quyết định. Đặc biệt trong hoạt động

tín dụng ngân hàng là hoạt động phức tạp, có liên quan đến nhiều vấn đề của

đời sống xã hội thì vai trò của con người lại càng quan trọng. Các phương tiện

kỹ thuật hiện đại chỉ có thể trợ giúp chứ không thể thay thế được sự nhạy cảm

hay kinh nghiệm của người cán bộ tín dụng. Do đó vấn đề nhân sự là vấn đề

cực kỳ quan trọng đối với mỗi ngân hàng, trong đó nổi bật lên hai vấn đề :

chất lượng nhân sự và quản lý nhân sự. Chất lượng nhân sự ở đây không chỉ

đơn thuần đề cập đến trình độ chuyên môn mà còn bao gồm cả lương tâm,

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 30 Lớp: TCDN 44D

đạo đức, tác phong, kỷ luật lao động của người cán bộ ngân hàng nói chung

và cán bộ tín dụng nói riêng. Chất lượng nhân sự tốt, biểu hiện ở sự năng

động sáng tạo trong công việc, tinh thần trách nhiệm và ý thức tổ chức kỷ luật

cao của các cán bộ, trong một chừng mực nào đó có thể giúp ngân hàng bù

đắp lại những hạn chế về công nghệ, kỹ thuật, nhờ đó mà ngân hàng vẫn có

thể tồn tại và phát triển được cho dù phải cạnh tranh với những đối thủ có

tiềm lực mạnh hơn về công nghệ, trang thiết bị kỹ thuật. Bên cạnh chất lượng

nhân sự thì công tác quản lý nhân sự cũng cần đặc biệt chú ý, bởi lẽ không

phải cứ có cán bộ tín dụng giỏi là có chất lượng tín dụng cao. Mỗi cán bộ tín

dụng đều có những điểm mạnh và điểm yếu riêng, điều quan trọng là phải bố

trí, sắp xếp công việc của họ sao cho phát huy hết thế mạnh và hạn chế điểm

yếu của từng người, đồng thời có chế độ đãi ngộ hợp lý nhằm nâng cao tinh

thần trách nhiệm, tạo sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động của từng thành viên

trong một guồng máy thống nhất cùng hướng tới một mục tiêu chung là nhu

cầu chất lượng tín dụng ngân hàng

1.4.3 Nhân tố khách quan

1.4.3.1 Môi trường kinh tế xã hội

- Môi trường tự nhiên : Nói chung môi trường tự nhiên không tác

động trực tiếp tới hoạt động tín dụng của ngân hàng mà vai trò của nó thể hiện

qua sự tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đặc

biệt là các doanh nghiệp mà hoạt động của chúng phụ thuộc nhiều vào điều

kiện tự nhiên như các doanh nghiệp hoạt động trong các ngành nông nghiệp,

ngư nghiệp. Điều kiện tự nhiên diễn biến thuận lợi hay bất lợi sẽ ảnh hưởng

đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, do đó ảnh hưởng tới khả

năng trả nợ cho ngân hàng.

- Môi trường kinh tế : Là một tế bào trong nền kinh tế, sự tồn tại

và phát triển của ngân hàng cũng như doanh nghiệp chịu ảnh hưởng rất nhiều

của môi trường này. Sự biến động của nền kinh tế theo chiều hướng tốt hay

xấu sẽ làm cho hiệu quả hoạt động của ngân hàng và doanh nghiệp biến động

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Sinh viên thực hiện: Lê Đình Tam 31 Lớp: TCDN 44D

theo. Đặc biệt, trong điều kiện quốc tế hóa mạnh mẽ như hiện nay, hoạt động

của các ngân hàng và doanh nghiệp không chỉ chịu ảnh hưởng của môi trường

kinh tế trong nước mà cả môi trường kinh tế quốc tế. Những tác động do môi

trường kinh tế gây ra có thể là trực tiếp đối với ngân hàng hoặc tác động xấu

đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, qua đó gián tiếp ảnh hưởng tới

chất lượng tín dụng ngân hàng.

- Môi trường chính trị, xã hội:

Sự ổn định của môi trường chính trị, xã hội là một căn cứ quan trọng để ra

quyết định của các nhà đầu tư. Nếu môi trường này ổn định thì các nhà đầu tư

sẽ yên tâm thực hiện việc mở rộng đầu tư và do đó nhu cầu vốn tín dụng ngân

hàng trung và dài hạn tăng lên. Ngược lại nếu môi trường bất ổn thì họ sẽ tìm

cách thu hẹp sản xuất để bảo toàn vốn, hạn chế rủi ro khi đó nhu cầu vốn tín

dụng ngân hàng

1.4.3.2 Môi trường pháp lý

Môi trường pháp lý không chặt chẽ nhiều khe hở và bất cập sẽ tạo cơ

hội cho các doanh nghiệp yếu kém làm ăn bất chính, lừa đảo lẫn nhau và lừa

đảo ngân hàng. Môi trường pháp lý không chặt chẽ và thiếu sự ổn định cũng

khiến các nhà đầu tư trung thực e dè, không dám mạnh dạn đầu tư phát triển

sản xuất kinh doanh do đó hạn chế nhu cầu về vốn tín dụng ngân hàng.