MB:

Mùa thu là đề tài bất tận trong thi ca nhạc họa. Đã có rất nhiều  tác giả lựa chọn đề tài này để viết lên kiệt tác cho riêng mình. Nổi bật hơn cả là Nguyễn Khuyến với chùm 3 bài thơ thu:   thu điếu,thu ẩm,thu vịnh. Trong đó “ thu điếu” hay còn gọi là “câu cá mùa thu” đác để lại cho độc giả ấn tượng sâu sắc vs  cảnh sắc mùa thu  quê hương , tình yêu thiên nhiên , đất nước cùng vs  tâm trạng thời thế của nhà thơ:

 “Ao thu lạnh lẽo nc  trong veo

,................................................

Cá đâu đớp động dưới chân bèo

TB

1 Chuyển  ý

Nguyễn Khuyến xuất thân trong một gia đình nhiều người đỗ đạt làm quan và bản thân ông cũng đỗ đầu 3 kỳ thi Hương ,Hội ,Đình nên được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ. Ông cũng được mệnh danh là nhà thơ lớn của dân tình làng  cảnh Việt Nam với những bài thơ tả phong cảnh làng quê có đường nét, màu sắc rất Việt Nam thể hiện rõ tình cảnh đời sống của nhân dân. Câu cá mùa thu được viết bằng chữ Nôm theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật nằm trong chùm 3 bài thơ thu của Nguyễn Khuyến viết khi ở ẩn. Bố cục 4 phần ( đề , thực , luận ,kết) theo luật thơ đường. Câu cá mùa thu( thu điếu) có thể coi là một kiệt tác thơ Nôm .

2 phân tích

Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa thu trong hình ảnh ao  thu và chiếc thuyền câu:

“Ao thu lạnh lẽo nước trong

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”

+ Điểm nhìn của nhà thơ từ “ao thu lạnh lẽo”. Bức tranh thiên nhiên được tái hiện từ điểm nhìn ấy. Trung tâm bức tranh  mùa thu là hình ảnh” một chiếc thuyền câu bé tẻo teo” là bóng dáng của một con người bất động “ tựa gối  buông cần”. Từ một chiếc thuyền con giữa ao nhỏ cái nhìn của thi nhân bao quát ra xung quanh: mặt nước ao thu lạnh lẽo trong veo đến hết độ của sắc trong, sóng biếc hơi gợn khẽ, ngang tầm mắt lá thu rơi rụng, hướng lên trời cao thu vào một khoản trong  sạch  vời vợi lơ lửng như  yên tĩnh  muôn đời , bao quát chung quanh  để thấy ngõ trúc quanh  co uốn  lượn men theo lối  đi của vô vàn những chiếc ao nhỏ vùng đồng bằng chiêm trũng. Tầm mắt quay trở lại điểm dừng là chiếc thuyền câu và âm thanh cá đớp động dưới  chân bèo đặc điểm  của vùng quê bình lục vùng chiêm trũng lắm ao nhiều  ngõ nhỏ , vì ngõ nhỏ mà thuyền câu cx chỉ bé xíu. Từ điểm nhìn ấy  nhà thơ quan sát và ghi lại một cảnh thu vừa trong vừa tĩnh: Ao thu nước trong tưởng chừng nhìn thấy  đáy.

+ Bức tranh thu được miêu tả với thi liệu, thi đề quen thuộc có nước thu và trời. Một không khí mùa thu với cảnh sắc chiếc ao nhỏ , chiếc thuyền câu nhỏ và ngư ông  dáng ngồi như thu lại trong bức tranh thanh sơn bởi  bút pháp lấy động tả tĩnh .

+ Sóng biết phản chiếu màu cây màu trời ít mây nên càng nổi bật màu xanh ngắt, sóng hơi gợn. Phải là một không gian tĩnh lặng gần như yên tĩnh tuyệt đối mới có thể thấy rõ cái hơi gợn tí của song biếc mặt ao.

=>bức tranh mùa thu trong 2 câu thơ đầu với cách sd t từ ngữ tinh tế cách gieo vần eo ( trong veo ....thuyền câu bé tẻo teo ..) thú vị

2 câu thơ thơ thực là 1 bức tranh thu được mở rộng ra với hình ảnh của sóng biếc và lá vàng :

“ Sóng biếc theo nàn hơi gợn tí

Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”

2 câu thơ tiếp tục mở ra bức tranh thu với hình ảnh của “ sóng biếc theo làn  hơi gợn tí “  và cảnh “ lá vàng trc gió khẽ đưa vèo”

+ Chữ vèo miêu tả tốc độ bay của lá thu vừa nhanh vừa biến mất .

+ Phải chăng đây chình là ẩn dụ để nói tâm trạng thời thế của nhà thơ. Thời thế thay đổi nhanh quá thoáng chốc non sông đã vào tay kẻ thù mà nhà thơ – 1 vị quan đại khoa cũng “sách vở ích gì cho buổi ấy”( ngày xuân dạy các con) thoáng chốc thời cuộc đã vụt qua như lá vàng trước gió. Như vậy điểm nhìn của nhà thơ đã lới rộng ra không gian. Phải là 1 không gian tĩnh lặng đến mức gần như tuyệt đối ms có thể thấy rõ cái hơi gợn tí của sóng biếc mặt ao và chút khẽ đưa của lá vàng .

è Bút pháp lấy động tả tĩnh đã gợi rõ ấn tượng  về 1 bức tranh thu thanh vắng hưu quạnh.

+  Sự hòa phối của màu sắc trong bức tranh này đã đạt đến sự thú vị khi có màu xanh biếc của nước ao thu điểm xuyến màu vàng của lá lìa cành trên nền xanh ấy chỉ thoáng 1 chiếc lá vàng Nguyễn Khuyến đã gọi hồn thơ vĩnh cửu trong thu sách vở và lm cho bức tranh thu mang đậm nét hồn quê.

2 câu thơ luận tiếp tục mở rộng không gian miêu tả với hình ảnh trời mây và ngõ trúc:

“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt

Ngõ trúc quanh vo khách vắng teo”

2 câu thơ là cặp câu giữ vị trí quan trọng trong thơ thất ngôn bát cú Đường luật  thường mở rộng bàn luận những suy tư chiêm nghiệm đánh giá đc gợi ra từ hai câu câu thực trước đó. Vì vậy 2 câu thơ này ko đơn thuần chỉ là cảnh mà ẩn chứa niềm tâm sự kín đáo sâu thẳm của 1 nhà nho vốn có cốt cách thâm trầm.Màu xanh ngắt của bầu trời là sự lơ lửng cua tầng mây phải chăng là màu sắc nội tâm là sự lơ lửng trong tâm trạng của nhà thơ. Trúc là loại cây thg biểu tg cho ng quân tử bởi thế câu thơ “ ngõ trúc quanh co khách vắng teo” phải chăng là tâm sự cô đơn cô quạnh , NK tự thấy mk  như 1 cành trúc lạc long cô đơn trc thời cuộc rộn rang. Nhà thơ cx gửi gắm vào màu xanh ngắt của bầu trời những suy tư chìm đắm mien man. Mặt nc , tầng mây lơlửng và sắc trời mở ra ko gian cho bài thơ nhưng đồng thời ấn chứa nối niềm tâm sự, liệu có chút gì nghĩ ngợi về thời cuộc.Chọn con đường ở ẩn để giữ chọn thanh danh giữ lấy cái cao thiết như biểu tg đăm đắm của bấu trời kia phải chăng nhà thơ đã đúng  hay chỉ là cách ông “chạy làng” trong cách nói cay đắng của 1 vị đại quan. Thơ NK có những câu bày tỏ nỗi day dứt thậm chí là sự chua chát , cay đắng.Vì vậy đằng sau 2 câu thơ luận này là nỗi niềm là tâm trạng thời thế đc gửi gắm sâu sa và kín đáo.

=>6 câu thơ đầu của bài thơ NK đã vẽ lên 1 bức tranh thu đẹp điển hình cho cảnh sắc màu thu của đồng bằng Bắc Bộ , 1 mùa thu của làng quê VN. Cảnh thu êm đềm thanh thoát vs các từ ngữ gợi h gợi cảm , ko gian cảnh vật đều rất cụ thể gần gũi thanh sơ và mang hơi hướng mùa thu. Màu sắc cảnh vật lm lên  bức tranh thu mang đậm hồn quê VN lm lên nét riêng của 1 cảnh thu vùng chiêm chũng , ko lẫn vs những cảnh thu khác. Qua bứ tranh thu ấy ng đọc cx cảm nhận đc tình yêu thiên nhiên quê hương đất nc của nhà thơ.

Kết thúc bài thơ vs 2 câu thơ cuối là tâm trạng và tâm sự thời thế của thi nhân trc khung cảnh mùa thu :

‘Tựa gối buông cần lâu chẳng được

Cá đâu đớp động dưới chân bèo”

+ 2 câu thơ kết gợi lên sự tĩnh nặng vô cùng của không gian. Chỉ 1 tiếng cá đớp động dưới chân bèo mà thanh đọng cả thế giới thu nhỏ trong chiếc ao. Thủ pháp dùng cái động để nói cái tĩnh đã phát huy hiệu quả nghệ thuật của nó trong việc bình thg mối ưu hoài tĩnh lặng ghê gớm trong long ng câu cá .

+ Từ những câu thơ này hiện ra 1 bức tranh ng ngồi câu như hóa thạch trc ko gian và thời gian , đi câu mà cái chí ko để ở việc câu , đi câu chỉ để ngẩng mặt suy tư trc trời xanh xa vời vợi để thấy cái vèo qua của thế sự. Đi câu mà ngồi bó gối bất động trong lòng thuyền “tựa gối buông cần”. Xưa nay thi đề câu cá thường gắn vs câu thời nhưng ở bài thơ này có lẽ ko phải như vậy. NK ko phải bậc ẩn sĩ đội thời và câu cá vs ông là để tìm cái thanh tĩnh , cái nhàn trong tâm hồn . Câu cá để truy tồn 1 thú vui tin , ko gian sống sạch nhưng tiếng cá đớp động đã phá tan ko gian yên ắng ko 1 động thái giật mình ng trong cảnh thật khó mà thể hiện lên màu sắc , đg nét của bút vẽ . Câu cá đề tìm sự nhàn tâm tình mà dường như ko thể bởi hoàn cảnh .

=>. Như vây 2 câu thơ cuối đã cho ng đọc thấy đc nỗi niềm u uất của 1 nhân cách lớn. Bài thơ có cách gieo vần đặc biệt , vần “eo” ở cuối câu thơ :1,2,4,6,8 đã góp phần diễn tả ko gian vắng lặng thu nhỏ dần và phù hợp vs tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ , cách gieo vần này đem đến cho ng đọc 1 cảm nhận rất tinh tế  về ko gian mùa thu của 1 vùng quê Bắc Bộ , góp phần tạo lên bưc tranh thu điển hình mà sau này khó có nhà thơ nào lm đc

3 khái quát +bl

+ Bài thơ câu cá mua thu là 1 bài thơ tả cảnh ngụ tình rất đặc sắc của NK . Cảnh sắc màu thu quê hương đc miêu tả bằng những gam màu đậm nhạt , những nét vẽ xa gần tinh tế và gợi cảm . Âm thanh của tiếng lá rơi đưa “vèo” trong làn gió thu , tiếng cá đớp động chân bèo – đó là tiếng thu dân dã , thân thuộc của đồng quê đã khơi gọi trong long cta và bao hoài niệm đẹp

+ Câu cá mùa thu còn gây ấn tg sâu sắc qua thể thơ thất ngôn bát cú đường luật , nghệ thuật gợi tả tinh tế , ngôn ngữ giàu tính hình tg và biểu cảm ; vận dụng tài tình nghệ thuật đối ; sử dụng thành công nghê thuật lấy động tả tĩnh cùng vs cách gieo vần “eo” thú vị tài tình . Thi sĩ Xuân Diệu đã từng nhận xét : “ Cái thú vị của bài “Thu điếu” ở các điệu xanh ao , xanh bờ , xanh song, xanh tre, xanh trời , xanh bèo , có 1 màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi”

+Bức tranh mùa thu mang vẻ đẹp cổ điển ước lệ và là điển hình hơn cả cho phong cảnh mùa thu của đồng bằng Bắc Bộ .

+ Bài thơ “Thu điếu” đã thể hiện tài năng thi thi ca tuyệt vời của NK vs cách sd từ ngữ và gieo vần độc đáo nghệ thuật tả cảnh và ngôn ngữ thơ Nôm bậc thầy của NK.

KB:

Thơ là sự cách điệu tâm hồn . NK yêu thiên nhiên mùa thu , yêu cảnh sắc đồng quê vs tất cả tình yêu nồng hậu . Ông là nhà thơ của làng cảnh VN .Đọc chum thơ thu của NK cta them yêu mùa thu quê hương , them yêu xóm thôn đồng nội , đất nước. NK là nhà thơ kiệt xuất  , chiếm 1 địa vị vẻ vang trong nền thi ca dân tộc