MB:

     Trong các sáng tác của văn học trung đại đc vt theo thể phú thì “ phú sông Bạch Đằng “ và đoạn mở đầu của bài phú khiến cho độc giả có 1 ấn tg sâu sắc. Ở đoạn này tác Trương Hán Siêu đã ngợi ca vẻ đẹp của dòng sông Bạch Đằng - một địa danh mang ý nghĩa lịch sử to lớn đối với dân tộc Việt Nam :

“ Khách có kẻ:

Gương buồm giong gió chơi vơi

..................

Tiếc thay dấu vết luống còn lưu”

TB:

-Trương Hán Siêu (?-1354)tự là Thăng Phủ. Sinh thời ông đc vua Trần coi trọng và cx là môn khách của Trần Hưng Đạo. Trương Hán Siêu học rộng tài cao ,từng mong muốn đem hết tâm huyết đời mk phục vụ cho non sông đất ns. Là người có tính tình bộc trực thẳng thắn cho lên cuộc đời làm quan của ông ko ít thăng trầm. Trương Hán Siêu ko phải là 1 nhà thơ lớn nhưng những sáng tác mà ông để lại cho khiến cho ng đời người đời nhớ tới và ngưỡng mộ trong đó có 17bài thơ và 2bài văn xuôi  

 -Trương Hán Siêu  đã có cảm hứng và viết bài phú về dòng sông. Đó là dòng sông Bạch Đằng 1 nhánh của sông Kinh Thầy nằm ở giữa Quảng Ninh và Hải Phòng, nơi đây từng ghi dấu  nhiều chiến thắng lẫy lừng của dân tộc .

- Bài  phú sông Bạch Đằng viết theo thể phú và đây là tác phẩm thuộc thể loại phú cổ thể với hình thức đối đáp  giữ 2 nhân vật chủ và khách , câu văn có vần , không  nhất thiết phải có đối kết bằng thơ. Bố cục 4 phần: đoạn mở đầu là cảm xúc của nhân vật khách trc cảnh sắc trên sông ; đoạn giải thích Trương Hán Siêu đã xây dựng hình tượng của các bô lão ; đoạn bình luận là đoạn mà các bô lão suy ngẫm bình luận về chiến công xưa ; khép lại bài phú với đoạn kết là lời ngợi ca của nhân vật khách và các bô lão

- Vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên sông nước  Bạch Đằng được tác giả tái hiện qua cái nhìn và cảm nhận của nhân vật “ khách “,tuy nhiên có thể thấy rằng kẻ khách này chính là tác giả . Ngay từ những câu đầu tiên:

“ khách có kẻ

Giương buồm giong gió chơi vơi,

Lướt bể chơi trăng mải miết “

Tác giả đã giới thiệu trong đoạn phú này “khách” là người có tâm hồn tự do, phóng khoáng, thích đi du ngoạn khắp mọi nơi. Nhân vật “khách” đã liệt kê ra những địa danh qua hiểu biết và qua thực tế du ngoạn, sớm chiều rong ruổi thưởng ngoạn, trong đó hàng loạt các địa danh nổi tiếng của Trung Quốc được nhắc đến như: sông Nguyên, sông Tương, Vũ Huyệt, Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt, Đầm Vân Mộng:

“ Sớm gõ thuyền chứ Nguyên Tương,

Chiều lần thăm chừ Vũ Huyệt

Cửu Giang, Ngũ Hồ , Tam Ngô, Bách Việt

Nơi có người đi, đâu mà cchẳng biết

Đầm Vân Mộng chứ vài trăm trong dạ cũng nhiều”

-       Kẻ khách tự khẳng định rằng “Nơi có người đi, đâu mà chẳng biết”, như để nói lên vốn hiểu biết sâu rộng và phong phú của mình, hơn thế còn nhắc tới “tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết” như bày tỏ hoài bão lớn lao và sự khoáng đạt trong tâm hồn của mình.

Ngoài các địa danh nổi tiếng trên của đất Trung Hoa thì “khách” đây còn đã từng đến những địa danh trên đất Việt như: cửa Đại Than, bến Đông Triều, sông Bạch Đằng. Có thể thấy kẻ “khách” là một người có lòng yêu và thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên say đắm. Bằng lòng yêu thiên nhiên, nhân vật “khách” đã khắc họa cảnh sắc thiên nhiên sông Bạch Đằng một cách tinh tế, chân thực và sống động, mang nhiều vẻ đẹp khác nhau:

“Đến sông Bạch Đằng thuyền bơi một chiều

Bát ngát  sóng kình muôn dặm

Thướt tha đuôi trĩ một màu .

Nước trời: màu sắc, phong cảnh : 3 thu

Bờ lau san sát , bến lách đìu hiu

Sông chìm giáo gãy, gò đầy xương khô”

Sông Bạch Đằng hiện lên với vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở “sóng kình muôn dặm” nhưng lại không kém phần mĩ lệ, trữ tình “Thướt tha đuôi trĩ một màu”. Trên những đợt sóng dữ dội ấy là những đoàn thuyền nối đuôi nhau như đuôi chim trĩ lặng lẽ trôi trên sông vượt qua những đợt sóng kình.

-Đất trời và sông nước mang một vẻ đẹp tự nhiên hòa hợp “nước trời: một sắc” bầu trời mặt nước cùng một màu xanh trong, “phong cảnh: ba thu” nghĩa là phong cảnh vào độ chín nhất trong khoảng thời gian tháng thứ ba của mùa thu. Cảnh sắc đất trời gợi nên một không gian thơ mộng, nhưng cũng có nét đượm buồn bởi hình ảnh bờ lau, bến lách, các từ láy “san sát”, “đìu hiu” đã cực tả sự hoang vắng, đìu hiu và cô quạnh của con sông. Những bờ lau trắng nối tiếp nhau trên bờ sông, những bến lách đìu hiu gợi ra cảnh thê lương, tang tóc. Chính nơi đây là chiến địa sinh tử, đã biết bao con người ngã xuống, máu nhuốm đỏ cả dòng sông, dưới sông còn nhiều giáo gươm, trên gò còn nhiều xương khô. Những chứng tích đó là minh chứng cho lịch sử hào hùng của dân tộc nhưng cũng khiến cho lòng người không tránh khỏi niềm tiếc thương cho những mất mát, hy sinh:

“Buồn vì cảnh thảm, đứng lặng giờ lâu

Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá,

Tiếc thay dấu vết luống còn lưu”

Trước là sự tự hào vì chiến tích nơi đây thì giờ là nỗi buồn thảm thương lặng người vì sự chết chóc do chiến tranh gây ra, buồn vì giá trị lịch sử cũng theo thời gian mà bị mai một đi. Các động từ “buồn, thương, tiếc” góp phần khắc họa rõ tâm trạng ảm đạm, ngậm ngùi khôn nguôi của nhân vật khách trước cảnh sông Bạch Đằng.

-Đọc đoạn phú này độc giả nhận ra tâm trạng của khách trước những sắc thái đối lập của thiên nhiên:

+ Phấn khởi, tự hào trước bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoành tráng mà trong sáng, thơ mộng.

+ Buồn thương, nuối tiếc trước vẻ ảm đạm, hiu hắt, hoang vu do thời gian đang xóa nhòa, làm mờ hết những dấu tích oai hùng của chiến trường xưa: “Buồn vì ...còn lưu”.

Đó là kết quả của cảm hứng hoài cổ - một xúc cảm quen thuộc của các nhà thơ xưa trước những địa danh lịch sử. Giáo sư Nguyễn Đình Chú có viết: “Giá trị của bài phú sông BĐ là ở chỗ không chỉ làm sống dậy hào khí chiến đấu của trận Bạch Đằng mà còn làm sáng chân lý muôn đời của dân tộc. Với cấu  tứ: đơn giản mà hấp dẫn.Bố cục: chặt chẽ. tượng nghệ thuật: sinh động, vừa gợi hình sắc trực tiếp vừa mang ý nghĩa khái quát, triết lý.Ngôn ngữ: trang trọng, hào sảng vừa lắng đọng, gợi cảm “Bạch Đằng giang phú” là đỉnh cao nghệ thuật của thể phú trong văn học trung đại Việt Nam.

C. KB

Đoạn mở đầu của bài phú này Trương Hán Siêu đã đưa người đọc trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau, từ niềm tự hào về chiến tích lịch sử vẻ vang của dân tộc đến nỗi buồn thương tiếc nuối vì những giá trị lịch sử đã dần phai mờ, mai một theo thời gian.

-Đoạn phú giúp người đọc ý thức hơn về vấn đề bảo vệ và gìn giữ những giá trị lịch sử, khắc ghi công ơn xương máu của thế hệ cha anh đã ngã xuống để giữ vững nền hòa bình độc lập của đất nước Việt Nam như ngày hôm nay.

-Bài PSBĐ thực sự là một áng văn cổ hấp dẫn mà độc giả yêu văn học dân tộc nên tìm đọc.