1.Kháiquátvàyêucầu

Áptômátlàthiết bịđiện dùngđểtựđộngcắtmạchđiện bảo vệquá tải,ngắn mạch,sụtáp,... hồ

quangđượcdậptrongkhôngkhí.

Yêucầucủaáp tô mát

+Chếđộlàmviệcđịnhmứccủaáptômátphảilàchếđộlàm việcdàihạn(tứclàchodòng I=Iđmquadàihạn).Mặtkhácmạchdòng điện phải chịuđược dòng điệnlớn(khingắnmạch)lúccáctiếp điểmđãhayđangđóng.

+PhảicắtđượcdòngngắnmạchlớnvàichụckAvàsaukhingắtphảiđảm bảolàmviệctốtkhi

I=Iđm.

+Yêucầuthờigian cắtáptômátnhỏđểbảovệcácthiếtbị khác.Muốnvậyphảikếthợplựcthao

táccơhọcvớithiếtbịdậphồquangtrongáptômát. Đểthựchiệnyêucầuthaotácchọnlọcbảovệ,áptô mátphảicókhảnănghiệuchỉnhdòngtácđộngvàthờigiantácđộng.

Thờigiantácđộngcủaáptô mát:t=to+ t1+ t2.Trongđó:

+t0là thờigiantínhtừ lúcsự cốxảyrađếnkhiităngđếni=Ikđphụthuộc   Di/Dt

+t1làthờigiantừkhii=Ikđ  đếnkhitiếpđiểmáptômátbắtđầuchuyểnđộng,thờigiannàyphụ

thuộcvàocơcấungắt.

+t2là thờigiancháycủahồquang(phụthuộcbộphậndậphồquangvàtrịdòngđiệnngắt).

2.Phânloại-cấutạovànguyênlí làmviệc

a) Phânloại

Phântheokếtcấu

+Loạimộtcực.

+Loạihaicực.

+Loạibacực.

Phântheothờigiantácđộng

+Tácđộngkhôngtứcthời.

+Tácđộngtức thời.

Phânloạitheocôngdụngbảovệ

+Dòngcựcđại.

+Dòngcựctiểu.

+Áp cựctiểu.

+Áptômátbảovệcôngsuấtđiệnngược.

+Áptômátvạnnăng(chếtạochomạchcódòng điệnlớncácthôngsốbảovệcóthểchỉnh định

được)loạinàykhôngcóvỏvàlắpđặttrongcáctrạmbiếnáplớn.

+Áptômátđịnhhình:bảovệquátảibằngrơlenhiệt,bảovệquáđiệnápbằngrơleđiệntừ,đặt trongvỏnhựa.

b)Nguyênlí làmviệccủaáptômát

Sơđồnguyênlíbảovệchứcnăngcủaáptômátnhưhình8-9a,b,c,d:tươngứngvớicáccơcấu bảovệdòngcựcđại,điệnápthấp,dòngcựctiểuvàbảovệcôngsuấtngược.

c) Cấutạoáptômát

+Tiếpđiểm:cóhaicấptiếpđiểm (tiếpđiểmchínhvàtiếpđiểm hồquang)hoặcbacấptiếpđiểm(chính, phụ,  hồquang). Đóngmạcháptômát thìthứtựđóngtiếpđiểm là:hồquang,  phụ,chính, khicắtthì ngượclại(nhằm bảovệtiếpđiểmchính).Tiếpđiểm hồquangthườngcấutạobằngkimloạigốmchịu đượchồquangnhưAg-W,Cu-W,Ni,...).

Hình8-10trìnhbàymộthệthốngtiếpđiểmtrongáptômát:2,3làtiếpđiểmchính;4làcáctiếp

điểmphụ;5 làcáctiếpđiểmhồquang.

+Hộpdậphồquang:đểáptômátdậpđượchồquangtrongtấtcảcácchếđộlàmviệccủalướiđiệnthì

ngườitathườngdùnghaikiểuthiếtbịdậphồquanglà:kiểunửakínvàkiểuhở.Thiếtbịdậpkiểunửa kín đượcđặt trongvỏ kín củaáptômátvà cólỗthoátkhí.Kiểunày có dòngđiện giớihạn cắtkhôngquá

50kA.  Thiếtbịdậpkiểuhởđượcdùngkhigiớihạndòngđiệncắtlớnhơn50kAhoặcđiệnáplớnhơn

1000V.Trongbuồngdậphồquangthôngdụngngườitathườngdùngnhữngtấmthépxếpthànhlưới ngăn.Đểphânchiahồquangthànhnhiềuđoạn

ngắnthuậnlợichoviệcdậptắthồquang. Hình dạngkếtcấuhộpdậphồquangđượctrìnhbày trên(hình8-10),6làhộpdậphồquang.Cùng mộtthiếtbịdậptắthồquang,khilàmviệcở mạchđiệnxoaychiềuđiệnápđến500Vthìcó thể dậptắtđược hồquang củadòng điệnđến 40kA, nhưngkhilàmviệcởmạchđiệnmộtchiềuđiện ápđến440Vthìchỉcóthểcắtđượcdòngđiện đến20kA.

+Cơ cấutruyềnđộngcắtáptômát:truyềnđộngcắt áptômát thườngcóhaicách:bằngtayvàbằngcơ điện (điện từ,độngcơđiện). Điều khiển bằngtay đượcthựchiệnvới cácáptômátcódòngđiệnđịnh mứckhông lớnhơn600A.  Điềukhiển bằngđiện từ(namchâmđiện)đượcứngdụngởcácáptômát códòngđiệnlớnhơnđến1000A.Đểtănglực điềukhiểnbằngtayngườitacòndùngmộttay dàiphụtheonguyênlíđònbẩy.Ngoài racòncó cáchđiềukhiển bằng độngcơđiệnhoặckhí nén. Hình  8-11  trình  bày  cơ  cấu  điều  khiển  các áptômát bằngnamchâm điệncónhảkhớptựdo. Khiđóngbìnhthường(không cósựcố),cáctay đòn2và3đượcnốicứng(vìtâmxoayonằm thấpdưới đường nốihaiđiểm o1vào2.).Giá đỡ5 làmchohaiđòn  nàykhôngtựgậplạiđược.Ta

nóiđiểmo là vịtríchết.Khicósự cố,phầnứng6 củanamchâmđiện7 bị hútđậpvàohệthốngtayđòn 2,3làmchođiểm othoátkhỏivịtríchết.Điểm osẽcaohơnđường nốio1o2,lúcnàytayđòn2,3 khôngđượcnốicứngnữa.  Cáctiếpđiểm sẽnhanhchóngmởradướitácdụngcủalòxokéotiếpđiểm

(hình8-11b).Muốnđónglạiáptômát, taphảikéotaycầm4xuốngphíadướinhưhình8-11c,sauđó mớiđóngvàođược.

Mócbảovệ:  Aptômáttựđộngcắtnhờcácphầntửbảovệgọilà mócbảovệ.

+Mócbảovệ quá tải (còngọi là quádòngđiện):để bảo vệ thiếtbị điệnkhỏibị quátải,đườngthờigian

-dòngđiệncủamócbảovệphảinằmdướiđườngđặctínhcủađốitượngcầnbảovệ.Người tathường dùnghệthốngđiệntừvàrơlenhiệtlàmmócbảovệđặtbêntrongáptômát. Móckiểuđiệntừcócuộn dâymắcnốitiếpvớimạchđiệnchính. Khidòngđiện vượt quátrịsốchophépthìphần ứngbịhútvà mócsẽbịđậpvàokhớprơitựdo,làmtiếpđiểm củaáptômát mởranhưhình8-11.Điềuchỉnhvítđể thayđổilựckhángcủalò xo, ta có thểđiềuchỉnhđượctrịsố dòngđiệntácđộng.Đểgiữthờigiantrong bảovệqúatảikiểuđiệntừ,ngườitathêmmộtcơcấugiữthờigian(vídụbánhxerăngnhưtrongcơ cấuđồnghồ).Móckiểurơlenhiệt đơngiảnhơncả,loạinàycókếtcấutươngtựrơlenhiệt cóphần tử phát nóngnối nối tiếp với mạchđiệnchính, tấmkimloại képdãnnở làmnhảkhớprơitự do để mởtiếp điểm củaáptômát khicóquátải.Kiểunàycónhược điểm làquántínhnhiệt lớnnênkhông ngắtnhanh đượcdòng điệntăngvọtnhư khicóngắnmạch,dođóchỉ bảo vệ đượcdòngđiệnquá tải.Vì vậyngười tathườngsửdụngtổnghợpcảmóckiểuđiệntừvàmóckiểurơlenhiệttrongmộtáptômát. Loạinày thườngđượcdùngởáptômátcódòngđiệnđịnh mứcđến600A.

+Mócbảovệsụtáp:(còngọilàbảovệđiệnápthấp)cũngthường dùngkiểuđiệntừ.Cuộn dâymắc songsongvớimạchđiệnchính.Nguyênlí làmviệcxemhình8-9.

3.Cáchlựachọnáptômát

Việclựachọnáptômát,chủyếudựavào:Dòngđiệntínhtoánđitrongmạch;Dòng điệnquátải;  Tính thaotáccó chọnlọc.

Ngoàiralựachọnáptômát cònphảicăncứvàođặctínhlàmviệccủaphụtảivàáptômátkhông đượcphépcắtkhicóquátảingắnhạn(thườngxảyratrongđiềukiệnlàm việcbìnhthường nhưdòng điệnkhởiđộng,dòngđiệnđỉnhtrong phụtảicôngnghệ).Yêucầuchunglàdòngđiệnđịnh mứccủa mócbảovệIaptôkhôngđượcbéhơndòngđiệntínhtoán(Itt) củamạch:

Iaptô≥  Itt

Tùytheođặctínhvàđiềukiệnlàmviệccụthểcủaphụtải,ngườitahướngdẫnlựachọndòng

điệnđịnhmứccủamócbảovệbằng125%,150%haylớnhơnnữasovớidòngđiệntínhtoáncủa mạch. Saucùngta chọnáptômáttheocácsố liệukĩ thuậtđãchocủanhàchếtạo.