Isang taon. Isang taon ng pagmamahalan at kasiyahan kasama si Ashley-ang aking binibini, ang dahilan kung bakit kahit ang pinakamadilim na bahagi ng mundo'y nagiging maliwanag. Ngunit isang taon din ang lumipas na parang isang bangungot ang bawat araw simula nang mawala siya sa piling ko.

Nakatitig ako sa bintana ng kanyang silid, tulad ng nakagawian ko noon. Pero ngayon, ni anino niya hindi ko na masilayan. Matapos ang kanyang labing-walong kaarawan, bigla na lang siyang naglaho sa aking paningin. Hindi ko alam kung bakit, pero ramdam ko ang malamig na pader na biglang umangat sa pagitan namin. At ang galit ko, ang pananabik ko-lahat ng ito'y unti-unting sumasabog sa loob ko.

"Kaibigan, nabalitaan kong narito ang Gobernador-Heneral ng Calumpit," mahinang bulong ni Pablo, ang matalik kong kaibigan at kasamahan sa kilusan.

Lumingon ako sa kanya, ang tingin ko'y matalim, puno ng poot. "Nandito ang hayop na iyon?!" madiin kong tanong. Hindi ko na napigilan ang pag-igting ng panga ko. Bakit siya narito? At bakit sa hacienda ng mga Montemayor?

"Ilang kababaihan na ang ginahasa ng demonyong iyon, Jerome," dugtong ni Pablo, ang boses niya'y puno ng galit. "Diyos ko, ang kawawang Calumpit! Ang hayop na iyon, kung hindi lang pinagbabawalan tayo ng
Supremo-"

"Isasama ko siya sa hukay kasama ang lahat ng alipores niya," malamig at puno ng galit kong sagot, hindi siya tinapos. Ramdam ko ang apoy na nag-aalab sa loob ko. Ano'ng ginagawa ng Gobernador-Heneral na iyon sa mansyon? At bakit pakiramdam ko'y may mas masama pang nangyayari?

Hindi ko mapigilan ang isipin ang aking mahal. Paano kung...? Hindi, hindi ko hahayaan.

"Jerome," singit ni Sandro, isa sa mga kasamahan namin sa kilusan. "Wala munang aksyon. Pinagbawalan tayo ng Supremo."

Napipilitan akong tumango. Ngunit sa loob-loob ko, iniisip ko na kung malaman kong may ginawa siya sa aking mahal-ang binibini ko-ako mismo ang tatapos sa kanya. Hindi ako titigil hangga't hindi ko siya naililibing nang mulat ang mga mata.

Linggo na ang lumipas, pero hindi ko pa rin siya makita. Hindi ko man lang nasilayan kahit hibla ng kanyang buhok. Parang pinaparusahan ako ng mundo. Laging sarado ang kanyang bintana. Ang mansyon ay parang naging isang kuta-punong-puno ng mga guardia civil. Hindi ako makalapit.

Ang bawat araw ay parang isang sugat na paulit-ulit na dinidiin. Sa gabi, hindi ako makatulog. Ang alaala ng aking mahal-ang kanyang ngiti, ang kanyang tawa-ay parang kutsilyong bumabaon sa akin. Hindi ko kinakaya ang kawalan niya. Sabik na sabik na akong makita siyang muli, maramdaman ang init ng kanyang kamay sa akin, ang boses niyang nagpapakalma sa ligalig ng puso ko.

Sa hardin pa lang, ramdam ko na ang bigat ng hangin. Walang tunog kundi ang marahang ugong ng mga dahon na hinahampas ng hangin. Hawak ko ang mga bulaklak na paborito niya-mga liryo na parang siya, marupok pero napakaganda. Lumilipas ang oras ngunit hindi siya dumarating. May kung anong kurot sa puso ko, ngunit hindi ako bumibitaw. Ako si Jerome. At sa kabila ng lahat, handa akong maghintay.

"Mahal..." mahinang bulong ko. Hindi ko alam kung bakit, pero parang nararamdaman ko siyang malapit lang. Sa kabila ng lamig ng gabi, may init na bumabalot sa akin kapag naiisip ko siya. Ngunit sa bawat segundong lumilipas na hindi siya sumasagot, mas lalong tumitindi ang kirot sa dibdib ko.

Matagal-tagal na rin simula nang huli kong makita siya. Ang bawat araw ay tila isang paghihintay na walang kasiguraduhan. Kung dati'y puno ng sigla ang paligid ko tuwing kasama siya, ngayon, ang hardin ay tila isang libingan ng mga alaala. Hindi ako papayag na ganito na lang ang lahat. Kaya't isang araw, nilakasan ko ang loob kong pumunta sa mansyon.

Pagdating ko roon, sinalubong ako ng mga tanong ng mga tauhan nila. Pilit kong itinago ang kaba sa likod ng aking tikas. "Nasa loob ba si Binibini Ashley?" tanong ko. Ngunit sa bawat negatibong sagot nila, mas lalong bumibigat ang loob ko. Hanggang sa marinig ko mula sa isa sa kanila na hindi siya lumalabas ng silid. Ang isip ko'y napuno ng alalahanin. Hindi ako makakapayag. Kailangan ko siyang makita.

Hindi ko alam kung anong nagtulak sa akin, pero nakita ko na lang ang sarili kong inaakyat ang daan patungo sa silid ng aking binibini. Nang nasa harap na ako ng pinto niya kumatok ako, marahan noong una, ngunit nang walang sagot, mas naging malakas ang mga ito.

Sa huli, hindi ko na napigilan. Binuksan ko ang pinto nang marahan. At doon, nakita ko siya. Nakaupo sa gilid ng kama, ang mga mata niyang malalim at malayo ang tingin. Para siyang isang prinsesang nakakulong sa isang tore, ngunit hindi dahil sa isang halimaw-kundi dahil sa mga tanikala ng mundong ginagalawan niya.

"Hanggang kailan mo ako iiwasan, binibini?" tanong ko, ang boses ko'y mas malamig kaysa sa nararamdaman ko. Pero sa totoo lang, halos masira ako nang makita ang hitsura niya. Sapat na ang ilang linggo ng pag-iwas niya para mawasak ako, pero ang makita siyang ganito-parang siya ang mas nasasaktan sa aming dalawa-ay mas matindi.

"Ano'ng ginagawa mo rito, Jerome? Baka mahuli ka!" sabi niya, puno ng kaba. Alam kong natatakot siya, pero wala akong pakialam sa takot. Ang mahalaga lang ay makita ko siyang muli, mahawakan, masiguradong nasa maayos siyang kalagayan.

Lumapit ako sa kaniya, hindi alintana ang kanyang pag-atras. Hanggang sa hindi ko namalayang naroon na kami sa pader, ang pagitan naming dalawa ay halos wala nang espasyo. Hinawakan ko ang mga balikat niya, marahan pero mahigpit, na para bang sinasabi kong, Narito ako. Hindi kita iiwan.

"Wala akong pakialam kung mahuli ako, binibini. Ang importante, narito ako. Ikaw ang dahilan kung bakit ako patuloy na lumalaban. Ikaw ang dahilan kung bakit hindi ko kayang sumuko," sabi ko, tinitigan ang kanyang mga mata. Ngunit sa likod ng matigas kong tindig, ramdam ko ang basag na bahagi ko. Hindi ko kayang makita siyang nasasaktan.

"Mahal mo pa rin ba ako, binibini?" tanong ko, halos pabulong. Alam ko ang sagot, pero kailangan ko itong marinig mula sa kaniya. Ang katahimikan niya'y parang isang sagot na puno ng sakit. Ngunit nang makita kong bumagsak ang kanyang mga luha at narinig ko ang mahinang "Mahal kita, Jerome," tila nawala ang lahat ng bigat sa mundo. Ngunit hindi nagtagal, dumating ang masakit na katotohanan.

"Mahal kita, Jerome. Pero may bagay na hindi ko kayang baguhin..." sabi niya, halos pabulong. Ramdam ko ang bawat salita, na parang kutsilyong unti-unting tumatama sa puso ko.

"Anong ibig mong sabihin?" tanong ko, ramdam ang panginginig ng boses ko. Hindi ko alam kung anong sasabihin niya, pero hindi ko inaasahang maririnig ang mga susunod niyang salita.

"Ipapakasal ako ni Ama sa iba."

Para bang tumigil ang oras. Ang mundo ko'y gumuho sa isang iglap. Ang mga kamay kong hawak siya kanina ay dahan-dahang bumitaw. Ang bawat salita niya'y parang isang sugat na hindi ko alam kung paano pagagalingin.

"Bakit hindi mo sinabi sa akin?" tanong ko, ang galit at sakit ay naglalaban sa boses ko. Pero sa kabila ng lahat, alam kong wala siyang kasalanan. Hindi siya ang may kontrol sa sitwasyon.

"Jerome, sinusubukan kong iwasan ka... sinusubukan kong protektahan ka..." sabi niya, ang mga luha niya'y bumagsak nang mas malakas. Pero hindi ko siya kayang bitawan. Hindi ko siya kayang iwan.

Hinawakan kong muli ang kamay niya. "Aking binibini, mahal kita. At kahit ano'ng mangyari, ipaglalaban kita. Hindi kita susukuan, kahit buong mundo pa ang kalaban ko."

Sa ilalim ng malamlam na liwanag ng buwan, naroon kami, magkayakap. Ang mga halik na binigay ko sa kaniya'y puno ng pangako. Ang mga yakap ko'y puno ng pag-ibig na kahit anong hirap ng sitwasyon ay hindi magbabago.

"Jerome... paano kung masaktan ka? Paano kung lahat ng ito ay walang patutunguhan?" tanong niya, halos pabulong.

Hinawakan ko ang kanyang mukha, pinunasan ang kanyang mga luha. "Aking mahal, ang mahalaga, magkasama tayo. At sa bawat laban, pipiliin kitang ipaglaban."

At sa gabing iyon, alam kong kahit gaano kahirap, hindi ako bibitaw. Siya ang dahilan ng lahat. Siya ang aking binibini, ang aking buhay. At handa akong harapin ang kahit sino-kahit pa ang buong mundo, para lamang sa kanya.

Isang araw, habang nagtatrabaho ako kasama ang mga alipin sa hacienda, biglang naputol ang katahimikan. Ang malakas na yabag ng mga kabayo at ang sigaw ng mga guardia civil ay nagsabi sa amin na may dumating na bisita.

"Kamusta, mga alipin ng Montemayor," sabi ng isang boses na alam kong hindi ko magugustuhan.

Napatingin ako, at tama nga ang hinala ko. Si Alejandro Dela Cruz-ang Gobernador-Heneral ng Calumpit-ay nakatayo roon. Ang kanyang ngiti ay mayabang, puno ng kahambugan. Ang tingin niya sa amin ay parang hindi kami tao.

Napahigpit ang kamao ko. Ang galit ko ay nag-aalab, mas matindi kaysa dati. Ang mga kwento tungkol sa kanya-ang mga kawalanghiyaan niya, ang pag-abuso niya sa kapangyarihan-ay alam kong hindi kathang-isip. At ngayon, narito siya. Sa hacienda ng Montemayor. Sa lugar kung saan naroon ang binibini ko.

"Nandito ako upang ipaalam sa inyo, na ako'y titira na sa hacienda na ito. Ituring niyo akong amo," sabi niya, ang boses niya'y puno ng yabang.

Tahimik akong tumawa, mahina, puno ng panunuya. Amo? Subukan mong may gawin dito. Subukan mong lumapit sa aking minamahal. Isang maling galaw lang, Alejandro, at sisiguraduhin kong mawawala ka sa mundong ito.

"Marami akong bagay na kinatatakutan, at ang pinakamatindi ay ang mawalay ako sa iyo."

Ang mga salitang iyon ay boses niya, paulit-ulit na bumabalik sa isip ko tuwing gabi. Ang mga ngiti niya, ang lambing ng kanyang boses-lahat ng iyon ang nagbibigay sa akin ng lakas. Pero ngayon, ang lahat ng iyon ay parang usok na unti-unting naglalaho. Hindi ko siya kasama. Hindi ko siya makita. At ang ideya na may ibang tao, lalo na ang hayop na si Alejandro, ang kumokontrol sa kanya? Para bang sinasaksak ako ng paulit-ulit.

Matapos ang masaya naming mga sandali na parang bumalik sa normal ang lahat, dumating ang kasawian. Unti-unti, naramdaman kong ang kalayaan naming magkasama ay nawawala. Ang ama't ina niya, ang Gobernador-Heneral, at ang mga bantay-ang lahat ng iyon ay naging pader sa pagitan namin. Alam kong pansamantala lang ang payapang iyon. Pero hindi ko inakala na magiging ganito kabilis ang pagbabago.

Isang umaga, narinig ko mula kay Pablo ang balita.

"Jerome, nakikita ko na si Gobernador-Heneral Alejandro sa mansyon ng mga Montemayor. May mga dalang regalo para kay Binibini Ashley," aniya habang nakamasid kami mula sa malayo.

Nagsimulang mag-apoy ang dugo ko. "Anong ginagawa ng demonyong iyon doon?" tanong ko, ang boses ko'y puno ng galit. Hindi ko mapigilan ang mag-igting ang panga ko. Ang bawat hibla ng pagkatao ko ay sumisigaw na sugurin siya, tapusin na ang lahat.

"Maraming tao ang nagrereklamo laban sa kanya," dagdag ni Pablo, tila dinaragdagan ang gatong sa apoy ko. "Ang daming kababaihan ang ginahasa niya. Ngayon pa't narito siya? Siguradong may balak na naman."

Hindi ko na natiis. Ang kamao ko'y mahigpit na nakasara, nanginginig sa galit. "Subukan lang niyang galawin Ang binibini. Wala akong pakialam kahit isakripisyo ko ang sarili ko. Iuuwi ko siya nang buo, o titiyakin kong si Alejandro ay hindi na makakabangon."

Sa kabila ng lahat, sinubukan kong kumalma. Sinunod ko ang utos ng Supremo. Pero araw-araw, nararamdaman ko ang pagkapunit ng sarili ko. Hindi ko kinakaya ang bawat gabi na hindi ko siya kasama. Hindi ko kinakaya ang pag-iisip na baka nagdurusa siya, at wala akong magawa.

Kahit anong gawin ko, hindi nawawala ang kaba at galit sa puso ko. Paano kung hindi ko na siya makita? Paano kung tuluyang nawala ang binibini ko? Ngunit sa kabila ng lahat ng takot, ang pagmamahal ko sa kaniya ang nagbibigay sa akin ng lakas. Alam kong hindi ko siya pwedeng pabayaan.

Habang tumitindi ang galit at pananabik ko, may isang bagay akong pinanghahawakan: ang pagmamahal ko kanya. Kahit na anong mangyari, kahit sino pa ang kalaban ko, ipaglalaban ko siya. Siya ang dahilan kung bakit ako nandito. At kung kailangan kong buwagin ang mundo para sa kanya, gagawin ko. Hindi ako titigil.

Hindi ko hahayaan na ang hayop na iyon, si Alejandro, ay makalapit sa kanya. Sa bawat araw na lumilipas, mas tumitibay ang panata ko. Aking binibini, nasaan ka man ngayon, maghintay ka. Darating ako. At kahit sinuman ang humarang, sisiguraduhin kong sa huli, tayo pa rin.

Isang gabi, habang tahimik akong nagmamasid sa labas ng mansyon, narinig ko ang boses ni Alejandro. Nakaupo siya sa veranda, nakapaligid ang mga bantay.

"Simula ngayon, dito na ako titira. Dapat maayos ang lahat. Ang mapapangasawa ko ay nararapat lamang tratuhin nang naaayon sa kanyang kagandahan," aniya, ang boses niya'y puno ng kayabangan.

Mapapangasawa? Paulit-ulit ang salitang iyon sa isip ko. Parang apoy na nagliyab ang galit sa dibdib ko. Pinipilit kong kontrolin ang sarili ko, pero ang bawat salita niya'y parang isang insulto na hindi ko kayang palagpasin. Wala akong pakialam sa lahat ng bantay niya. Wala akong pakialam sa lahat ng pader sa pagitan namin. Ang binibini ay sa akin-at kahit sino pa ang humarang, tapusin na lang nila ako ngayon kung gusto nila.

Habang ang araw ay nagiging linggo, ang impormasyon tungkol sa binibini ay unti-unting nagiging malabo. Ang mga tauhan sa mansyon ay tahimik na, parang natakot sa presensiya ni Alejandro. Nalaman ko mula kay Nay Sonya na ang aking mahal ay halos hindi na lumalabas ng kanyang silid. At ang katawan ko, na sanay sa laban, ay parang sinasakal ng kawalang magawa.

"Ano'ng ginagawa nila sa'yo?" tanong ko sa sarili ko habang nakatingin sa mansyon mula sa malayo. Ang bawat gabi ay isang bangungot, iniisip kung paano siya nagdurusa. Ang mga kamay kong nakasanayan nang hawakan siya nang may lambing, ngayon ay nagpipigil ng galit, naghahanap ng pagkakataon para makalapit muli sa kanya.

Sa tuwing iniisip ko siya, ang galit ko ay napapalitan ng pagmamahal. Ang mga alaala ng kanyang ngiti, ang paraan niyang tumingin sa akin na parang ako lang ang mahalaga sa mundo-lahat ng iyon ang dahilan kung bakit ako nananatiling matatag. Pero ang pananabik ko ay parang isang sugat na hindi gumagaling. Gusto ko siyang hawakan. Gusto ko siyang yakapin, tanggalin ang takot sa mga mata niya, at ipangako na hindi ko siya kailanman bibitawan.

"Maghintay ka, palangga," bulong ko habang nakatingin sa bituin. "Darating ako. At kahit sino pa ang humarang, kahit buhay ko pa ang kapalit, gagawin ko ang lahat para sa atin."

Ang mga salita kong iyon ay hindi isang pangako lamang. Ito'y isang panata-isang panata na hindi ko hahayaan na ang pagmamahal naming dalawa ay maging biktima ng kasakiman ng iba.

Sa gabing iyon, sa gitna ng katahimikan, ramdam ko ang galit at pagmamahal na parehong naglalaban sa loob ko. Pero sa huli, ang pagmamahal ko sa kaniya ang nanaig. Siya ang dahilan kung bakit hindi ako susuko. Siya ang dahilan kung bakit lalaban ako hanggang sa dulo.

Galit ang pumuno sa akin. Hindi galit na tulad ng dati kong naramdaman-ito'y parang apoy na unti-unting sumusunog sa bawat hibla ng pagkatao ko. Parang binibiyak ako paunti-unti nang makita ko ang mga pasa sa katawan ng aking binibini. Siya'y walang awang nasasaktan! Tangina. Demonyong Alejandro.

Ang bawat marka sa kanyang balat ay tila pilat sa puso ko. Hindi ko kakayanin na makita siyang muli sa ganoong kalagayan. Hindi ko hahayaan. Hindi ngayong gabi.

Mag-aala syete ng gabi nang sumugod ako sa hacienda ng Montemayor. Wala akong pakialam kung sino ang haharang sa akin, kung ilang baril ang tutok sa ulo ko. Ang mahalaga, aalis kami rito. Hindi ko hahayaan na manatili siya sa impyernong ito. Sa tulong ni Nay Sonya, nakapasok ako sa loob ng mansyon. Iniwan niyang bukas ang pinto, sapat para makalusot ako nang hindi nahahalata ng mga bantay.

Ang bawat hakbang ko sa loob ng mansyon ay puno ng galit at determinasyon. Ang kilusan? Ang plano namin laban sa mga Espanyol? Isinantabi ko na ang lahat ng iyon. Ang kailangan ko ay mailigtas siya-ang binibining pinakamamahal ko. Buong buhay ko ay itinaya ko sa laban para sa kalayaan ng bayan, ngunit sa pagkakataong ito, ang laban ko ay para sa kanya lamang. Para sa aming pagmamahalan.

Hawak ko ang kutsilyong nakasukbit sa aking baywang habang palapit sa kanyang silid. Pero bago pa ako makalapit, naramdaman ko ang malamig na metal sa gilid ng ulo ko. Tangina.

"Ang nobyo ng aking mapapangasawa," sabi ng pamilyar na boses. Si Alejandro. Ang boses niya ay parang kutsilyong tumatarak sa utak ko. Nanatili akong nakatayo, hindi gumagalaw, ngunit ang bawat hibla ng katawan ko'y sumisigaw na sugurin siya. Pero hindi ko iyon ginawa. Pinili kong maghintay.

"Layuan mo ang mahal ko," madiin kong sabi, ang boses ko'y malamig pero puno ng poot. Tumawa siya-malakas, bastos, parang nang-aasar.

"Ang tapang mo, binata. Pero huwag kang kikilos, kung ayaw mong mamatay ngayon pa lang," pananakot niya habang tinutok pa lalo ang baril sa ulo ko. Ngunit hindi ako natakot. Ako'y laking digmaan. Ang matutukan ng baril ay hindi na bago sa akin. Ang mahalaga, hindi ako magpapakita ng takot. Seryoso akong tumitig sa kanya, ang panga ko'y mahigpit, ang kamao ko'y handa na.

"Itatakas mo ang Camillia ko, tama ba?" tanong niya. Nanatili akong tahimik. Kahit gustong-gusto ko na siyang ibaon sa sahig, kailangan kong maghintay ng tamang pagkakataon. "Kaso hindi mo na magagawa. Nahuli na kita," dagdag niya, ang tono ng boses niya'y parang nang-aasar pa.

"Ah, may ikukuwento ako," sabi niya, at ang bawat salita'y tila isang pako na itinutusok sa puso ko. "Alam mo bang natikman ko na ang labi ng binibini mo?" Hindi ko napigilan ang pag-igting ng panga ko. Ramdam ko ang pagtaas ng init sa ulo ko, pero nanatili akong tahimik. "Ang lambot ng mga labi niya. Nagmamakaawa pa nga siya na huwag ko siyang halikan. Kaso, ilang beses kong nasampal-" Malakas siyang tumawa dahilan nang lalong pag higpit ng kamao ko. Putangina. Tangina.

"Ang susunod noon, titikman ko na siya. Ano kayang lasa ng binibi-"

Hindi ko na kinaya. Nagsimula nang magdilim ang paningin ko. Putangina.

"Ang mahal ko, ang aking binibini- hindi mo siya mahahawakan, Alejandro!" sigaw ko habang patuloy ang pagbagsak ng kamao ko sa mukha niya. Narinig ko ang bali ng buto sa kanyang panga, ngunit hindi ako tumigil. Tila nilamon na ako ng galit. Gusto ko siyang mawala. Gusto kong tapusin siya.

Malakas ang suntok ko sa kanyang mukha. Ang bawat suntok ay puno ng galit, ng poot, ng lahat ng sakit na naramdaman ko para sa binibini ko. Hindi ko na pinigilan ang sarili ko. Paulit-ulit ko siyang sinuntok, hanggang sa nakita kong bumagsak siya sa sahig.

"Tangina mo, Alejandro," bulong ko, ang boses ko'y malamig. "Hindi mo kailanman mahahawakan ang mahal ko."

Pero bago ko pa maibaba ang baril para tapusin siya, naramdaman ko ang hapdi ng isang bala na tumama sa braso ko. Napaatras ako, hinanap ko ang pinanggalingan ng putok. Mga guardia civil. Ang mga tauhan niya. Tumutok sila ng baril sa akin, ngunit hindi ako umatras.

Hawak ko ang baril at tumutok sa kanila. Isa-isa ko silang pinaputukan, bawat putok ay may layunin. Pero habang tumatagal ang laban, ramdam ko ang pagbigat ng katawan ko. Isa pang bala ang tumama sa tagiliran ko. Napaatras ako, ngunit hindi bumitaw sa laban.

Ang mga tauhan ni Alejandro ay patuloy na sumusugod, ngunit hindi ako umatras. Kahit nararamdaman ko na ang panghihina, tumayo pa rin ako. Hinawakan ko ang baril nang mahigpit, tumutok sa susunod na kalaban, at pinaputukan siya. Isa, dalawa, tatlo-hindi ko na alam kung ilan ang tinamaan ko. Ang mahalaga, hindi sila makakalapit sa aking binibini.

Ngunit sa huli, naramdaman ko ang malamig na pakiramdam sa dibdib ko. Isang bala ang tumama malapit sa puso ko. Ang baril sa kamay ko'y nabitawan, at ang mundo ko'y tila unti-unting nagdidilim.

Bumagsak ako sa sahig, ang mga mata ko'y nakatingin pa rin sa direksyon ng kanyang silid. Ang huling naisip ko ay ang mukha ng aking binibini-ang kanyang ngiti, ang kanyang boses.