1. Thách thức của thị trường BHKD VN khi gia nhập WTO & nội dung quy định của WTO về bảo kinh doanh

·  Thách thức của thị trường BHKD VN khi gia nhập WTO

                      a. Số lượng các DNBH được cấp phép hoạt động ngày một gia  tăng

    Các tổ chức, các nhân trong và ngoài nước nếu đủ điều kiện thao luật định đều có quyền xin phép thành lập DNBH, trong đó có các DNBH nước ngoài theo đúng cam kết WTO. Điều này gần như đương nhiên vì tiềm năng và cơ hội phát triển của thị trường BH nhân thọ và phi nhân thọ còn đầy hứa hẹn, tốc độ tăng trưởng của ngành BH tương đối hấp dẫn, BH còn được dùng dự phòng nghiệp vụ BH vào đầu tư tài chính có khả năng sinh lời cao.

    Tuy nhiên, việc có nhiều DNBH ra đời làm cho sự cạnh tranh vốn đã gay gắt này càng gay gắt hơn.Vấn  đề “chảy máu chất xám” từ doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam sang doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài có thu nhập cao hơn cũng là điều đáng quan tâm. Với khả năng tài chính rất mạnh, các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài sẽ tìm mọi cách trong đó có tuyên truyền, quảng cáo, khuyến mại, khuếch trương sản phẩm, hạ phí bảo hiểm để gây uy tín và chiếm lĩnh thị trường

   b.  DNBH hoạt động ở nước ngoài được cung cấp một số sản phẩm BH    qua biên giới (vào VN)

Đây là điều đáng lo ngại trong cuộc cạnh tranh không cân sức đối với các DNBH đang hoạt động tại VN (DNVN, liên doanh, 100% vốn nước ngoài).

 Trước hết, họ không thể biết được thông tin về đối thủ cạnh tranh của họ (DNBH đang hoạt động ở nước ngoài) cụ thể là ai đang bán sản phẩm BH vào VN.

Thứ hai, vũ khí của đối thủ đang sử dụng là loại gì không được biết rõ: đơn BH, điều khoản BH, điều kiện BH, phí BH như thế nào?

Thứ ba, DNBH đang hoạt động tại VN phải đóng thuế cho ngân sách nhà nước như thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế môn bài, thuế sử dụng đất… để hoạt động kinh doanh có doanh thu từ VN, trong khi đó đối thủ không bị đóng góp các khoản thuế trên.

Trong một cuộc chiến, “Biết địch biết ta, trăm trận trăm thắng”. DNBH đang hoạt động ở nước ngoài biết rất rõ DNBH đang hoạt động tại VN, song DNBH đang hoạt động tại VN lại không biết gì về DNBH đang hoạt động tại nước ngoài đang ngấm ngầm cùng chia chiếc bánh thị trường BHVN.

     c. Kênh phân phối sản phẩm BH đã bộc lộ nhiều yếu kém

      BH nhân thọ sau một thời gian tăng trưởng nhanh đi cùng với tăng trưởng mở  rộng kênh phân phối qua đại lý, có nghĩa là cứ  tăng đại lý là có tăng doanh thu nên nhiều DN chưa chú trọng đến chất lượng tuyển chọn đào tạo và sử dụng đại lý.

     Công nghệ của các DNBH chưa mang lại hiệu quả cao, chưa cập nhật từng hợp  đồng phát sinh, chưa phân loại khách hàng, rủi ro, chưa phân tích được những nguyên nhân và mức độ rủi ro…sản phẩm còn đơn giản, chất lượng dịch vụ sau bán còn nhiều bất cập , thị trường bảo hiểm Việt Nam được xem như một cái bánh lớn mà các doanh nghiệp trong nước mới khai thác được một phần do hoạt động còn kém hiệu quả, năng lực tài chính cũng như nguồn nhân sự chưa đạt chất lượng cao đã làm mất thị phần về tay các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài ví dụ như 85% thị phần bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu đang rơi vào tay các công ty nước ngoài, các doah nghiệp trong nước chia phần còn lại .

 Tuy trong những năm gần đây một số DNBH đã nhận thức ra được vấn đề đã quan tâm, đầu tư công sức hơn cho việc nâng cao chất lượng đại lý BH. Nhưng BH phi nhân thọ vẫn giữ cung cách khai thác chủ yếu từ cán bộ BH, cạnh tranh về phí BH, tăng hoa hồng, tăng hỗ trợ cho đại lý, chưa xây dựng được đội ngũ đại lý BH phi nhân thọ mang tính chuyên nghiệp. Các công ty môi giới cạnh tranh lẫn nhau, làm việc thiếu chuyên nghiệp, tự ý bổ sung điều kiện, điều khoản BH, hạ phí BH gây bất lợi cho DNBH và thị trường BH.

d. Đầu tư công nghệ thiếu đồng bộ, kém hiệu quả

Hệ thống công nghệ  thông tin của các DNBH chưa cập nhật được từng hợp  đồng BH phát sinh, chưa phân loại được khách hàng, rủi ro BH, chưa phân tích đánh giá được nguyên nhân, mức độ rủi ro tổn thất, còn nhiều lỗ hổng để trục lợi BH. Chúng ta không thể chấp nhận được việc một xe ô tô bị tai nạn đã mua BH biết được biển số xe nhưng các DNBH đùn đẩy cho nhau và cho rằng mình không bán BH cho chiếc xe này. Điều này bộc lộ rõ sự yếu kém của các DNBH trong hệ thống công nghệ thông tin.

   e. Cạnh tranh gay gắt chủ yếu bằng con đường hạ phí BH, không chú trọng nhiều đến dịch vụ chăm sóc khách hàng

Phí BH trên thị  trường BHVN hiện nay được hình thành chủ yếu qua con đường cạnh tranh hạ phí phi kĩ thuật mà không quan tâm đến đối tượng BH như thế nào, mức độ rủi ro ra sao. Phí BH một khách sạn 5 sao chỉ tương đương với phí BH một chiếc xe ô tô trị giá 1 tỉ đồng là một điều phi lý mà trên thị trường vẫn có DNBH chấp nhận để giành bằng được dịch vụ BH. Một trong những nguyên nhân có nguồn gốc sâu xa là chế độ khoán tiền lương và chi phí theo doanh thu không chú trọng đến bồi thường có thể xảy ra (lời cam kết của DNBH đến khách hàng). Tình trạng này dẫn đến không những các DNBH cạnh tranh lẫn nhau mà còn có sự cạnh tranh giữa các chi nhánh trong cùng một DNBH. Chính vì vậy, việc quan tâm chăm sóc khách hàng cung cấp dịch vụ gia tăng bổ sung cho khách hàng cũng bị hạn chế.

       f. Việc giải quyết bồi thường còn nhiều vướng mắc

Trước hết, tính công khai minh bạch về hồ sơ, thủ tục giải quyết bồi thường chưa được thực hiện.

Thứ hai, việc  đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục bồi thường giảm phiền phức cho khách hàng chưa được cải thiện rõ  rệt.

Thứ ba, còn nhiều vướng mắc trong việc thu thập hồ sơ chứng từ để giải quyết bồi thường cho nạn nhân khi những hồ sơ chứng từ này buộc phải lấy từ cơ quan có thẩm quyền như công an, bệnh viện.

Thứ tư, việc tự quyết, tự chịu trách nhiệm của DNBH trong việc giám định bồi thường tổn thất chưa được phát huy và hay bị hình sự hóa.

 Thứ năm, các DN hoạt động trong lĩnh vực tư vấn giám định và giải quyết bồi thường (trung gian giữa DNBH và khách hàng) chưa hoạt động có hiệu quả và phán quyết của họ nhiều khi không được pháp luật công nhận.

 Cuối cùng là chưa có biện pháp xử phạt thích đáng DNBH trong việc chậm trễ bồi thường cũng như xử phạt thích đáng các hành vi trục lợi BH. 

g. Sức ép từ người tiêu dùng

     Sức ép từ người tiêu dùng sản phẩm bảo hiểm cũng mang lại cho thị  trường bảo hiểm Việt Nam những thách thức mới : khách hàng ngày càng đòi hỏi cao hơn về chất lượng dịch vụ , khách hàng đã đưa ra yêu cầu cao hơn và  khắt khe hơn để lựa chọn cho mình một công ty bảo hiểm như là yêu cầu về việc mở rộng phạm vi bảo hiểm, đơn giản hóa thủ tục, giảm phí bảo hiểm…mà đây là lại là nhược điểm của các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

h. Không còn chế độ bảo hộ của Nhà nước

Sau khi hội nhập các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không còn nhận được sự  bảo hộ của Nhà nước. Trong kinh doanh bảo hiểm, cũng sẽ không có sự phân biệt đối xử  giữa doanh nghiệp bảo hiểm trong nước và doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài. Một số doanh nghiệp bảo  hiểm Nhà nước sẽ tiến hành cổ phần hóa, trong đó sức ép chia lãi cho cổ đông không phải là nhỏ nếu kinh doanh bảo hiểm và đầu tư không có hiệu qủa.

·   Cam kêt khi ra nhập tổ chức thương mại thế giới WTO

a.                       Về cam kết cung cấp dịch vụ qua biên giới

Ngay sau khi Việt Nam trở thành thành viên chính thức của WTO, các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài sẽ được phép cung cấp các dịch vụ bảo hiểm như bảo hiểm vận tải quốc tế, tái bảo hiểm và môi giới bảo hiểm, dịch vụ đánh giá rủi ro, giải quyết khiếu nại và tư vấn bảo hiểm và đặc biệt là được phép cung cấp dịch vụ bảo hiểm cho các dự án, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam mà không cần thành lập pháp nhân tại Việt Nam.

Trong thời gian đầu, các cam kết này có thể sẽ ảnh hưởng mạnh tới một số loại hình bảo hiểm phi nhân thọ và giới hạn trong nhóm đối tượng người nước ngoài và các dự án có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

Tuy nhiên, trong thời gian trung hạn thì với sự lớn mạnh của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ trong nước (xét về  mặt uy tín và năng lực tài chính) thì các cam kết này không có ảnh hưởng nhiều, một phần do tâm lý khách hàng thường có thiên hướng lựa chọn doanh nghiệp bảo hiểm có trụ sở tại Việt Nam, là những doanh nghiệp nắm thông tin về rủi ro tốt nhất do đó có khả năng bảo hiểm tốt nhất, mặt khác các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài thông thường cũng muốn thành lập pháp nhân để cung cấp dịch vụ tốt hơn.

b.                       Về các cam kết hiện diện thương mại

Có thể nói, các cam kết cho phép thành lập pháp nhân thực hiện kinh doanh dịch vụ bảo hiểm là những cam kết mang tính chất tự do hoá thị trường bảo hiểm và có ảnh hưởng lớn nhất đối với các doanh nghiệp bảo hiểm hiện đã hoạt động trên thị trường cũng như tới tình hình chung của thị trường.

Việc cho phép thêm các doanh nghiệp bảo hiểm có vốn đầu tư nước ngoài tham gia cung cấp dịch vụ bảo hiểm tại thị trường Việt Nam sẽ tăng thêm năng lực khai thác bảo hiểm của thị trường bảo hiểm. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài với kinh nghiệm hoạt động lâu năm trên phạm vi quốc tế sẽ giúp chuyển giao công nghệ khai thác bảo hiểm và đào tạo đội ngũ cán bộ làm công tác bảo hiểm tại Việt Nam.

Với năng lực tài chính mạnh, các doanh nghiệp bảo hiểm mới tham gia thị trường này cũng sẽ cho ra đời các sản phẩm bảo hiểm mới, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Trong điều kiện cung cấp dịch vụ tốt hơn, khách hàng sẽ là đối tượng hưởng lợi nhiều nhất. Đặc biệt, chi phí bảo hiểm là một cấu phần ngày càng quan trọng trong chi phí sản xuất và kinh doanh của các đơn vị kinh tế khi nền kinh tế ngày càng phát triển, vì vậy giảm giá thành đầu vào đối với chi phí bảo hiểm sẽ giúp giảm một cách tương đối giá thành sản xuất sản phẩm và dịch vụ đầu ra của các doanh nghiệp Việt Nam và là cơ sở để tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam nói chung trong điều kiện toàn cầu hoá ngày càng được đẩy mạnh.

Có thể nói, việc cho phép các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài tham gia vào thị trường bảo hiểm Việt Nam sẽ đem lại những lợi ích tổng thể cho thị trường.

Tuy nhiên, điều kiện thị trường bảo hiểm với sự có mặt của nhiều doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài cũng sẽ đặt ra một số vấn đề như cạnh tranh không lành mạnh, hệ thống pháp lý chưa đủ mạnh để kiểm soát hoạt động đa dạng của các doanh nghiệp này, song các vấn đề này có thể được kiểm soát tốt nếu có những bước đi phù hợp trong công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động của thị trường. 

c.                        Cam kết liên quan đến kinh doanh các dịch vụ bảo hiểm bắt buộc

Hiện nay, bảo hiểm bắt buộc theo luật định gồm: bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, bảo hiểm trách nhiệm dân sự của người vận chuyển hàng không đối với hành khách; bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đối với hoạt động tư vấn pháp luật; bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của doanh nghiệp môi giới bảo hiểm; Bảo hiểm cháy, nổ; và các loại bảo hiểm khác được quy định theo điều kiện phát triển của nền kinh tế.

Trong những năm gần  đây, tỷ trọng phí bảo hiểm thu từ bảo hiểm bắt buộc khá lớn trong tổng phí bảo hiểm phi nhân thọ. Tuy nhiên, tỷ trọng phí bảo hiểm từ loại hình bảo hiểm bắt buộc này sẽ giảm tương đối qua thời gian khi các nhu cầu bảo hiểm tiềm năng trên thị trường được khai thác tốt hơn do các doanh nghiệp ngày càng trưởng thành về năng lực vốn cũng như về trình độ chuyên môn. Do đó, việc cho phép các doanh nghiệp bảo hiểm có vốn đầu tư nước ngoài cung cấp các dịch vụ này sẽ không ảnh hưởng nhiều đến thị trường bảo hiểm mà chỉ ảnh hưởng đến thị phần của các doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động trên thị trường và chỉ trong lĩnh vực phi nhân thọ. 

d.                       Cam kết xoả bỏ tỷ lệ tái bảo hiểm bắt buộc sau 1 năm

Hiện nay, các doanh nghiệp bảo hiểm khi thực hiện tái bảo hiểm ra nước ngoài  đều phải thực hiện tái bảo hiểm bắt buộc tối thiểu 20% với Tổng công ty cổ phần tái bảo hiểm Quốc gia Việt Nam (VINARE). Vì vậy thực hiện cam kết xoá bỏ tỷ lệ tái bảo hiểm bắt buộc này sẽ có tác động kép, trước tiên là ảnh hưởng tới hoạt động của VINARE, đồng thời ảnh hưởng đến  tổng mức phí giữ lại của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ

 Đối với các doanh nghiệp bảo hiểm khác trên thị trường, cam kết này nếu được áp dụng chung sẽ tạo điều kiện cho họ linh hoạt hơn trong công tác tái bảo hiểm và tạo điều kiện tái bảo hiểm có lợi hơn xét về mặt kinh tế.

          Cam kết về dịch vụ bảo hiểm của Việt Nam trong đàm phán WTO    

Ngành/Phân ngành

Hạn chế tiếp cận thị trường

Hạn chế đối xử quốc gia

A. Bảo hiểm và các dịch vụ liên quan đến bảo hiểm

a. Dịch vụ bảo hiểm nhân thọ, trừ dịch vụ bảo hiểm y tế

b. Dịch vụ bảo hiểm phi nhân thọ

c. Dịch vụ tái bảo hiểm và nhượng tái bảo hiểm

d. Dịch vụ hỗ trợ bảo hiểm (trừ dịch vụ đại lý bảo hiểm)     

(1) Không hạn chế  đối với:  

- Dịch vụ bảo hiểm cung cấp cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư  nước ngoài, người nước ngoài làm việc tại ViệtNam;

- Dịch vụ tái bảo hiểm;

- Dịch vụ bảo hiểm trong vận tải quốc tế;

- Dịch vụ môi giới bảo hiểm và môi giới tái bảo hiểm;

- Dịch vụ tư  vấn , giải quyết khiếu nại, đánh giá rủi ro.

(2) Không hạn chế

(3) Sau khi gia nhập, các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài được thành lập doanh nghiệp bảo hiểm liên doanh với đối tác Việt Nam, trong đó phần vốn góp của nước ngoài không quá 50% vốn pháp định của liên doanh.

1 năm sau khi gia nhập, được phép thành lập doanh nghiệp bảo hiểm 100% vốn nước ngoài.

Doanh nghiệp bảo hiểm 100% vốn nước ngoài không được kinh doanh các dịch vụ bảo hiểm bắt buộc, bao gồm bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, bảo hiểm trong xây dựng và lắp đặt, bảo hiểm đối với các công trình dầu khí và các công trình dễ gây nguy hiểm đến an ninh cộng đồng và môi trường. 2 năm sau khi gia nhập, hạn chế này sẽ được bãi bỏ.

Trong trường hợp tái bảo hiểm cho các doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài, doanh nghiệp bảo hiểm có vốn đầu tư nước ngoài phải tái bảo hiểm theo tỷ lệ 20% trách nhiệm của các hợp đồng bảo hiểm đã giao kết cho Công ty tái bảo hiểm quốc gia ViệtNam. 1 năm sau khi gia nhập, hạn chế này sẽ được bãi bỏ. 

(4) Chưa cam kết trừ  các cam kết chung

(1) Không hạn chế       

(2) Không hạn chế

(3) Không hạn chế                  

(4) Chưa cam kết trừ  các cam kết chung

2.           Cơ hội đối với hoạt động  BHKD ở thị trường VN sau khi VN gia nhập WTO

a. Nhu cầu bảo hiểm ngày càng cao

Sự phát triển của sản xuất nông nghiệp , công nghiệp , xuất nhập khẩu và đầu tư … sẽ tạo cơ hội cho doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm  cũng như thị  trường bảo hiểm Việt Nam phát triển. Những khu đô thị mới , khu chế xuất , khu công nghiệp không ngừng hình thành và phát triển là cơ hội cho sự bảo hiểm xây dựng, lắp đặt hàng không , vận tải …

 Đời sống nhân dân được nâng cao , trình độ dân trí và nhận thức của dân cư về bảo hiểm đang được cải thiện. Nền kinh tế tăng trưởng cao có tác động tích cực tới việc nâng cao đời sống vật chất cũng như tinh thần của người dân trong xã hội , thu nhập bình quân của người dân việt nam những năm gần đây đạt mức trên 400 USD , đặc biệt năm 2008 con số này vượt ngưỡng 1.024 USD. Thu nhập của người dân tương đối ổn định , mức sống dần được  nâng cao … đã làm tăng thêm nhu cầu vể bảo hiểm trong xã hội như con người, sức khỏe, khả năng lao động.. thúc đẩy hoạt động bảo hiểm phát triển.

Thị trường bảo hiểm với hơn 87 triệu dân hứa hẹn nhiều tiềm năng , lại trong quá trình công nghiệp hóa , hiện đại hóa chắc chắn là cơ hội lý tưởng cho các nhà kinh doanh bảo hiểm . Có thể nói thị trưởng bảo hiểm việt nam đã cung cấp cho các nhà bảo hiểm một lượng khách hàng tiềm năng dồi dào và đa dạng cả một lực lượng đông đảo nhân lực cho ngành bảo hiểm.

                         b. Nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng cao,

 Hàng hóa của VN sẽ có một thị trường rộng lớn hơn đó là các thành viên WTO đồng thời hàng hóa nước họ sẽ được xâm nhập vào thị trường VN làm cho kinh tế phát triển tạo tiền đề cho các ngành nghề phát triển như giao thông vận tải đường bộ, hàng không, xuất nhập khẩu làm tiền đề cho BH phát triển. Nền kinh tế tăng trưởng cao đòi hỏi nhu cầu vốn và nhu cầu BH phải đáp ứng, từ đó làm tiền đề cho BH nhân thọ, tín dụng ngân hàng, chứng khoán phát triển. Vốn tích lũy tích tụ từ dự phòng nghiệp vụ BH có nhiều cơ hội đầu tư sinh lãi cao, khuyến khích BH phát triển.

      c. Đầu tư trực tiếp nước ngoài và đầu tư trong nước phát triển nhanh chóng

Đây cũng là cơ sở  để ngành BH phát triển, đồng thời cũng đòi hỏi ngành BH phải có sản phẩm BH đáp ứng nhu cầu của tăng trưởng đầu tư nước ngoài và trong nước, nhất là những cơ sở đầu tư ngành nghề mới, công nghệ cao như đóng tàu, xây dựng đường tàu điện ngầm, xây dựng ngành điện tử công nghệ thông tin, xây dựng nhà máy lọc dầu, điện nguyên tử, vệ tinh, sản xuất linh kiện máy bay… Đây là tiềm năng cho BH xây dựng lắp đặt, BH tài sản, BH kĩ thuật, BH trách nhiệm phát triển.

                d. Lộ trình cổ phần hóa chuẩn bị hoàn thành

Chế độ sở  hữu tư nhân buộc người điều hành DN (có thể là người làm thuê) muốn bảo toàn vốn và tài sản trước mọi rủi ro cần phải có BH làm tăng nhu cầu BH để ngành BH phát triển. Khi các chủ DN coi trọng BH là lá chắn trước mọi rủi ro, tai nạn bất ngờ, khi người mua BH (nhân viên của DNBH) không có cơ hội đòi hỏi hoa hồng hoặc lựa chọn hoa hồng cao hay thấp thì thị trường BH sẽ có nhiều cơ hội phát triển lành mạnh

        e. Pháp luật ngày càng hoàn thiện và mang tính tương thích với  nhau nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người tiêu dùng của DN ngày một tốt hơn làm phát sinh theo nhu cầu BH như:

BH trách nhiệm nghề nghiệp bác sĩ, luật sư, tư vấn thiết kế…; BH tài sản; BH rủi ro tài chính; BH trách nhiệm sản phẩm của các tổ chức sản xuất, kinh doanh; BH trách nhiệm dân sự của các chủ doanh nghiệp… Luật KDBH sẽ được sửa đổi, bổ sung, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, phát huy tính chủ động, sáng tạo của DNBH, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người tham gia BH là môi trường thuận lợi để thị trường BH phát triển.

f.             Tầng lớp dân cư có thu nhập cao ngày càng đông đảo,

Bao gồm giới chủ DN tư nhân, các chuyên gia giỏi trong DNVN và DN có vốn đầu tư nước ngoài, các chủ hộ kinh doanh, các chủ trang trại đều có nhu cầu BH Nhân thọ cho mình và người thân.

3. Một số giải pháp cho các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam

* Liên kết, hợp nhất giữa các nhà bảo hiểm với nhau:

       Theo chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt nam từ năm 2003 đến năm 2010, việc phát triển và sắp

xếp các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ hướng đến mục tiêu phát triển các loại hình doanh nghiệp kinh doanh bảo

hiểm gốc, tái bảo hiểm, bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ theo hướng đa dạng hình thức sở hữu

bao gồm doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và tổ chức bảo hiểm tương hỗ. Trong đó:

   - Các doanh nghiệp nhà nước không được dùng vốn nhà nước để thành lập doanh nghiệp bảo hiểm mới hoặc công ty cổ phần bảo hiểm mang tính chuyên ngành, sắp xếp lại các doanh nghiệp nhà nước hiện nay để nâng cao năng lực tài chính và năng lực hoạt động, giữ được thị phần lớn trên thị trường trong nước và tham gia thị trường bảo hiểm quốc tế.

       -Tổng công ty bảo hiểm Việt Nam (Bảo Việt) sẽ được xây dựng thành một tập đoàn tài chính đa năng hoạt động trong lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ, nhân thọ, đầu tư, chứng khoán; trong đó hoạt độngchủ yếu là kinh doanh bảo hiểm và là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước duy nhất. Bảo Việt sẽ tăng vốn điều lệ từ 586 tỷ đồng (hiện nay) lên mức 3.000 tỷ đồng (năm 2005) và 5.000 tỷ đồng (năm 2010).

       - Các công ty bảo hiểm nhà nước khác như công ty bảo hiểm TP. Hồ Chí Minh, công ty tái bảo hiểm Quốc gia (Vinare) và công ty bảo hiểm dầu khí (PVI) sẽ tiến hành cổ phần hóa. Bảo Minh chuyển thành công ty bảo hiểm cổ phần có vốn nhà nước chi phối, chuyên kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọvà thực hiện các hoạt động khác như đầu tư vốn, dịch vụ tài chính, trong đó bảo hiểm là hoạt động

kinh doanh chủ yếu.

      - Công ty bảo hiểm Dầu khí (PVI) 100% vốn nhà nước, trực thuộc Tổng công ty Dầu khí Việt Nam hiện đang hoạt động đơn ngành, không có khả năng cạnh tranh khi thị trường tiếp tục mở cửa, hội nhập với quốc tế. Hoạt động của PVI ảnh hưởng đến việc giảm giá thành, hiệu quả kinh doanh của ngành dầu khí; vì vậy, PVI sẽ chuyển thành cổ đông của Bảo Minh. phần vốn nhà nước của PVI sẽ là cổ phần của Tổng công ty Dầu khí Việt Nam trong Bảo Minh.

     - Giống như Bảo Minh, công ty tái bảo hiểm quốc gia Việt Nam cũng chuyển thành công ty cổ phần, do vốn nước chi phối, hoạt động chuyên lĩnh vực tái bảo hiểm duy nhất trên thị trường bảo hiểm Việt Nam. Đến năm 2010, Vinare có đủ năng lực tài chính, năng lực kinh doanh để tham gia thị trường tái bảo hiểm quốc tế. Đến năm 2005, Vinare đủ sức giữ vai trò điều tiết thị trường tái bảo hiểm Việt Nam, không để phụ thuộc vào thị trường tái bảo hiểm quốc tế trong việc thu xếp các dịch vụ tái bảo hiểm lớn và phức tạp như tái bảo hiểm hàng không, dầu khí, năng lượng … ngay cả khi thị trường tái bảo hiểm quốc tế có sự biến động, thu hẹp năng lực nhận tái bảo hiểm. Nhà nước không đầu tư vốn để thành lập thêm doanh nghiệp tái bảo hiểm 100% vốn nhà nước

  * Liên kết với các tập đoàn tài chính khác

Chẳng hạn như liên kết với ngân hàng, các tổ chức tín dụng có mạng lưới khách hàng rộng khắp cũng sẽ là một hình thức đáng quan tâm. Các ngân hàng và các nhà

bảo hiểm có rất nhiều lựa chọn trong việc quyết định cách thức hợp tác như thế nào để hoạt động trên các thị trường tài chính.

-   Lợi ích mang lại đối với các nhà bảo hiểm khi liên kết với ngân hàng tương đối rõ ràng; đó là: mang lại khả năng tiếp cận với cơ sở khách hàng to lớn của các ngân hàng, giảm sự phụ thuộc của họ vào vào các đại lý truyền thống bằng cách tận dụng nhiều kênh phân phối của các ngân hàng, chia sẻ các dịch vụ với các

ngân hàng, phát triển các sản phẩm tài chính mới hiệu quả hơn khi hợp tác với các đối tác ngân hàng của mình, tạo thị trường một cách nhanh chóng mà không cần xây dựng mạng lưới đại lý, nhận được thêm vốn từ các ngân hàng để cải thiện khả năng thanh toán và mở rộng kinh doanh. Ngoài ra, việc liên kết này còn mang lại lợi ích tích cực đối với khách hàng: nó mang lại hiệu quả của việc giảm chi phí phân phối của các nhà bảo hiểm và việc giảm chi phí này sẽ được chuyển lại cho khách hàng dưới hình thức phí bảo hiểm thấp hơn hoặc bổ sungthêm các dịch vụ phụ trợ miễn phí, từ đó các sản phẩm mới có thể sẽ được phát triển thích hợp hơn đáp ứngnhu cầu khách hàng. Mặt khác, các sản phẩm dịch vụ kết hợp này có thể không có sẵn nếu các ngân hàng và các nhà bảo hiểm hoạt động một cách độc lập. Ví dụ như bảo hiểm tiền gửi, bảo hiểm thấu chi. Sự thuận tiện của việc các nhà bảo hiểm liên kết với hệ thống ngân hàng mang lại cũng làm tăng thêm sự thoả mãn của khách hàng; ví dụ như khách hàng có thể trả phí bảo hiểm cũng như rút tiền và trả nợ vay bằng các hợp đồng bảo hiểm thông qua hệ thống ATM của các ngân hàng.

 * Các công ty bảo hiểm phải hoàn chỉnh bản thân mình

   - Chính bản thân các công ty bảo hiểm phải hoàn chỉnh bản thân mình. Hơn bao giờ hết, để cạnh tranh trong hội nhập, các công ty bảo hiểm Việt nam sẽ phải quan tâm tới việc cải thiện năng suất và hiệu quả làm tốt công tác chuyên môn cũng như quảng bá mạnh mẽ thương hiệu của họ ra công chúng.

   - Doanh nghiệp bảo hiểm phải không ngừng nỗ lực để trở thành khác biệt so với các đối thủ cạnh tranh bằngcách cung cấp dịch vụ nổi trội, tập trung vào một thị trường hẹp hoặc kinh doanh có hiệu quả hơn các đối thủ. Việc này đòi hỏi doanh nghiệp phải có văn hoá, có sự đề cao tính chủ động và cải tiến liên tục … nhiều

hơn nữa.

        * Tập trung việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực

    - Hiện nay việc quản lý, phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam còn chưa được quan tâm đầy đủ. Đa phần nhân viên và quản lý làm việc trong môi trường áp lực cao nhưng lại không được trang bị đầy đủ các làm việc hoàn chỉnh cũng như các kỹ thuật căn bản để có thể giải quyết vấn đề phát sinh một cách nhanh nhạy. Chủ yếu họ làm việc theo kinh nghiệm bản thân, kinh nghiệm của những người đi trước và thực hiện một cách khá máy móc

    - Các doanh nghiệp đa phần chỉ dừng lại ở việc trả lương thưởng, thực hiện các nghĩa vụ đối với người lao động do nhà nước qui định, dẫn đến việc chảy máu chất xám sang các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, có bề dày kinh nghiệm về thu hút, quản lývà phát triển nguồn nhân lực. Vì vậy trong tiến trình hội nhập đang đến, các doanh nghiệp bảo hiểm phải nhận thức được tầm quan trọng của việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực. Tập trung nguồn kinh phí, xâydựng các chương trình đào tạo đội ngũ cán bộ có đủ trình độ theo các chuẩn mực quốc tế.

      * Sử dụng tối đa, có hiệu quả nguồn vốn đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm

        Để sử dụng có hiệu quả nguồn vốn huy động được, các doanh nghiệp bảo hiểm cần:

• Xây dựng chiến lược đầu tư, danh mục đầu tư tài chính phù hợp trong mỗi giai đoạn, từng loại tài sản đầu tư như đầu tư trực tiếp, đầu tư gián tiếp, đồng thời chuyển dịch đầu tư một cách linh hoạt giữa các tài sản đầu tư này cho phù hợp với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, với sựphát triển kinh tế và sự phát triển của thị trường vốn trong mỗi giai đoạn.

• Nâng cao tính chuyên nghiệp trong đầu tư. Vì với sự phát triển mạnh mẽ của các thị trường vốn, thị trường tài chính trong và ngoài nước cũng như sự phát triển của các công cụ tài chính tài sản tài chính … thì việc có một đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp giỏi, am hiểu về thị trường tài chính và đầu tư tài chính để thực hiện các hoạt động đầu tư là rất cần thiết, nó góp phần đảm bảo thực hiện các hoạt động đầu tư an toàn, hiệu quả.

• Hiện đại hóa công nghệ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm trên cơ sở thực hiện chiến lược đầu tư phát triển công nghệ của toàn hệ thống.

• Thành lập quỹ đầu tư, quỹ tín thác và công ty quản lý vốn đầu tư theo qui định của pháp luật để tạo cầu nối giữa các nguồn vốn ngắn hạn và nhu cầu vốn dài hạn trên thị trường. Xác định rõ nguồn vốn đầu tư, cơ cấu, lượng tiền tạm thời nhàn rỗi của doanh nghiệp trên cơ sở đó có kếhoạch đầu tư nhằm nâng cao năng lực đầu tư nguồn vốn này của các doanh nghiệp bảo hiểm.

• Tập trung các hình thức đầu tư dài hạn, phát hành thêm cổ phiếu, trái phiếu và tham gia thị trường chứng khoán, đầu tư vào các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và xây dựng phát triển cơ sởhạ tầng theo qui định của pháp luật, đảm bảo cho công tác quản lý, hạch toán hay việc thực hiện chi trả, thực hiện quyết định đầu tư …

• Kiện toàn hệ thống phục vụ khách hàng, huấn luyện nâng cao tính chuyên nghiệp của hệ thống đại lý trên cơ sở người đại lý là cầu nối thực sự giữa khách hàng và công ty, họ phải hành đồng vì lợi ích của cả bảo hiểm bên chứ không phải của riêng mình. Các công ty bảo hiểm cũng phải tập trung đẩy mạnh tuyên truyền và tư vấn cho người dân hiểu rõ hơn về lợi ích của bảo hiểm là bảo vệ tài chính khi rủi ro xảy ra.

        * Hoàn thiện cơ chế pháp lý

Ngoài các nỗ lực của các doanh nghiệp bảo hiểm thì về phía nhà nước, cần tạo cơ chế, môi trường pháp lý phù hợp, cạnh tranh bình đẳng, đồng thời tiến hành quản lý giám sát chặt chẽ nhằm đảm bảo cho các doanh nghiệp bảo hiểm hoạt động và phát triển ổn định, nâng cao năng lực tài chính, năng lực kinh doanh của các doanh nghiệp bảo hiểm.

 4. Những kết quả đã đạt được sau khi gia nhập WTO

Những thành tựu của năm 2007 chứng tỏ thị trường BHVN tiếp tục phát triển trong năm đầu tiên gia nhập WTO

Năng lực tài chính:

Đơn vị: tỉ  đồng

Doanh nghiệp

Vốn điều lệ

Vốn chủ sở hữu

Tổng tài sản

Phi nhân thọ

13 DNVN

9 DN nước ngoài

7.376

6.185

1.191

8.680

7.670

1.016

17.369

15.796

1.573

Nhân thọ

1 DNVN

8 DN nước ngoài

5.940

1.500

4.440

5.624

1.502

4.122

39.417

13.990

24.426

Tái BH (1)

672

614

1.215

Môi giới BH (8)

424

–

–

Tổng cộng so với 2006

14.030,4

14.918

212,5%

58.001

146,1%

Doanh thu:

Đơn vị: tỉ  đồng

Lĩnh vực

2006

2007

%

Phi nhân thọ

Nhân thọ

6.381

8.481

8.359

9.458

31%

12%

Dự phòng nghiệp vụ:

Đơn vị: tỉ  đồng

Lĩnh vực

2006

2007

Tăng trưởng

Phi nhân thọ

DNVN

DN nước ngoài

3.489

3.317

171

4.333

4.101

231

24,2%

Nhân thọ

DNVN

DN nước ngoài

24.219

10.793

13.426

31.152

12.215

18.936

28,6%

Tổng cộng

27.708

35.485

28%

Đầu tư:

Đơn vị: tỉ  đồng

Lĩnh vực

2006

2007

      Tăng             trưởng

Phi nhân thọ

DNVN

DN nước ngoài

4.740

4.134

606

11.495

10.228

1.266

      42,5%

Nhân thọ

DNVN

DN nước ngoài

25.323

10.888

14.435

32.568

12.842

19.726

           28,6%

Tổng cộng

30.063

44.063

      46,5%

            Những kết quả trên  đây cho thấy thị trường BHVN đã có những bước tăng trưởng rõ rệt sau một năm gia nhập WTO. Cơ  hội đem lại khi VN gia nhập WTO, kinh tế xã  hội phát triển là vô cùng thuận lợi cho ngành BH phát triển. Song, hội nhập quốc tế càng sâu rộng bao nhiêu thì ảnh hưởng của nền tài chính, kinh tế toàn cầu tới VN càng lớn bấy nhiêu. Cuối năm 2007, khủng hoảng tín dụng ở Mỹ, giá xăng dầu, sắt thép, lúa gạo tăng đột biến đã làm ảnh hưởng tới VN. Cùng với yếu kém trong điều hành kinh tế làm cho lạm phát vượt quá 2 con số. Thị trường vàng, đôla, chứng khoán, bất động sản, lúa gạo, xi măng có những biến động bất thường trong đầu năm 2008 đã ảnh hưởng đến nền kinh tế xã hội nói chung và ngành bảo hiểm nói riêng. Những số liệu thị trường bảo hiểm 3 tháng đầu năm 2008, doanh thu bảo hiểm phi nhân thọ đạt 8.360 tỉ đồng (tăng 31%), doanh thu bảo hiểm nhân thọ đạt 9.486 tỉ đồng (tăng 11.84%) đã chứng minh ngành bảo hiểm vẫn tiếp tục tăng trưởng trước những biến động trên. 

   Kết quả năm 2008 và những tháng đầu năm  2009

Theo Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, trong năm 2008 hầu hết các doanh nghiệp bảo hiểm  đều tăng trưởng doanh thu và lãi, riêng phần lợi nhuận từ hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm đã đạt mức tăng cao nhất từ  trước tới nay.Đặc biệt, giai đoạn giữa năm 2008, Nhà nước thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ, làm cho lãi suất tiền gửi ngân hàng tăng cao (có ngân hàng hơn 18%/năm), lãi suất bình quân cả năm từ 10% - 12%/năm.

Đối với các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, lãi từ hoạt động đầu tư không những là nguồn lợi nhuận chia lãi cổ đông mà còn là một cứu cánh cho các doanh nghiệp này đang có thực trạng kết quả kinh doanh bảo hiểm là con số âm khi phí bảo hiểm không bù đắp được bồi thường, chi phí và trích lập dự phòng theo quy định của Bộ Tài chính.

Năm 2008, tổng doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ toàn thị trường đạt xấp xỉ 10.900 tỷ đồng, tăng trưởng 30%, vượt chỉ tiêu chiến lược thị trường bảo hiểm đến năm 2010 tới 21% (chỉ tiêu đặt ra là 9.000 tỷ đồng).

Top 5 doanh nghiệp bảo hiểm có doanh thu cao là Bảo Việt 3.305 tỷ  đồng, PVI 2.016 tỷ đồng, Bảo Minh 1.981 tỷ đồng, PJICO 1.061 tỷ đồng, PTI đạt 429 tỷ đồng.

Chính vì vậy, đối với bảo hiểm phi nhân thọ, việc chấm dứt tình trạng các nghiệp vụ bảo hiểm kinh doanh có kết quả âm đang được đặt lên hàng đầu vì bị hạn chế nguồn bù đắp từ lãi đầu tư. Không nên quá chú trọng tăng trưởng doanh thu chiếm lĩnh thị phần mà quên đi hiệu quả kinh doanh.

Khối doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ cũng đạt doanh thu 10.334 tỷ đồng. Top 5 doanh nghiệp bảo hiểm có doanh thu cao là Prudential 4.270 tỷ đồng, Bảo Việt 3.425 tỷ đồng, Manulife 1.072 tỷ đồng, AIG 634 tỷ đồng, Dai-ichi 585 tỷ đồng.

Tuy vậy, năm 2009, khủng hoảng kinh tế toàn cầu tiếp tục ảnh hưởng tới nền kinh tế Việt Nam. Trong những tháng đầu năm, chỉ số VN-Index và lãi suất tiền gửi ngân hàng luôn giảm sẽ ảnh hưởng đến số lãi đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm, tất nhiên sẽ thấp hơn nhiều so với năm 2008.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ cần có những giải pháp tháo gỡ khó khăn cho những người đang tham gia bảo hiểm bị giảm sút thu nhập do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế có thể tiếp tục tham gia bảo hiểm, không phải chấm dứt hợp đồng bảo hiểm trước hạn và thu hút được nhiều người tham gia bảo hiểm. 

5. Đánh giá xu hướng phát triển của thị trường BHKD VN sau khi gia nhập

       * Nhu cầu về các sản phẩm bảo hiểm cũng như chất lượng bảo hiểm ngày càng tăng. Do sự phát triển của kinh tế và thu nhập của người dân đang tăng cao.

      * Sẽ ngày càng có nhiều sản phẩm bảo hiểm mới, phục vụ nhu cầu bảo hiểm đa dạng của các tổ chức, cá nhân, ví dụ như các sản phẩm tín dụng xuất khẩu, bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm bảo lãnh, bảo hiểm vi mô... phục vụ nhu cầu đa dạng của các cá nhân trong và ngoài nước.

        * Do yêu cầu của cơ quan quản lý, và để nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường, chất lượng phục vụ khách hàng của các doanh nghiệp bảo hiểm cũng như hệ thống quản trị doanh nghiệp sẽ ngày càng tốt hơn, hiện đại hơn. Đáng chú ý là trên thị trường bảo hiểm sẽ có hiện tượng mua, bán, chuyển nhượng phần vốn do một số nhà đầu tư không có khả năng huy động thêm vốn đầu tư cho doanh nghiệp theo quy định mới.

        * Trong tương lai, thị trường bảo hiểm sẽ có tác động lớn đến nền tài chính và kinh tế khi nó phát triển đến mức cao hơn về quy mô và độ phức tạp. Đặc biệt là sự tăng cường liên kết giữa các công ty bảo hiểm và ngân hàng. Việc tham gia cung cấp sản phẩm bảo hiểm của ngân hàng có thể ở nhiều cấp độ khác nhau tuỳ theo thỏa thuận và hình thức liên kết giữa ngân hàng với công ty bảo hiểm:

- Hai bên ký kết hợp đồng thỏa thuận phân phối: Ngân hàng ký thỏa thuận phân phối sản phẩm với công ty bảo hiểm, trong đó ngân hàng đóng vai trò là người đại diện bán hàng hoặc người môi giới bảo hiểm cho công ty bảo hiểm. Ngân hàng phân phối các sản phẩm bảo hiểm (bán riêng rẽ hoặc bán cùng với các sản phẩm ngân hàng) để nhận hoa hồng. Trường hợp này, hai bên không cần hoặc chỉ chia sẻ một ít cơ sở dữ liệu khách hàng và không cần phải đầu tư nhiều về cơ sở vật chất cho quan hệ hợp tác này.

- Ngân hàng và công ty bảo hiểm nắm giữ cổ phần của nhau: ngân hàng sẽ cung cấp sản phẩm cho các công ty bảo hiểm với tư cách là đồng minh chiến lược của nhau. Trường hợp này hai bên có mức độ kết hợp cao hơn trong việc cung cấp sản phẩm và quản lý kênh phân phối, có thể có sự chia sẻ cơ sở dữ liệu khách hàng và đòi hỏi phải đầu tư đúng mức vào công nghệ thông tin và nhân sự bán hàng.

- Ngân hàng và công ty bảo hiểm góp vốn liên doanh cùng thành lập một công ty bảo hiểm mới: ngân hàng và công ty bảo hiểm cùng sở hữu về sản phẩm và khách hàng, cùng chia sẻ cơ sở dữ liệu khách hàng. Cấp độ này đòi hỏi phải có sự cam kết mạnh mẽ và dài hạn từ hai phía về chiến lược phân phối sản phẩm, về cơ sở vật chất…

- Ngân hàng mua toàn bộ hoặc một phần công ty bảo hiểm hoặc thành lập một công ty bảo hiểm mới, trong tương lai sẽ hình thành tập đoàn dịch vụ tài chính ngân hàng: Ở cấp độ này, các hoạt động và hệ thống phân phối được kết hợp hoàn toàn, có khả năng cao trong việc sử dụng cơ sở dữ liệu khách hàng  dhiện có và cung cấp các dịch vụ khác của ngân hàng.

       *Ứng dụng thương mại điện tử trong kinh doanh bảo hiểm.Ở Việt Nam, giao dịch mặt đối mặt vẫn là hình thức phổ biến và hữu hiệu nhất. Phương pháp marketing trực tiếp như bán bảo hiểm qua Internet hay thương mại điện tử, một trong những thế mạnh về công nghệ của doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài. Việc Việt nam gia nhập WTO, sự phát triển của công nghệ thông tin cùng với cường độ canh tranh trên thị trường bảo hiểm ngày càng lớn thì việc ứng dụng thương mại điện tử trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm ở Việt Nam là không xa.