25 CÂU HÎI-TR¢ LÜI PH¦N KINH T¾ CHÍNH TRÊ

Câu hÏi 1. Phân tích iÁu kiÇn ra Ýi, ·c tr°ng và °u th¿ cça s£n xu¥t hàng hoá?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) iÁu kiÇn ra Ýi cça s£n xu¥t hàng hoá. S£n xu¥t hàng hoá ra Ýi, tÓn t¡i và phát triÃn dña vào hai iÁu kiÇn

a) Phân công lao Ùng xó hÙi là sñ phân chia lao Ùng xó hÙi thành cÏc ngành, nghÁ khÏc nhau cça nÁn s£n xu¥t xó hÙi. KÙo theo sñ phõn cång lao Ùng xó hÙi là sñ chuyên môn hoá s£n xu¥t; m×i ng°Ýi s£n xu¥t chÉ t¡o ra mÙt vài lo¡i s£n ph©m nh¥t Ënh, nh°ng nhu c§u cça cuÙc sÑng ii hÏi ph£i cú nhiÁu lo¡i s£n ph©m khÏc nhau, do ó hÍ c§n ¿n s£n ph©m cça nhau, buÙc ph£i trao Õi vÛi nhau à tho£ món nhu c§u cça m×i ng°Ýi. Phân công lao Ùng xó hÙi là c¡ sß và tiÁn Á cça s£n xu¥t hàng hoá. Phân công lao Ùng xó hÙi càng phÏt triÃn, thá s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá càng mß rÙng và a d¡ng h¡n.

b) Ch¿ Ù t° hïu vÁ t° liÇu s£n xu¥t hay tính ch¥t t° nhân cça quÏ tránh lao Ùng. Ch¿ Ù t° hïu t¡o nên sñ Ùc l­p vÁ kinh t¿ giïa nhïng ng°Ýi s£n xu¥t, chia c¯t hÍ thành tëng ¡n vË riêng l», trong quá tránh s£n xu¥t nhïng ng°Ýi s£n xu¥t có quyÁn quy¿t Ënh vÁ viÇc s£n xu¥t lo¡i hàng hoá nào, sÑ l°ãng bao nhiêu, b±ng cách nào và trao Õi vÛi ai. Nh° v­y, ch¿ Ù t° hïu làm cho nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá Ùc l­p vÛi nhau, nh°ng phân công lao Ùng l¡i làm cho hÍ phå thuÙc vào nhau t¡o thành mâu thu«n. MuÑn gi£i quy¿t mâu thu«n này ph£i thông qua trao Õi, mua-bán s£n ph©m cça nhau.

Trên ây là hai iÁu kiÇn c§n và ç cça s£n xu¥t hàng hoá. Thi¿u mÙt trong hai iÁu kiÇn ¥y thá s£n ph©m lao Ùng không mang hánh thÏi hàng hoÏ.

2) ·c tr°ng cça s£n xu¥t hàng hoá

a) S£n xu¥t hàng hoá là s£n xu¥t à trao Õi, mua-bán. Trong lËch sí loài ng°Ýi tÓn t¡i hai kiÃu tÕ chéc kinh t¿ khác nhau là s£n xu¥t tñ cung, tñ c¥p và s£n xu¥t hàng hoá. S£n xu¥t tñ cung, tñ c¥p là kiÃu tÕ chéc kinh t¿ trong ó s£n ph©m °ãc s£n xu¥t ra nh±m áp éng nhu c§u tiêu dùng cça chính b£n thân ng°Ýi s£n xu¥t; nh° s£n xu¥t cça ng°Ýi nông dân trong thÝi kó cång xó nguyÝn thu÷, s£n xu¥t cça nhïng nông dân gia d°Ûi ch¿ Ù phong ki¿n v.v. Ng°ãc l¡i, s£n xu¥t hàng hoá là kiÃu tÕ chéc kinh t¿, trong ó s£n ph©m °ãc s£n xu¥t ra à bán, téc à áp éng nhu c§u tiêu dùng cça ng°Ýi khác, thông qua viÇc trao Õi, mua-bán.

b) Lao Ùng cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá vëa mang tính t° nhân, vëa mang tính xó hÙi. Mang tÛnh ch¥t xó hÙi vá s£n ph©m làm ra à cho xó hÙi, áp éng nhu c§u cça ng°Ýi khác trong xó hÙi; mang tính t° nhân, vá viÇc s£n xu¥t cÏi gá, nh° th¿ nào là công viÇc riêng, mang tính Ùc l­p cça m×i ng°Ýi. Tính ch¥t t° nhân ó có thà phù hãp ho·c không phù hãp vÛi tính ch¥t xó hÙi. ó chính là mâu thu«n c¡ b£n cça s£n xu¥t hàng hoá. Mâu thu«n giïa lao Ùng t° nhân và lao Ùng xó hÙi là c¡ sß, m§m mÑng cça khçng ho£ng trong nÁn kinh t¿ hàng hoá.

3) ¯u th¿ cça s£n xu¥t hàng hoá.S£n xu¥t hàng hoá có nhïng °u th¿ so vÛi s£n xu¥t tñ cung, tñ c¥p

a) S£n xu¥t hàng hoá khai thác °ãc nhïng lãi th¿ vÁ tñ nhiÝn, xó hÙi, kù thu­t cça tëng ng°Ýi, tëng c¡ sß s£n xu¥t cing nh° tëng vùng, tëng Ëa ph°¡ng. Óng thÝi, sñ phát triÃn cça s£n xu¥t hàng hoá l¡i có tác Ùng trß l¡i, thúc ©y sñ phát triÃn cça phân công lao Ùng xó hÙi, làm cho chuyÝn mån hoá lao Ùng ngày càng tng, mÑi liên hÇ giïa các ngành, các vùng ngày càng mß rÙng, sâu s¯c. Të ó, nó phá vá tính tñ c¥p, tñ túc, b£o thç, l¡c h­u cça m×i ngành, m×i Ëa ph°¡ng làm cho nng su¥t lao Ùng xó hÙi tng lên, nhu c§u cça xó hÙi °ãc áp éng §y ç h¡n. Khi s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá mß rÙng giïa các quÑc gia, thá nú cin khai thÏc °ãc lãi th¿ giïa các quÑc gia vÛi nhau.

b) Trong s£n xu¥t hàng hoÏ, quy må s£n xu¥t khång cin bË giÛi h¡n bßi nhu c§u và nguÓn lñc mang tÛnh h¡n h¹p cça m×i cá nhân, gia ánh, m×i c¡ sß, m×i Ëa ph°¡ng, mà °ãc mß rÙng trên c¡ sß nhu c§u và nguÓn lñc cça xó hÙi. iÁu ó l¡i t¡o iÁu kiÇn thu­n lãi cho viÇc éng dång nhïng thành tñu khoa hÍc, công nghÇ, thúc ©y s£n xu¥t phát triÃn

c)Trong s£n xu¥t hàng hoá, sñ tác Ùng cça quy lu­t vÑn có cça s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá nh° quy lu­t giá trË, cung-c§u, c¡nh tranh v.v buÙc ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá ph£i luôn nng Ùng, nh¡y bén, bi¿t tính toán, c£i ti¿n kù thu­t, hãp lý hoá s£n xu¥t, nâng cao nng su¥t, ch¥t l°ãng và hiÇu qu£ kinh t¿; c£i thiÇn hánh théc và chçng lo¡i hàng, gi£m chi phí s£n xu¥t, áp éng ngày càng cao nhu c§u, thË hi¿u cça ng°Ýi tiêu dùng.

d) Trong s£n xu¥t hàng hoá, sñ phát triÃn cça s£n xu¥t, mß rÙng và giao l°u kinh t¿ giïa các cá nhân, giïa các vùng, giïa các n°Ûc v.v không chÉ làm cho Ýi sÑng v­t ch¥t, mà c£ Ýi sÑng vn hoá, tinh th§n cing °ãc nâng cao, phong phú, a d¡ng h¡n.

Câu hÏi 2. Phân tích hàng hoá và hai thuÙc tÛnh cça hàng hoÏ. í ngh)a thñc tiÅn cça v¥n Á này Ñi vÛi ViÇt Nam hiÇn nay?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Phân tích hàng hoá. Hàng hoá là s£n ph©m cça lao Ùng, có thà tho£ món nhu c§u nào ó cça con ng°Ýi thông qua trao Õi, mua-bán. Khái niÇm trên cho ta th¥y a) Hàng hoá ph£i là s£n ph©m cça lao Ùng, cin nhïng s£n ph©m khång do lao Ùng t¡o ra, dù r¥t c§n thi¿t cho con ng°Ýi Áu không ph£i là hàng hoá. b) S£n ph©m cça lao Ùng nh¥t thi¿t ph£i qua trao Õi mua bán. c) Hàng hoá ph£i có tính hïu dång, °ãc con ng°Ýi dùng.

2) Phân tích hai thuÙc tính cça hàng hoá. Hàng hoá có hai thuÙc tính là giá trË sí dång và giá trË.

a) Giá trË sí dång cça hàng hoá do công dång và thuÙc tính tñ nhiên cça nó quy Ënh. Công dång ó nh±m tho£ món mÙt nhu c§u nào ó cça con ng°Ýi, có thà là nhu c§u cho tiêu dùng cá nhân; cing có thà là nhu c§u cho tiêu dùng s£n xu¥t. B¥t cé hàng hoá nào cing có mÙt ho·c mÙt sÑ công dång nh¥t Ënh và chính công dång ó làm cho hàng hóa có giá trË sí dång; giá trË sí dång cça hàng hóa °ãc phát hiÇn d§n trong quá tránh phÏt triÃn cça khoa hÍc, kù thu­t và lñc l°ãng s£n xu¥t (ngày x°a than á chÉ °ãc dùng à n¥u, s°ßi ¥m; khi nÓi súpde ra Ýi, than á °ãc dùng làm ch¥t Ñt; vÁ sau nó cin °ãc dùng làm nguyên liÇu cho công nghiÇp hoá ch¥t v.v). Giá trË sí dång nói ß ây vÛi t° cách là thuÙc tính cça hàng hoá, không ph£i là giá trË sí dång cho b£n thân ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá, mà là giá trË sí dång cho ng°Ýi khác, cho xó hÙi thång qua trao Õi, mua-bán. Trong nÁn kinh t¿ hàng hoá, giá trË sí dång là v­t mang giá trË trao Õi. Trong b¥t kó mÙt xó hÙi nào, cça c£i v­t ch¥t cça xó hÙi Áu là mÙt l°ãng nh¥t Ënh nhïng giá trË sí dång. Xó hÙi càng ti¿n bÙ thá sÑ l°ãng giá trË sí dång càng nhiÁu, chçng lo¡i giá trË sí dång càng phong phú, ch¥t l°ãng giá trË sí dång ngày càng cao.

b) Giá trË cça hàng hoá. MuÑn hiÃu °ãc giá trË cça hàng hoá ph£i b¯t §u nghiên céu giá trË trao Õi. Giá trË trao Õi là quan hÇ t÷ lÇ vÁ l°ãng mà giá trË sí dång này trao Õi vÛi giá trË sí dång khác. Ví då, 1m v£i có giá trË trao Õi b±ng 10 kg thóc. V£i và thóc là hai hàng hoá có giá trË sí dång khác nhau vÁ ch¥t, nh°ng chúng có thà trao Õi vÛi nhau theo t÷ lÇ nào ó là do giïa chúng có mÙt c¡ sß chung là c£ v£i và thóc Áu là s£n ph©m cça lao Ùng, Áu có lao Ùng k¿t tinh trong ó. NhÝ có c¡ sß chung ó mà các hàng hoá có thà trao Õi °ãc vÛi nhau. Vá v­y, khi ng°Ýi ta trao Õi hàng hoá cho nhau vÁ thñc ch¥t là trao Õi lao Ùng cça mánh ©n d¥u trong nhïng hàng hoÏ ¥y. Do v­y có thà nói, lao Ùng hao phí à s£n xu¥t ra hàng hoá là c¡ sß chung cho viÇc trao Õi và nó t¡o thành giá trË cça hàng hoá.

Nh° v­y, giá trË cça hàng hoá là lao Ùng xó hÙi cça ng°Ýi s£n xu¥t ra hàng hoÏ k¿t tinh trong hàng hoÏ. Cin giÏ trË trao Õi mà chúng ta à c­p ß trên, ch³ng qua chÉ là hánh théc biÃu hiÇn ra bÝn ngoài cça giÏ trË, giá trË là nÙi dung, là c¡ sß cça giá trË trao Õi. Óng thÝi, giá trË biÃu hiÇn mÑi quan hÇ giïa nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá. Cing chính vá v­y, giÏ trË là ph¡m trñ chÉ tÓn t¡i trong kinh t¿ hàng hoá.

3) Ý ngh)a thñc tiÅn Ñi vÛi n°Ûc ta hiÇn nay

a) ©y m¡nh phan công lao Ùng à phát triÃn kinh t¿ hàng hoá, áp éng nhu c§u a d¡ng và phong phú cça xó hÙi. b) Ph£i coi trÍng c£ hai thuÙc tính cça hàng hoá à không ngëng c£i ti¿n m«u mó, nõng cao ch¥t l°ãng, h¡ giá thành.

Câu hÏi 3. Phân tích tính hai m·t cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hoÏ và ý ngh)a cça phát hiÇn này Ñi vÛi viÇc xây dñng lý lu­n giá trË lao Ùng?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Lao Ùng s£n xu¥thàng hoÏ cú hai thuÙc tÛnh vá lao Ùng ó có hai m·t là lao Ùng cå thà và lao Ùng trëu t°ãng.

a) Lao Ùng cå thà là lao Ùng có ích d°Ûi mÙt hánh théc cå thà cça nhïng nghÁ nghiÇp chuyÝn mån nh¥t Ënh. M×i mÙt lao Ùng cå thà có måc ích, ph°¡ng pháp, công cå lao Ùng, Ñi t°ãng lao Ùng và k¿t qu£ lao Ùng riêng. Chính nhïng cái riêng ó phân biÇt các lo¡i lao Ùng cå thà khác nhau. Ch³ng h¡n, lao Ùng cça ng°Ýi thã may và lao Ùng cça ng°Ýi thã mÙc là hai lo¡i lao Ùng cå thà khác nhau. Lao Ùng cça ng°Ýi thã may có måc ích là làm ra qu§n áo ché không ph£i là bàn gh¿; cin ph°¡ng pháp là may ché không ph£i là bào, c°a; có công cå lao Ùng là kim, chÉ, máy may ché không ph£i là cái c°a, cái bào v.v; cin lao Ùng cça ng°Ýi thã may thá t¡o ra qu§n Ïo à m·c, lao Ùng cça ng°Ýi thã mÙc thá t¡o ra gh¿ à ngÓi v.v. iÁu ó có ngh)a là lao Ùng cå thà t¡o ra giá trË sí dång cça hàng hoá.

Trong xó hÙi cú nhiÁu lo¡i hàng hoÏ vÛi nhïng giÏ trË sí dång khÏc nhau là do cú nhiÁu lo¡i lao Ùng cå thà khác nhau. Các lao Ùng cå thà hãp thành hÇ thÑng phân công lao Ùng xó hÙi. N¿u phân công lao Ùng xó hÙi càng phÏt triÃn thá càng cú nhiÁu giÏ trË sí dång khÏc nhau à áp éng nhu c§u xó hÙi.

Lao Ùng cå thà là iÁu kiÇn không thà thi¿u trong b¥t kó hánh thÏi kinh t¿-xó hÙi nào. Nhïng hánh théc cça lao Ùng cå thà phå thuÙc vào sñ phát triÃn cça kù thu­t, cça lñc l°ãng s£n xu¥t và phân công lao Ùng xó hÙi. Lao Ùng cå thà khác nhau làm cho các hàng hoá có sñ khác nhau vÁ giá trË sí dång. Nh°ng giïa các hàng hoá ó có iÃm chung giÑng nhau là giá trË cça chúng Áu do lao Ùng trëu t°ãng t¡o nên, nhÝ ó chúng trao Õi °ãc vÛi nhau.

b) Lao Ùng trëu t°ãng là lao Ùng cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá ó g¡t bÏ hánh théc biÃu hiÇn cå thà cça nú à quy vÁ các chung Óng nh¥t, ó là sñ tiêu phí séc lao Ùng, tiêu hao séc c¡ b¯p, th§n kinh cça con ng°Ýi.

N¿u lao Ùng cå thà t¡o ra giÏ trË sí dång thá lao Ùng trëu t°ãng t¡o ra giá trË hàng hoá. Có thà nói, giá trË cça hàng hóa là lao Ùng trëu t°ãng cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá k¿t tinh trong hàng hoá. ó cing chính là m·t ch¥t cça giá trË hàng hoá.

2) í ngh)a cça viÇc phát hiÇn Ñi vÛi lý lu­n giá trË. Phát hiÇn ra tính hai m·t cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hoá t¡o nên sñ thành cång trong viÇc xõy dñng lý lu­n giá trË.

a) Xác Ënh °ãc ch¥t cça giá trË là do lao Ùng trëu t°ãng k¿t tinh, biÃu hiÇn quan hÇ xó hÙi và là mÙt ph¡m trñ lËch sí.

b) Xác Ënh °ãc l°ãng cça giá trË là l°ãng lao Ùng trung bánh hay thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t.

c) Xác Ënh °ãc hánh thÏi biÃu hiÇn cça giÏ trË phÏt triÃn të th¥p tÛi cao, të hánh thÏi gi£n ¡n ¿n hánh thÏi mß rÙng, hánh thÏi chung và cuÑi cñng là hánh thÏi tiÁn.

d) Xác Ënh °ãc quy lu­t giá trË- quy lu­t c¡ b£n cça s£n xu¥t hàng hoá. Quy lu­t này ii hÏi ng°Ýi s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá ph£i £m b£o thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t.

Câu hÏi 4. Phân tích mÑi quan hÇ giïa hai thuÙc tính cça hàng hoá vÛi tính hai m·t cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hoá?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Hàng hoá cú hai thuÙc tÛnh là giÏ trË và giÏ trË sí dång vá lao Ùng cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá có tính hai m·t là lao Ùng cå thà và lao Ùng trëu t°ãng. Hai m·t cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hoá là lao Ùng cå thà và lao Ùng trëu t°ãng, ph£n ánh tính t° nhân và tính xó hÙi cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hoá.

2) MÑi quan hÇ giïa hai thuÙc tính cça hàng hóa vÛi tính hai m·t cça lao Ùng s£n xu¥t hàng hóa

? XXXX

Câu hÏi 5. Phân tích l°ãng giá trË cça hàng hoá và các y¿u tÑ £nh h°ßng ¿n l°ãng giá trË cça hàng hoá?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) L°ãng giá trË cça hàng hoá. Giá trË cça hàng hoá là do lao Ùng xó hÙi, lao Ùng trëu t°ãng cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá k¿t tinh trong hàng hoá.

L°ãng giá trË cça hàng hoá °ãc o b±ng l°ãng lao Ùng tiêu hao à s£n xu¥t ra hàng hoá ó. Trên thñc t¿ có nhiÁu ng°Ýi cùng s£n xu¥t mÙt lo¡i hàng hoá, nh°ng iÁu kiÇn s£n xu¥t, tránh Ù tay nghÁ, nng su¥t lao Ùng khác nhau, do ó thÝi gian lao Ùng à s£n xu¥t ra hàng hoá không giÑng nhau, téc hao phí lao Ùng cá biÇt khác nhau. Vá v­y, l°ãng giá trË hàng hoá không ph£i tính b±ng thÝi gian lao Ùng cá biÇt, mà tính b±ng thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t.

ThÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t là thÝi gian lao Ùng c§n à s£n xu¥t ra mÙt hàng hoá nào ó trong nhïng iÁu kiÇn s£n xu¥t bánh th°Ýng cça xó hÙi vÛi tránh Ù trang thi¿t bË trung bánh, vÛi tránh Ù thành th¡o trung bánh và c°Ýng Ù lao Ùng trung bánh trong xó hÙi ó. a) Tránh Ù thành th¡o trung bánh téc tránh Ù nghÁ, tránh Ù kù thu­t, méc Ù khéo léo cça ¡i a sÑ ng°Ýi cùng s£n xu¥t m·t hàng nào ó. b) C°Ýng Ù lao Ùng trung bánh là c°Ýng Ù lao Ùng trung bánh trong xó hÙi, séc lao Ùng ph£i °ãc tiêu phí vÛi méc cng th³ng trung bánh, thång th°Ýng. c) iÁu kiÇn bánh th°Ýng cça xó hÙi téc là muÑn núi dñng cång cå s£n xu¥t lo¡i gá là phÕ bi¿n, ch¥t l°ãng nguyên liÇu à ch¿ t¡o s£n ph©m ß méc trung bánh.

Cing c§n chó ý r±ng, tránh Ù thành th¡o trung bánh, c°Ýng Ù trung bánh, iÁu kiÇn bánh th°Ýng cça xó hÙi Ñi vÛi m×i n°Ûc, m×i ngành là khác nhau và thay Õi theo sñ phát triÃn cça lñc l°ãng s£n xu¥t.

Thông th°Ýng, thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thiêt g§n sát vÛi thÝi gian lao Ùng cá biÇt (méc hao phí lao Ùng cá biÇt) cça ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá nào cung c¥p ¡i bÙ ph­n hàng hoá ó trên thË tr°Ýng. ThÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t là mÙt ¡i l°ãng không cÑ Ënh, do ó l°ãng giá trË hàng hoá cing không cÑ Ënh. Khi thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t thay Õi thá l°ãng giá trË cça hàng hoá cing thay Õi.

Nh° v­y chÉ có l°ãng lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t, hay thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t à s£n xu¥t ra hàng hoá, mÛi là cái quy Ënh ¡i l°ãng giá trË cça hàng hoá ¥y.

2) Các y¿u tÑ £nh h°ßng ¿n l°ãng giá trË cça hàng hoá

Do thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t luån thay Õi, nên l°ãng giá trË cça hàng hoá cing là mÙt ¡i l°ãng không cÑ Ënh. Sñ thay Õi này tuó thuÙc vào nng su¥t lao Ùng và méc Ù phéc t¡p hay ¡n gi£n cça lao Ùng

a) Nng su¥t lao Ùng là séc s£n xu¥t cça lao Ùng °ãc o b±ng l°ãng s£n ph©m s£n xu¥t ra trong mÙt ¡n vË thÝi gian ho·c l°ãng thÝi gian lao Ùng hao phí à s£n xu¥t ra mÙt ¡n vË s£n ph©m. Nng su¥t lao Ùng tng lên có ngh)a là cing trong thÝi gian lao Ùng, nh°ng khÑi l°ãng hàng hoá s£n xu¥t ra tng lên làm cho thÝi gian lao Ùng c§n thi¿t à s£n xu¥t ra mÙt ¡n vË hàng hoá gi£m xuÑng. Do ó, khi nng su¥t lao Ùng tng lên thá giÏ trË cça hàng hoá t÷ lÇ nghËch vÛi nng su¥t lao Ùng.

Nng su¥t lao Ùng l¡i phå thuÙc vào nhiÁu y¿u tÑ nh° tránh Ù khéo léo (sñ thành th¡o) trung bánh cça ng°Ýi công nhân; méc Ù phát triÃn cça khoa hÍc, công nghÇ và méc Ù éng dång nhïng thành tñu ó vào s£n xu¥t; tránh Ù tÕ chéc qu£n lý, quy mô và hiÇu xu¥t cça t° liÇu s£n xu¥t và các iÁu kiÇn tñ nhiên. MuÑn tng nng su¥t lao Ùng ph£i hoàn thiÇn các y¿u tÑ trên.

b) Tng nng su¥t lao Ùng và tng c°Ýng Ù lao Ùng có tác Ùng khác nhau Ñi vÛi l°ãng giá trË hàng hoá. C°Ýng Ù lao Ùng là méc Ù kh©n tr°¡ng, n·ng nhÍc cça lao Ùng trong cùng mÙt thÝi gian lao Ùng nh¥t Ënh và °ãc o b±ng sñ tiêu hao nng lñc cça lao Ùng trên mÙt ¡n vË thÝi gian và th°Ýng °ãc tính b±ng sÑ calo hao phí trong mÙt thÝi gian nh¥t Ënh. C°Ýng Ù lao Ùng tng lên téc là méc hao phí c¡ b¯p, th§n kinh trên mÙt ¡n vË thÝi gian tng lên, méc Ù kh©n tr°¡ng, n·ng nhÍc hay cng th³ng cça lao Ùng tng lên. N¿u c°Ýng Ù lao Ùng tng lên thá sÑ l°ãng (ho·c khÑi l°ãng) hàng hoá s£n xu¥t ra tng lên và séc hao phí lao Ùng cing tng lên t°¡ng éng cin l°ãng giá trË cça mÙt ¡n vË hàng hoá v«n không Õi. Tng c°Ýng Ù lao Ùng thñc ch¥t cing nh° kéo dài thÝi gian lao Ùng.

Tng nng su¥t lao Ùng và tng c°Ýng Ù lao Ùng giÑng nhau ß ch× chúng Áu d«n ¿n l°ãng s£n ph©m s£n xu¥t ra trong mÙt ¡n vË thÝi gian tng lên. Nh°ng chúng cing khác nhau ß ch× tng nng su¥t lao Ùng làm cho l°ãng s£n ph©m (hàng hoá) s£n xu¥t ra trong mÙt ¡n vË thÝi gian tng lên, nh°ng làm cho l°ãng giá trË cça mÙt ¡n vË hàng hoá gi£m xuÑng. H¡n nïa, tng nng su¥t lao Ùng có thà phå thuÙc nhiÁu vào máy móc, kù thu­t, do ó nó g§n nh° mÙt y¿u tÑ có séc s£n xu¥t vô h¡n; cin tng c°Ýng Ù lao Ùng tuy có làm cho l°ãng s£n ph©m s£n xu¥t ra tng lên, nh°ng không làm thay Õi giá trË cça mÙt ¡n vË hàng hoá. H¡n nïa, tng c°Ýng Ù lao Ùng phå thuÙc vào thà ch¥t và tinh th§n cça ng°Ýi lao Ùng, do ó nó là y¿u tÑ cça séc s£n xu¥t có giÛi h¡n. Chính vá v­y, tng nng su¥t lao Ùng cú ý ngh)a tÛch cñc h¡n Ñi vÛi sñ phát triÃn kinh t¿.

b) Tính ch¥t cça lao Ùng. Lao Ùng gi£n ¡n và lao Ùng phéc t¡p

Lao Ùng gi£n ¡n là lao Ùng mà mÙt ng°Ýi lao Ùng bánh th°Ýng không c§n ph£i qua ào t¡o cing có thà thñc hiÇn °ãc. Lao Ùng phéc t¡p là lao Ùng ii hÏi ph£i °ãc ào t¡o, hu¥n luyÇn mÛi có thà ti¿n hành °ãc.

Trong cùng mÙt thÝi gian, lao Ùng phéc t¡p t¡o ra nhiÁu giá trË h¡n lao Ùng gi£n ¡n. Tuy nhiên à ti¿n hành trao Õi hàng hoá, mÍi lao Ùng phéc t¡p Áu °ãc quy thành lao Ùng gi£n ¡n trung bánh trÝn c¡ sß lao Ùng phéc t¡p b±ng bÙi sÑ cça lao Ùng gi£n ¡n.

Câu hÏi 6. Phân tích nguÓn gÑc và b£n ch¥t cça tiÁn?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) NguÓn gÑc cça tiÁn. TiÁn là k¿t qu£ quÏ tránh phát triÃn lâu dài cça s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá cça các hánh thÏi giÏ trË hàng hoÏ. CÏc hánh thÏi giÏ trË hàng hoÏ

a) Hánh thÏi gi£n ¡n hay ng«u nhiên cça giá trË là hánh thÏi phåi thai cça giÏ trË, nú xu¥t hiÇn trong giai o¡n §u cça trao Õi hàng hoá, trao Õi mang tính ch¥t ng«u nhiên, trñc ti¿p Õi v­t này l¥y v­t khác. Ví då, 1m v£i Õi l¥y 10 kg thóc. Þ ây, giá trË cça v£i °ãc biÃu hiÇn ß thóc. Cin thúc là cÏi °ãc dùng làm ph°¡ng tiÇn à biÃu hiÇn giá trË cça v£i. VÛi thuÙc tính tñ nhiên cça mánh, thúc trß thành hiÇn thân giá trË cça v£i. Sß d) v­y vá b£n thõn thúc cing cú giÏ trË. Hàng hoÏ (v£i) mà giÏ trË cça nú °ãc biÃu hiÇn ß mÙt hàng hoá khác (thóc) thá gÍi là hánh thÏi giÏ trË t°¡ng Ñi. Cin hàng hoÏ (thúc) mà giÏ trË sí dång cça nú biÃu hiÇn giÏ trË cça hàng hoÏ khÏc (v£i) gÍi là hánh thÏi v­t ngang giÏ.

Hánh thái v­t ngang giá có ba ·c iÃm +) giá trË sí dång cça nó trß thành hánh théc biÃu hiÇn giÏ trË. +) lao Ùng cå thà trß thành hánh théc biÃu hiÇn lao Ùng trëu t°ãng. +) lao Ùng t° nhân trß thành hánh théc biÃu hiÇn lao Ùng xó hÙi. Hánh thÏi giÏ trË t°¡ng Ñi và hánh thÏi v­t ngang giÏ là hai m·t liÝn quan vÛi nhau, khång thà tÏch rÝi nhau, Óng thÝi, là hai cñc Ñi l­p cça mÙt ph°¡ng tránh giÏ trË. Trong hánh thÏi giÏ trË gi£n ¡n hay ng«u nhiên thá t÷ lÇ trao Õi ch°a thà cÑ Ënh.

b) Hánh thÏi giÏ trË §y ç hay mß rÙng. Khi lñc l°ãng s£n xu¥t phát triÃn h¡n, chn nuôi tách khÏi trÓng trÍt, trao Õi trß nên th°Ýng xuyên h¡n, mÙt hàng hoá này có thà quan hÇ vÛi nhiÁu hàng hoá khác. T°¡ng éng vÛi giai o¡n này là hánh thÏi §y ç hay mß rÙng. Ví då, 1m v£i = 10 kg thóc, ho·c = 2 con gà, ho·c = 0,1 chÉ vàng. ây là sñ mß rÙng hánh thÏi giÏ trË gi£n ¡n hay ng«u nhiên. Þ vË då trên, giá trË cça 1m v£i °ãc biÃu hiÇn ß 10 kg thóc ho·c 2 con gà ho·c 0,1 chÉ vàng. Nh° v­y, hánh thÏi v­t ngang giÏ ó °ãc mß rÙng ra ß nhiÁu hàng hoá khác nhau. Tuy nhiên, v«n là trao Õi trñc ti¿p, t÷ lÇ trao Õi ch°a cÑ Ënh.

c) Hánh thÏi chung cça giÏ trË. VÛi sñ phát triÃn cao h¡n nïa cça lñc l°ãng s£n xu¥t và phân công lao Ùng xó hÙi, hàng hoÏ °ãc trao Õi th°Ýng xuyên, a d¡ng và nhiÁu h¡n. Nhu c§u trao Õi trß nên phéc t¡p h¡n, ng°Ýi có v£i muÑn Õi thóc, nh°ng ng°Ýi có thóc l¡i không c§n v£i mà l¡i c§n thé khác. Vá th¿, viÇc trao Õi trñc ti¿p không cin thÛch hãp mà ng°Ýi ta ph£i i °Ýng ving, ang hàng hoá cça mánh Õi l¥y thé hàng hoá °ãc nhiÁu ng°Ýi °a chuÙng, rÓi em Õi l¥y thé hàng hoá mánh c§n. Khi v­t trung gian trong trao Õi °ãc cÑ Ënh l¡i ß thé hàng hoá °ãc nhiÁu ng°Ýi °a chuÙng, thá hánh thÏi chung cça giÏ trË xu¥t hiÇn.

Ví då, 10 kg thóc ho·c 2 con gà ho·c 0,1 chÉ vàng = 1 mét v£i. Þ ây, t¥t c£ các hàng hoá Áu biÃu hiÇn giá trË cça mánh ß cñng mÙt thé hàng hoÏ óng vai tri là v­t ngang giÏ chung. Tuy nhiÝn, v­t ngang giá chung ch°a Õn Ënh ß mÍi thé hàng hoá nào; trong các Ëa ph°¡ng khác nhau thá hàng hoÏ dñng làm v­t ngang giÏ chung cing khÏc nhau.

d) Hánh thÏi tiÁn. Khi lñc l°ãng s£n xu¥t và phân công lao Ùng xó hÙi phÏt triÃn h¡n nïa, s£n xu¥t hàng hoá và thË tr°Ýng ngày càng mß rÙng, thá tánh tr¡ng cú nhiÁu v­t ngang giÏ chung làm cho trao Õi giïa các Ëa ph°¡ng v¥p ph£i khó khn, xu¥t hiÇn ii hÏi khÏch quan ph£i hánh thành v­t ngang giÏ chung thÑng nh¥t. Khi v­t ngang giÏ chung °ãc cÑ Ënh l¡i ß mÙt v­t Ùc tôn và phÕ biÃn thá xu¥t hiÇn hánh thÏi tiÁn tÇ cça giÏ trË. Ví då, 10 kg thóc; 1mét v£i, 2 con gà = 0,1 gr vàng (v­t ngang giá chung, cÑ Ënh); trong tr°Ýng hãp này, vàng trß thành tiÁn tÇ.

Lúc §u có nhiÁu kim lo¡i óng vai tri tiÁn, nh°ng vÁ sau °ãc cÑ Ënh l¡i ß các kim lo¡i quý nh° vàng, b¡c và cuÑi cùng là vàng. Vàng óng vai tri tiÁn là do nhïng °u iÃm cça nó nh° thu§n nh¥t vÁ ch¥t, dÅ chia nhÏ, không h° hÏng, vÛi mÙt l°ãng và thà tích nhÏ nh°ng chéa ñng °ãc l°ãng giá trË lÛn.

TiÁn xu¥t hiÇn là k¿t qu£ phát triÃn lâu dài cça s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá, khi tiÁn ra Ýi thá hàng hoá °ãc phân thành hai cñc; mÙt bên là các hàng hoá thông th°Ýng; mÙt bên là hàng hoá (vàng) óng vai tri tiÁn. ¿n ây giá trË các hàng hoá ó có mÙt ph°¡ng tiÇn biÃu hiÇn thÑng nh¥t. T÷ lÇ trao Õi °ãc cÑ Ënh l¡i.

2) B£n ch¥t cça tiÁn. TiÁn là mÙt hàng hoá ·c biÇt °ãc tách ra të hàng hoá làm v­t ngang giá chung cho t¥t c£ các hàng hóa em trao Õi; nó thà hiÇn lao Ùng xó hÙi và biÃu hiÇn quan hÇ giïa nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá.

Câu hÏi 7. Phân tích các chéc nng cça tiÁn?

áp. Th°Ýng thá tiÁn có nm chéc nng

1) Th°Ûc o giá trË. TiÁn dùng à biÃu hiÇn và o l°Ýng giá trË cça các hàng hoá. MuÑn o l°Ýng giá trË cça các hàng hoÏ, b£n thõn tiÁn ph£i cú giÏ trË. Vá v­y, tiÁn làm chéc nng th°Ûc o giá trË th°Ýng là tiÁn vàng. à o l°Ýng giá trË hàng hoá không nh¥t thi¿t ph£i là tiÁn m·t mà chÉ c§n so sánh t°ßng t°ãng vÛi l°ãng vàng nào ó. Sß d) có thà làm °ãc nh° v­y, vá giïa giá trË cça vàng và giá trË cça hàng hoá trong thñc t¿ ó có mÙt t÷ lÇ nh¥t Ënh. C¡ sß cça t÷ lÇ ó là thÝi gian lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t hao phÛ Ã s£n xu¥t ra hàng hoá. Giá trË hàng hoá °ãc biÃu hiÇn b±ng tiÁn gÍi là giá c£ hàng hoá ó. Do ó, giÏ c£ là hánh théc biÃu hiÇn b±ng tiÁn cça giÏ trË hàng hoÏ. GiÏ c£ hàng hoÏ do các y¿u tÑ sau ây quy¿t Ënh +) Giá trË hàng hoá; +) ¢nh h°ßng cça quan hÇ cung-c§u hàng hoá; +) C¡nh tranh; +) Giá trË cça tiÁn.

à làm chéc nng th°Ûc o giá trË thá b£n thân tiÁn cing ph£i °ãc o l°Ýng; xu¥t hiÇn ¡n vË o l°Ýng tiÁn tÇ. ¡n vË ó là mÙt trÍng l°ãng nh¥t Ënh cça kim lo¡i dùng làm tiÁn tÇ. Þ m×i n°Ûc, ¡n vË tiÁn này có tên gÍi khác nhau; ¡n vË tiÁn và các ph§n chia nhÏ cça nó là tiêu chu©n giá c£. Tác dång cça tiÁn khi dùng làm tiêu chu©n giá c£ không giÑng vÛi tác dång cça nó khi dùng làm th°Ûc o giá trË. Là th°Ûc o giá trË, tiÁn o l°Ýng giá trË cça các hàng hoá khác; khi là tiêu chu©n giá c£, tiÁn o l°Ýng b£n thân kim lo¡i dùng làm tiÁn. Giá trË cça hàng hoá tiÁn thay Õi theo sñ thay Õi cça sÑ l°ãng lao Ùng c§n thi¿t à s£n xu¥t ra hàng hoá ó. Giá trË hàng hoá tiÁn (vàng) thay Õi không £nh h°ßng gá ¿n chéc nng tiêu chu©n giá c£ cça nó, dù giá trË cça vàng có thay Õi nh° th¿ nào.

2) Ph°¡ng tiÇn l°u thông. VÛi chéc nng này, tiÁn làm måi giÛi trong quÏ tránh trao Õi hàng hoá. à làm chéc nng l°u thông hàng hoá ph£i dùng tiÁn m·t. Trao Õi hàng hoá l¥y tiÁn làm môi giÛi gÍi là l°u thông hàng hoá. Công théc l°u thông hàng hoá là H-T-H; tiÁn làm môi giÛi trong trao Õi hàng hoá làm cho hành vi bán và mua có thà tách rÝi nhau c£ vÁ thÝi gian và không gian. Sñ không nh¥t trí giïa mua và bán chéa ñng m§m mÑng cça khçng ho£ng kinh t¿.

Trong l°u thông, lúc §u tiÁn xu¥t hiÇn d°Ûi hánh théc vàng thoi, b¡c nÙn. D§n d§n nú °ãc thay th¿ b±ng tiÁn úc. TiÁn úc d§n bË hao min và m¥t mÙt ph§n giÏ trË cça nú nh°ng v«n °ãc xó hÙi ch¥p nh­n nh° tiÁn úc ç giá trË.

Nh° v­y, giá trË thñc cça tiÁn tách rÝi giá trË danh ngh)a cça nú. Sß d) cú tánh tr¡ng này là vá tiÁn làm ph°¡ng tiÇn l°u thông chÉ óng vai tri chÑc lÏt. Ng°Ýi ta Õi hàng l¥y tiÁn rÓi l¡i dùng nó Ã mua hàng mà mánh c§n. Làm ph°¡ng tiÇn l°u thông, tiÁn không nh¥t thi¿t ph£i có ç giá trË. Lãi dång tánh hánh ó, khi úc tiÁn nhà n°Ûc tám cÏch gi£m bÛt kim lo¡i cça ¡n vË tiÁn tÇ làm giá trË thñc cça tiÁn úc ngày càng th¥p so vÛi giá trË danh ngh)a cça nó. Thñc tiÅn ó d«n ¿n sñ ra Ýi cça tiÁn gi¥y m·c dù tiÁn gi¥y không có giá trË mà chÉ là d¥u hiÇu cça giá trË và °ãc công nh­n trong ph¡m vi quÑc gia.

3) Ph°¡ng tiÇn c¥t trï. Làm ph°¡ng tiÇn c¥t trï, téc là tiÁn °ãc rút khÏi l°u thông i vào c¥t trï. Sß d) tiÁn làm °ãc chéc nng này là vá tiÁn là ¡i biÃu cho cça c£i xó hÙi d°Ûi hánh thÏi giÏ trË, nÝn c¥t trï tiÁn là mÙt hánh théc c¥t trï cça c£i. Ã làm chéc nng ph°¡ng tiÇn c¥t trï, tiÁn ph£i có ç giá trË, téc là tiÁn vàng. Chéc nng c¥t trï làm cho tiÁn trong l°u thông thích éng tñ phát vÛi nhu c§u tiÁn c§n thi¿t cho l°u thông. N¿u s£n xu¥t tng, l°ãng hàng hoá nhiÁu thá tiÁn c¥t trï °ãc °a vào l°u thông. Ng°ãc l¡i, n¿u s£n xu¥t gi£m, l°ãng hàng hoá Ût thá mÙt ph§n tiÁn vàng rót khÏi l°u thông i vào c¥t trï.

4) Ph°¡ng tiÇn thanh toán. Khi làm ph°¡ng tiÇn thanh toán, tiÁn °ãc dùng à tr£ nã, nÙp thu¿, tr£ tiÁn mua chËu hàng v.v. Khi s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá phát triÃn ¿n tránh Ù nào ó t¥t y¿u n£y sinh viÇc mua bán chËu. Trong hánh théc giao dËch này tr°Ûc tiên tiÁn làm chéc nng th°Ûc o giá trË Ã Ënh giá c£ hàng hoá. Nh°ng vá là mua bÏn chËu nÝn ¿n kó h¡n tiÁn mÛi °ãc °a vào l°u thông à làm ph°¡ng tiÇn thanh toán. Sñ phát triÃn cça quan hÇ mua bán chËu này mÙt m·t t¡o kh£ nng tr£ nã b±ng cách thanh toán kh¥u trë l«n nhau không dùng tiÁn m·t. M·t khác, trong viÇc mua bán chËu ng°Ýi mua trß thành con nã, ng°Ýi bán trß thành chç nã. Khi hÇ thÑng chç nã và con nã phát triÃn rÙng rói, ¿n kó thanh toán, n¿u mÙt khâu nào ó không thanh toán °ãc s½ gây khó khn cho các khâu khác, phá vá hÇ thÑng, kh£ nng khçng ho£ng kinh t¿ tng lÝn. Trong quÏ tránh thñc hiÇn chéc nng ph°¡ng tiÇn thanh toán, ngày càng xu¥t hiÇn nhiÁu h¡n các hánh théc thanh toÏn mÛi khång c§n tiÁn m·t nh° ký sÕ, sÙc, chuyÃn kho£n, th» iÇn tí v.v.

5) TiÁn th¿ giÛi. Khi trao Õi hàng hoá v°ãt khÏi biÝn giÛi quÑc gia thá tiÁn làm chéc nng tiÁn th¿ giÛi. TiÁn th¿ giÛi cing thñc hiÇn các chéc nng th°Ûc o giá trË, ph°¡ng tiÇn l°u thông, ph°¡ng tiÇn thanh toán. Trong giai o¡n §u sñ hánh thành quan hÇ kinh t¿ quÑc t¿, tiÁn óng vai tri là tiÁn th¿ giÛi ph£i là tiÁn th­t (vàng, b¡c). Sau này, song song vÛi ch¿ Ù thanh toán b±ng tiÁn th­t, tiÁn gi¥y °ãc b£o lónh b±ng vàng, gÍi là tiÁn gi¥y b£n vË cing °ãc dùng làm ph°¡ng tiÇn thanh toán quÑc t¿. D§n d§n do sñ phát triÃn cça quan hÇ kinh t¿-chính trË th¿ giÛi, ch¿ Ù tiÁn gi¥y b£n vË vàng bË xoá bÏ nên mÙt sÑ Óng tiÁn quÑc gia m¡nh °ãc công nh­n là ph°¡ng tiÇn thanh toán, trao Õi quÑc t¿, m·c dù ph¡m vi và méc Ù thông dång có khác nhau. NÁn kinh t¿ cça mÙt n°Ûc càng phát triÃn, ·c biÇt trong quan hÇ kinh t¿ Ñi ngo¡i, thá kh£ nng chuyÃn Õi cça Óng tiÁn quÑc gia ó càng cao. Nhïng Óng tiÁn °ãc sí dång làm ph°¡ng tiÇn thanh toán quÑc t¿ ß ph¡m vi và méc Ù thông dång nh¥t Ënh gÍi là nhïng Óng tiÁn có kh£ nng chuyÃn Õi. ViÇc chuyÃn Õi tiÁn cça n°Ûc này ra tiÁn cça n°Ûc khác °ãc ti¿n hành theo t÷ giá hÑi oái. ó là giá trË Óng tiÁn cça n°Ûc này °ãc tính b±ng Óng tiÁn cça n°Ûc khác.

Tóm l¡i. Nm chéc nng cça tiÁn trong nÁn kinh t¿ hàng hoá quan hÇ m­t thi¿t vÛi nhau. Sñ phát triÃn các chéc nng cça tiÁn ph£n ánh sñ phát triÃn cça s£n xu¥t và l°u thông hàng hoá.

Câu hÏi 8. Phõn tÛch nÙi dung và tÏc dång cça quy lu­t giÏ trË. í ngh)a cça v¥n Á này Ñi vÛi n°Ûc ta hiÇn nay?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Phân tích nÙi dung và tác dång cça quy lu­t giá trË

a) NÙi dung cça quy lu­t giá trË. Quy lu­t giá trË là quy lu­t kinh t¿ c¡ b£n cça s£n xu¥t hàng hoá; quy Ënh viÇc s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá ph£i cn cé vào hao phí lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t.

Trong s£n xu¥t, tác Ùng cça quy lu­t giá trË buÙc ng°Ýi s£n xu¥t ph£i làm sao cho méc hao phí lao Ùng cá biÇt cça mánh phñ hãp vÛi méc hao phÛ lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t à cú thà tÓn t¡i; cin trong trao Õi, hay l°u thông, ph£i thñc hiÇn theo nguyên t¯c ngang giá- téc là giá c£ ph£i b±ng giá trË. Quy lu­t giá trË buÙc nhïng ng°Ýi s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá ph£i tuân theo mÇnh lÇnh cça giá c£ thË tr°Ýng. Thông qua sñ v­n Ùng cça giá c£ thË tr°Ýng s½ th¥y °ãc sñ ho¡t Ùng cça quy lu­t giá trË. Giá c£ thË tr°Ýng lên xuÑng tñ phát xoay quanh giá trË hàng hoá và biÃu hiÇn sñ tác Ùng cça quy lu­t giá trË trong iÁu kiÇn s£n xu¥t và trao Õi hàng hoá.

b) Tác dång cça quy lu­t giá trË. Trong s£n xu¥t hàng hoá, quy lu­t giá trË có ba tác Ùng.

+) iÁu ti¿t s£n xu¥t và l°u thông hàng hoá. *) iÁu ti¿t s£n xu¥t téc là iÁu hoà, phân bÕ các y¿u tÑ s£n xu¥t giïa các ngành, các l)nh vñc cça nÁn kinh t¿. Tác dång này cça quy lu­t giá trË thông qua sñ bi¿n Ùng cça giá c£ hàng hoá trên thË tr°Ýng d°Ûi sñ tác Ùng cça quy lu­t cung c§u. N¿u ß ngành nào ó khi cung nhÏ h¡n c§u, giá c£ hàng hoá s½ lên cao h¡n giá trË, hàng hoá bán ch¡y, lói cao, thá ng°Ýi s£n xu¥t s½ Õ xô vào ngành ¥y. Do ó, t° liÇu s£n xu¥t và séc lao Ùng °ãc chuyÃn dËch vào ngành ¥y tng lên. Ng°ãc l¡i, khi cung ß ngành ó v°ãt quá c§u, giá c£ hàng hoá gi£m xuÑng, hàng hoá bán không ch¡y và có thà l× vÑn. Tánh hánh ¥y buÙc ng°Ýi s£n xu¥t ph£i thu h¹p quy mô s£n xu¥t l¡i ho·c chuyÃn sang §u t° vào ngành có giá c£ hàng hoá cao. *) iÁu ti¿t l°u thông cça quy lu­t giá trË cing thông qua giá c£ thË tr°Ýng. Sñ bi¿n Ùng cça giá c£ thË tr°Ýng cing có tác dång thu hút luÓng hàng të n¡i giá c£ th¥p ¿n n¡i giá c£ cao, do ó làm cho hàng hoá giïa các vùng có sñ cân b±ng nh¥t Ënh. Nh° v­y, sñ bi¿n Ùng cça giá c£ thË tr°Ýng không nhïng chÉ rë sñ bi¿n Ùng vÁ kinh t¿, mà cin cú tÏc Ùng iÁu ti¿t nÁn kinh t¿ hàng hoá.

+) Kích thích c£i ti¿n kù thu­t, hãp lý hoá s£n xu¥t nh±m tng nng su¥t lao Ùng. Các hàng hoá °ãc s£n xu¥t ra trong nhïng iÁu kiÇn khác nhau, do ó có méc hao phí lao Ùng cá biÇt khác nhau, nh°ng trên thË tr°Ýng thá cÏc hàng hoÏ Áu ph£i °ãc trao Õi theo méc hao phí lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t. V­y ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá nào có méc hao phí lao Ùng th¥p h¡n méc hao phí lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t, s½ thu °ãc nhiÁu lói và càng th¥p h¡n càng lói. iÁu ó kích thích nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá c£i ti¿n kù thu­t, hãp lý hoá s£n xu¥t, c£i ti¿n tÕ chéc qu£n lý, thñc hiÇn ti¿t kiÇm v.v nh±m tng nng su¥t lao Ùng, h¡ chi phí s£n xu¥t.

Sñ c¡nh tranh quy¿t liÇt càng làm cho cÏc quÏ tránh này diÅn ra m¡nh m½ h¡n. N¿u ng°Ýi s£n xu¥t nào cing làm nh° v­y thá cuÑi cñng s½ d«n ¿n toàn bÙ nng su¥t lao Ùng xó hÙi khång ngëng tng lên, chi phí s£n xu¥t xó hÙi khång ngëng gi£m xuÑng.

+) Thñc hiÇn sñ lña chÍn tñ nhiên và phân hoá ng°Ýi lao Ùng thành k» giàu ng°Ýi nghèo. Nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá nào có méc hao phí lao Ùng cá biÇt th¥p h¡n méc hao phí lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t, khi bÏn hàng hoÏ theo méc hao phÛ lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t (theo giá trË) s½ thu °ãc nhiÁu lói, giàu lÝn, cú thà mua s¯m thÝm t° liÇu s£n xu¥t, mß rÙng s£n xu¥t kinh doanh, th­m chí thuê lao Ùng và trß thành ông chç. Ng°ãc l¡i, nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá nào có méc hao phí lao Ùng cá biÇt lÛn h¡n méc hao phí lao ông xó hÙi c§n thi¿t, khi bÏn hàng hoÏ s½ r¡i vào tánh tr¡ng thua l×, nghÑo i, th­m chí có thà phá s£n, trß thành lao Ùng làm thuê và ây cing là mÙt trong nhïng nguyên nhân làm xu¥t hiÇn quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a, c¡ sß ra Ýi cça chç ngh)a t° b£n.

Nh° v­y, quy lu­t giá trË vëa có tác Ùng tích cñc, vëa có tác Ùng tiêu cñc. Do ó, Óng thÝi vÛi viÇc thúc ©y s£n xu¥t hàng hoá phát triÃn, nhà n°Ûc c§n có nhïng biÇn pháp à phát huy tích cñc, h¡n ch¿ m·t tiêu cñc cça nó, ·c biÇt trong iÁu kiÇn phát triÃn nÁn kinh t¿ hàng hoá nhiÁu thành ph§n theo Ënh h°Ûng xó hÙi chç ngh)a ß n°Ûc ta hiÇn nay.

2) í ngh)a thñc tiÅn

a) C§n nh­n théc sñ tÓn t¡i khách quan và ph¡m vi ho¡t Ùng rÙng lÛn, lâu dài cça quy lu­t giá trË trong nÁn kinh t¿ hàng hoá nhiÁu thành ph§n ß n°Ûc ta hiÇn nay.

b) C§n v­n dång tÑt c¡ ch¿ thË tr°Ýng có sñ qu£n lý cça nhà n°Ûc à phát huy vai tri tÛch cñc cça c¡ ch¿ thË tr°Ýng và h¡n ch¿ m·t tiêu cñc cça nó à thúc ©y s£n xu¥t phát triÃn, £m b£o sñ công b±ng xó hÙi.

Câu hÏi 9. Phân tích sñ chuyÃn hoá cça tiÁn tÇ thành t° b£n. Theo anh (chË) iÁu kiÇn gá quy¿t Ënh tiÁn tÇ bi¿n thành t° b£n. Vá sao?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Phân tích sñ chuyÃn hoá cça tiÁn tÇ thành t° b£n. Sñ chuyÃn hoá tiÁn tÇ thành t° b£n °ãc thà hiÇn trong công théc chung cça t° b£n và mâu thu«n cça công théc chung cça t° b£n. Ta có T-H-T (công théc chung cça t° b£n) và H-T-H (công théc l°u thông hàng hoá gi£n ¡n).

a) Hai công théc trên +) GiÑng nhau ß ch× Áu d°ãc t¡o nên bßi hai y¿u tÑ hàng và tiÁn; Áu chéa ñng hai hành vi Ñi l­p nhau là mua và bán; Áu biÃu hiÇn quan hÇ kinh t¿ giïa ng°Ýi mua và ng°Ýi bán. +) Khác nhau ß ch× l°u thông hàng hoá gi£n ¡n b¯t §u b±ng hành vi bán (H-T) và k¿t thúc b±ng hành vi mua (T-H); iÃm xu¥t phát và k¿t thúc Áu là hàng hoá, tiÁn chÉ óng vai tri trung gian, måc ích cuÑi cùng cça quá tránh này là giÏ trË sí dång. Ng°ãc l¡i, l°u thông t° b£n b¯t §u b±ng hành vi mua (T-H) và k¿t thúc b±ng hành vi bán (H-T); iÃm xu¥t phát và k¿t thúc Áu là tiÁn, hàng hoá chÉ óng vai tri trung gian, måc ích cuÑi cùng cça l°u thông t° b£n là giá trË, và là giá trË lÛn h¡n. Trong công théc T-H-T , thá T = T+[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image003.jpg[/IMG]T; [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image002.gif[/IMG]T là sÑ tiÁn trÙi h¡n, °ãc gÍi là giá trË th·ng d° và kí hiÇu là m. SÑ tiÁn éng ra ban §u vÛi måc ích thu °ãc giá trË th·ng d° trß thành t° b£n. Do ó, tiÁn chÉ bi¿n thành t° b£n khi °ãc dùng à mang l¡i giá trË th·ng d°. Công théc T-H-T , vÛi T = T+m °ãc coi là công théc chung cça t° b£n. MÍi t° b£n Áu v­n Ùng theo quy lu­t này vÛi måc ích cuÑi cùng là em l¡i giá trË th·ng d°. Nh° v­y, t° b£n là tiÁn tñ lÛn lên hay giá trË sinh ra giá trË th·ng d°.

b) Mâu thu«n cça công théc chung t° b£n. Lý lu­n giá trË kh³ng Ënh, giá trË hàng hoá là lao Ùng xó hÙi k¿t tinh trong hàng hoá, ngh)a là nó chÉ °ãc t¡o ra trong s£n xu¥t. Nh°ng nhán vào cång théc T-H-T ta c£m giác giá trË th·ng d° °ãc t¡o ra trong l°u thông; v­y, có ph£i l°u thông t¡o ra giá trË th·ng d°?

+) Trong tr°Ýng hãp trao Õi ngang giá, chÉ có sñ thay Õi hánh thái cça giá trË, të tiÁn thành hàng và të hàng thành tiÁn, tÕng giá trË trong tay m×i ng°Ýi tham gia trao Õi tr°Ûc sau v«n không thay Õi. Tuy nhiên, vÁ m·t giá trË sí dång, thá c£ hai bên trao Õi Áu có lãi. +) Trong tr°Ýng hãp trao Õi không ngang giá (hàng hoá có thà bán cao h¡n ho·c th¥p h¡n giá trË), trong nÁn kinh t¿ hàng hoá, m×i ng°Ýi s£n xu¥t Áu vëa là ng°Ýi bán, vëa là ng°Ýi mua. Cái lãi mà hÍ thu °ãc khi bán s½ bù cho cái thiÇt khi mua và ng°ãc l¡i. Cho dù có ng°Ýi chuyên mua r», bán ¯t thá tÕng giÏ trË toàn xó hÙi cing khång hÁ tng lên, bßi vá sÑ giÏ trË mà ng°Ýi này thu °ãc ch³ng qua cing chÉ là sñ n ch·n sÑ giá trË cça ng°Ýi khác mà thôi.

Nh° v­y, l°u thông và b£n thân tiÁn tÇ trong l°u thông không t¡o ra giá trË mÛi (giá trË th·ng d°). N¿u ng°Ýi có tiÁn không ti¿p xúc gá vÛi l°u thông, téc éng ngoài l°u thông, thá cing khång thà làm cho sÑ tiÁn cça mánh lÛn lÝn °ãc.

Nh° v­y, mâu thu«n cça công théc chung cça t° b£n (T-H-T ) biÃu hiÇn ß ch×, giá trË th·ng d° vëa không °ãc t¡o ra trong l°u thông vëa °ãc t¡o ra trong l°u thông và Ã gi£i quy¿t mâu thu«n này ph£i tám trÝn thË tr°Ýng mÙt hàng hóa có kh£ nng t¡o ra giá trË mÛi lÛn h¡n giá trË b£n thân nó; C.Mác ó tám ra và gÍi ó là hàng hoá séc lao Ùng.

2) iÁu kiÇn gá quy¿t Ënh tiÁn bi¿n thành t° b£n. T¡i sao?

Nghiên céu công théc chung cça t° b£n T-H-T cing chính là nghiên céu nhïng iÁu kiÇn chuyÃn hoá tiÁn tÇ thành t° b£n; mà thñc ch¥t là sñ chuyÃn hoá quan hÇ s£n xu¥t giïa nhïng ng°Ýi s£n xu¥t hàng hoá ¡n gi£n thành quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a. Vá khi ó ó hÙi ç hai iÁu kiÇn à tiÁn bi¿n thành t° b£n là có mÙt lÛp ng°Ýi °ãc tñ do vÁ thân thà nhïng l¡i không có t° liÇu s£n xu¥t, vá v­y muÑn sÑng hÍ ph£i em bán séc lao Ùng cça mánh và mÙt sÑ ít ng°Ýi t­p trung °ãc sÑ tiÁn ç à l­p xí nghiÇp, mua séc lao Ùng ti¿n hành s£n xu¥t nh±m bóc lÙt lao Ùng làm thuê.

Câu hÏi 10. Phân tích hàng hoá séc lao Ùng và ý ngh)a cça lý lu­n này Ñi vÛi lý lu­n giá trË th·ng d°?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý

1) Phân tích hàng hoá séc lao Ùng

Séc lao Ùng là toàn bÙ nhïng nng lñc (thà lñc và trí lñc) tÓn t¡i trong mÙt con ng°Ýi và °ãc ng°Ýi ó sí dång vào s£n xu¥t. Nó là y¿u tÑ c¡ b£n cça mÍi quÏ tránh s£n xu¥t và chÉ trß thành hàng hoá khi có hai iÁu kiÇn +) ng°Ýi lao Ùng °ãc tñ do vÁ thân thÃ, có quyÁn sß hïu séc lao Ùng cça mánh và chÉ bÏn séc lao Ùng ¥y trong mÙt thÝi gian nh¥t Ënh +) ng°Ýi lao Ùng không có t° liÇu s£n xu¥t c§n thi¿t à éng ra tÕ chéc s£n xu¥t, nÝn muÑn sÑng chÉ cin cÏch bÏn séc lao Ùng cho ng°Ýi khác sí dång.

Khi trß thành hàng hoá, séc lao Ùng cing có hai thuÙc tính nh° các hàng hoá khác nh°ng có ·c iÃm riêng +) Giá trË cça hàng hoá séc lao Ùng cing do sÑ l°ãng lao Ùng xó hÙi c§n thi¿t à s£n xu¥t và tái s£n xu¥t ra nó quy¿t Ënh. Giá trË séc lao Ùng °ãc quy vÁ giá trË cça toàn bÙ các t° liÇu sinh ho¡t c§n thi¿t à s£n xu¥t và tái s£n xu¥t séc lao Ùng, à duy trá Ýi sÑng cça công nhân làm thuê và gia ánh hÍ. Giá trË hàng hoá séc lao Ùng khác vÛi hàng hoá thông th°Ýng ß ch× nó bao hàm c£ y¿u tÑ tinh th§n và y¿u tÑ lËch sí, phå thuÙc vào hoàn c£nh lËch sí cça tëng n°Ûc, tëng thÝi ká, phå thuÙc vào tránh Ù vn minh ó ¡t °ãc, vào iÁu kiÇn lËch sí hánh thành giai c¥p cång nhõn và c£ iÁu kiÇn Ëa lí, khí h­u. +) Giá trË sí dång cça hàng hoá séc lao Ùng thà hiÇn ß quÏ tránh tiÝu dñng (sí dång) séc lao Ùng, téc là quá tránh lao Ùng à s£n xu¥t ra mÙt hàng hoá, mÙt dËch vå nào ó.

Trong quÏ tránh lao Ùng, séc lao Ùng t¡o ra mÙt l°ãng giá trË mÛi lÛn h¡n giá trË cça b£n thân nó; ph§n giá trË dôi ra so vÛi giá trË séc lao Ùng là giá trË th·ng d°. ó chính là ·c iÃm riêng có cça giá trË sí dång cça hàng hoá séc lao Ùng.

Hàng hoá séc lao Ùng là iÁu kiÇn chuyÃn hoá tiÁn thành t° b£n. Tuy nhiên nó không ph£i là cái quy¿t Ënh à có hay không có bóc lÙt, viÇc quy¿t Ënh cin ß ch× giÏ trË th·ng d° °ãc phân phÑi nh° th¿ nào.

2) í ngh)a cça lý lu­n hàng hoÏ séc lao Ùng Ñi vÛi lý lu­n giá trË th·ng d°.

a) V¡ch ra nguÓn gÑc cça giá trË th·ng d°, ó là lao Ùng không công cça ng°Ýi cång nhõn làm thuÝ t¡o ra trong quÏ tránh s£n xu¥t và bË nhà t° b£n chi¿m o¡t

b) ChÉ rë b£n ch¥t c¡ b£n nh¥t cça xó hÙi t° b£n ó là sñ bóc lÙt cça t° b£n Ñi vÛi lao Ùng làm thuê

c) ChÉ ra cÏc hánh théc biÃu hiÇn cça giÏ trË th·ng d° nh° lãi nhu­n, lãi nhu­n bánh quõn, lãi téc, Ëa tô v.v

d) ChÉ ra °ãc nguÓn gÑc, b£n ch¥t cça tích liy t° b£n v.v; và nh° v­y, lý lu­n hàng hoÏ séc lao Ùng chÉ ra quÏ tránh phÏt sinh, phÏt triÁn và diÇt vong cça chç ngh)a t° b£n.

Câu hÏi 11. Phân tích quá trinh s£n xu¥t giá trË th·ng d° và nh­n xét quÏ tránh s£n xu¥t ó?

1) Phân tích quÏ tránh s£n xu¥t giÏ trË th·ng d°. QuÏ tránh s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a là sñ thÑng nh¥t giïa quá tránh s£n xu¥t ra giÏ trË sí dång, giÏ trË và giÏ trË th·ng d°.

QuÏ tránh s£n xu¥t này có hai ·c iÃm là công nhân làm viÇc d°Ûi sñ kiÃm soát cça nhà t° b£n; toàn bÙ s£n ph©m làm ra thuÙc vÁ nhà t° b£n.

NghiÝn céu quÏ tránh s£n xu¥t trong xÛ nghiÇp t° b£n chç ngh)a, ta c§n gi£ Ënh ba v¥n Á là nhà t° b£n mua t° liÇu s£n xu¥t và séc lao Ùng úng giá trË; kh¥u hao máy móc v­t t° úng tiêu chu©n kù thu­t và nng su¥t lao Ùng ß mÙt tránh Ù nh¥t Ënh

Ví då gi£ Ënh. à s£n xu¥t sãi, mÙt nhà t° b£n chi phí cho các y¿u tÑ s£n xu¥t nh° mua 10kg bông h¿t 20USD; mua séc lao Ùng mÙt ngày (8 giÝ) là 5 USD; hao min mÏy múc à chuyÃn 10kg bông thành sãi là 5 USD.

Gi£ Ënh trong 4 giÝ §u cça ngày lao Ùng, b±ng lao Ùng cå thà cça mánh, ng°Ýi công nhân v­n hành máy móc ó chuyÝn °ãc 10kg bông thành sãi có giá trË là 20 USD, b±ng lao Ùng trëu t°ãng cça mánh, ng°Ýi công nhân ó t¡o ra °ãc mÙt l°ãng giá trË mÛi là 5 USD, kh¥u hao máy móc là 5 USD. Nh° v­t giá trË cça sãi là 30 USD

N¿u quÏ tránh lao Ùng dëng l¡i ß ây thá nhà t° b£n không có lãi gá và ng°Ýi công nhân không bË bóc lÙt. Theo gi£ Ënh trên, ngày lao Ùng là 8 giÝ nên ng°Ýi công nhân ti¿p tåc làm viÇc 4 giÝ nïa. Trong 4 giÝ này, nhà t° b£n chÉ c§n §u t° thêm 10 kg bông h¿t 20USD và hao min mÏy múc 5 USD Ã chuyÃn 10kg bông nïa thành sãi. QuÏ tránh lao Ùng ti¿p tåc diÅn ra và k¿t thúc quÏ tránh này, ng°Ýi công nhân l¡i t¡o ra °ãc sÑ s£n ph©m sã có giá trË là 30 USD nïa.

Nh° v­y, trong 8 giÝ lao Ùng, ng°Ýi công nhân t¡o ra l°ãng s£n ph©m sãi có giá trË b±ng giá trË cça bông 20kg thành sãi là 40 USD + giá trË hai l§n kh¥u hao máy móc là 10 USD + giá trË mÛi do séc lao Ùng cça công nhân t¡o ra trong ngày là 10 USD. TÕng cÙng là 60 USD;

Trong khi ó nhà t° b£n chÉ §u t° 20kg bông có giá trË 40 USD + hao min mÏy múc hai l§n 10 USD + mua séc lao Ùng 5 USD. TÕng cÙng là 55 USD;

So vÛi sÑ t° b£n éng tr°Ûc (55 USD), s£n ph©m sãi thu °ãc có giá trË lÛn h¡n là 5 USD (60USD 55USD). 5 USD này là giá trË th·ng d° mà nhà t° b£n thu °ãc.

V­y, giá trË th·ng d° là ph§n giá trË dôi ra ngoài giá trË hàng hoá séc lao Ùng do ng°Ýi công nhân làm thuê t¡o ra và bË nhà t° b£n chi¿m o¡t, không tr£ tiÁn.

2) MÙt sÑ nh­n xét quÏ tránh s£n xu¥t giÏ trË th·ng d°

a) Phân tích giá trË s£n ph©m °ãc s£n xu¥t ra (20kg sãi), chúng ta th¥y có 2 ph§n: giá trË nhïng t° liÇu s£n xu¥t nhÝ lao Ùng cå thà cça công nhân mà °ãc b£o toàn và di chuyÃn vào s£n ph©m mÛi gÍi là giá trË ci (trong ví då là 50 USD). Giá trË do lao Ùng trëu t°ãng cça công nhân t¡o ra trong quá tránh s£n xu¥t gÍi là giÏ trË mÛi (trong vÛ då là 10 USD). Ph§n giÏ trË mÛi này lÛn h¡n giá trË séc lao Ùng, nó b±ng giá trË séc lao Ùng cÙng vÛi giá trË th·ng d°.

b) Ngày lao Ùng cça công nhân bao giÝ cing chia thành hai ph§n là thÝi gian lao Ùng c§n thi¿t và thÝi gian lao Ùng th·ng d°

c) Sau khi nghiÝn céu quÏ tránh s£n xu¥t giá trË th·ng d°, chúng ta th¥y mâu thu«n cça công théc chung cça t° b£n ó °ãc gi£i quy¿t.

Câu hÏi 12. C¡ sß và ý ngh)a cça viÇc phõn chia t° b£n thành t° b£n b¥t bi¿n và t° b£n kh£ bi¿n?

áp. Câu tr£ lÝi có hai ý lÛn

T° b£n là giá trË mang l¡i giá trË th·ng d° b±ng cách bóc lÙt lao Ùng làm thuê. N¿u hiÃu theo ngh)a này thá t° b£n là mÙt ph¡m trù lËch sí biÃu hiÇn quan hÇ s£n xu¥t giïa giai c¥p t° b£n và giai c¥p công nhân làm thuê.

1) C¡ sß cça viÇc phân chia t° b£n thành b¥t bi¿n và kh£ bi¿n.

à ti¿n hành s£n xu¥t, nhà t° b£n éng ti¿n ra à mua t° liÇu s£n xu¥t và séc lao Ùng, ngh)a là t¡o ra các y¿u tÑ cça quá tránh s£n xu¥t. CÏc y¿u tÕ này cú vai tri khÏc nhau trong viÇc t¡o ra giÏ trË th·ng d°.

a) T° b£n b¥t bi¿n là bÙ ph­n t° b£n tÓn t¡i d°Ûi hánh théc t° liÇu s£n xu¥t (nhà x°ßng, máy móc, thi¿t bË, nguyên liÇu, nhiên liÇu, v­t liÇu v.v) mà giá trË cça nó °ãc lao Ùng cå thà cça ng°Ýi công nhân chuyÃn nguyên v¹n vào s£n ph©m mÛi, téc là giá trË không thay Õi vÁ l°ãng trong quá tránh s£n xu¥t gÍi là t° b£n b¥t bi¿n (c).

b) T° b£n kh£ bi¿n là bÙ ph­n t° b£n tÓn t¡i d°Ûi hánh théc séc lao Ùng trong quá tránh s£n xu¥t ó cú sñ thay Õi vÁ l°ãng. Sñ tng lên vÁ l°ãng do giá trË sí dång cça hàng hoá séc lao Ùng có tính ch¥t ·c biÇt khi °ãc tiêu dùng thá nú t¡o ra mÙt l°ãng giá trË mÛi lÛn h¡n giá trË cça b£n thân nó, kí hiÇu là (v).

2) Ý ngh)a cça viÇc phân chia t° b£n thành t° b£n b¥t bi¿n và t° b£n kh£ bi¿n.

ViÇc phân chia t° b£n thành t° b£n b¥t bi¿n và t° b£n kh£ bi¿n là công lao v) ¡i cça C.Mác. Sñ phân chia này ó v¡ch rë nguÓn gÑc thñc sñ cça giÏ trË th·ng d° là do t° b£n kh£ bi¿n t¡o ra, cin t° b£n b¥t bi¿n tuy không ph£i là nguÓn gÑc cça giá trË th·ng d° nh°ng là iÁu kiÇn c§n thi¿t không thà thi¿u. Nh° v­y, C.Mác ó chÉ ra vai tri khÏc nhau cça cÏc bÙ ph­n t° b£n trong quá tránh hánh thành giÏ trË nhÝ sñ phõn chia này.

Câu hÏi 13. Phân tích hai ph°¡ng pháp s£n xu¥t giá trË th·ng d° trong chç ngh)a t° b£n. í ngh)a lý lu­n và thñc tiÅn cça viÇc nghiÝn céu v¥n Á này?

áp. Câu tr£ lÝi có hai ý lÛn

1) Hai ph°¡ng pháp s£n xu¥t giá trË th·ng d°

D°Ûi ch¿ Ù t° b£n chç ngh)a, ngày lao Ùng là thÝi gian công nhân làm viÇc gÓm hai ph§n là thÝi gian lao Ùng c§n thi¿t và thÝi gian lao Ùng th·ng d° ß xí nghiÇp cça nhà t° b£n.

a) Ph°¡ng pháp thé nh¥t. Giá trË th·ng d° tuyÇt Ñi là giá trË th·ng d° thu °ãc do kéo dài thÝi gian lao Ùng v°ãt quá thÝi gian lao Ùng t¥t y¿u, trong khi nng su¥t lao Ùng, giá trË séc lao Ùng và thÝi gian lao Ùng t¥t y¿u không thay Õi. Ph°¡ng pháp này °ãc áp dång chç y¿u ß giai o¡n §u cça chç ngh)a t° b£n khi công cå lao Ùng thç công thÑng trË, nng su¥t lao Ùng cin th¥p.

b) Ph°¡ng pháp thé hai. GRZüþ : <

Î Ð np' " Ø Ú ÄÆøú¼¾$$Ê&Ì&**,*,", ---R-T-¤0¦0n1p1º:¼:A AfDhDÂDÄDŠFŽF¨GªG²GèGêGÐHÒH OOpQrQðTòT¢V¤V"X-XêYìYàZâZ²['[]]p^t^X_Z_b_-_˜_ìáìáìÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáìáìÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáìáìÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáìáìÐá hü‰hü‰CJOJQJ^JaJ hü‰hü‰CJaJ&hü‰hü‰5CJOJQJ\^JaJRTöÏøÏüÏþÏÐÐÐ

Ð ÐÐ ÐÐÐÐÐ Ð"Ð$Ð(Ð*Ð,Ð.Ð0Ð2Ð÷òòððððððððîðîðìðìðîðìððògdü‰ $a$gdü‰øÏ0Ðýý˜_bbÂbÄbÐbÔb¢c¤c®càcâc

e

e¬h®hVnXnìoîo(s*sxtztætèt-v˜vtzvzX}Z}"ƒ-ƒBŠDŠÆŠÈŠrŒtŒ‚Ž†ŽîŽðŽöŽ,.€‚"-$-ššöžøžæ£ê£Ž¦¦øªúªV­X­Þ¯à¯ž±¢±ú±ü±²F²H²Ì¸Î¸¿¿¦Â¨ÂnÄpÄ:É<É ÎïäïäÐäÐäÐïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäÐäÐïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäïäÐäÐïäïäïäïäïäïäï&hü‰hü‰5CJOJQJ\^JaJ hü‰hü‰CJaJ hü‰hü‰CJOJQJ^JaJR Î"Î<Ö>ÖÈßÊß6á:áââ&âXâZâÆâÈâNäPä|é~é6ê8ê4ó6ó<ø>ø*ú,úJL

8:~€ $0 2 < n p ' \ ^ ÌΈŠ^' !!†!ˆ!

& &Þ&à&è& ''\'^'V+X+b2d2P4R4î5ð5Œ6Ž6È7Ê7-8˜8t9v9Ö:Ú:õäõäõäõÐõÐäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõÐõÐäõäõäõäõäõäõäõäõäõÐõÐäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõäõ&hü‰hü‰5CJOJQJ\^JaJ hü‰hü‰CJOJQJ^JaJ hü‰hü‰CJaJRÚ:';";ô<ö<

> >@@¤A¦A,D.DÊGÌGæIèIKKBLDL„M†MòMôM˜QšQ-R˜R¢S¦SfThTpT¢T¤TZV\VÚVÜV~X€X[[-]˜]6^8^Ža'aºb¼bÆböbøbPcRc¸dºdÂgÄgögt„v†v4{6{ˆ{Š{j~n~46@rtÖØdf......ìáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáìáìÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáÐáìáìÐáÐáÐáÐáÐÎÐáÐáÐáÐáìáìÐáÐáÐáÐáU hü‰hü‰CJOJQJ^JaJ hü‰hü‰CJaJ&hü‰hü‰5CJOJQJ\^JaJQiá trË th·ng d° t°¡ng Ñi là giá trË th·ng d° thu °ãc do rút ng¯n thÝi gian lao Ùng t¥t y¿u b±ng cách nâng cao nng su¥t lao Ùng trong ngành s£n su¥t ra t° liÇu sinh ho¡t à hË th¥p giá trË séc lao Ùng nhÝ ó tng thÝi gian lao Ùng th·ng d° lên ngay trong iÁu kiÇn Ù dài ngày lao Ùng, c°Ýng Ù lao Ùng v«n nh° ci.

c) Giá trË th·ng d° siêu ng¡ch là ph§n giá trË th·ng d° thu °ãc do áp dång công nghÇ mÛi sÛm h¡n các xí nghiÇp khác làm cho giá trË cá biÇt cça hàng hoá th¥p h¡n giá trË thi tr°Ýng cça nó. Trong tëng xí nghiÇp, giá trË th·ng d° siêu ng¡ch là mÙt hiÇn t°ãng t¡m thÝi, nh°ng trong ph¡m vi xó hÙi thá nú l¡i th°Ýng xuyên tÓn t¡i. Giá rË th·ng d° siêu ng¡ch là Ùng lñc m¡nh nh¥t à thúc ©y các nhà t° b£n Õi mÛi công nghÇ Ã tng nng su¥t lao Ùng cá biÇt, ánh b¡i các Ñi thç cça mánh trong c¡nh tranh. C.Mác gÍi giá trË th·ng d° siêu ng¡ch là hánh théc bi¿n t°Ûng cça giá trË th·ng d° t°¡ng Ñi.

2) í ngh)a cça viÇc nghiÝn céu v¥n Á này

N¿u g¡t bÏ måc ích và tính ch¥t t° b£n chç ngh)a thá cÏc ph°¡ng pháp s£n xu¥t giá trË th·ng d°, nh¥t là ph°¡ng pháp s£n xu¥t giá trË th·ng d° t°¡ng Ñi và giá trË th·ng d° siêu ng¡ch có tác dång m¡nh m½, kích thích các cá nhân và t­p thà ng°Ýi lao Ùng ra séc c£i ti¿n kù thu­t, c£i ti¿n qu£n lý s£n xu¥t, tng nng su¥t lao Ùng, lñc l°ãng s£n xu¥t phát triÃn nhanh.

Câu hÏi 14. So sánh giá trË th·ng d° vÛi lãi nhu­n, t÷ su¥t giá trË th·ng d° vÛi t÷ su¥t lãi nhu­n?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) So sánh giá trË th·ng d° (m) vÛi lãi nhu­n (p)

Lãi nhu­n là giá trË th·ng d° khi °ãc quan niÇm là con » cça toàn bÙ t° b£n éng tr°Ûc, là k¿t qu£ ho¡t Ùng cça toàn bÙ t° b£n §u t° vào s£n xu¥t kinh doanh. Công théc tính lãi nhu­n là p = W k

Lãi nhu­n là hánh théc bi¿n t°Ûng cça giá trË th·ng d°, nó ph£n ánh sai lÇch b£n ch¥t bóc lÙt cça chç ngh)a t° b£n. Cái khác nhau giïa m và p ß ch×, khi nói m là hàm ý so sÏnh nú vÛi v, cin khi núi p l¡i hàm ý so sÏnh vÛi (c + v); p và m th°Ýng không chÉ b±ng nhau, mà p có thà b±ng, có thà cao h¡n ho·c th¥p h¡n m, phå thuÙc vào giá c£ bán hàng hoá do quan hÇ cung c§u quy Ënh. Nh°ng xét trên ph¡m vi toàn xó hÙi, tÕng sÑ lãi nhu­n luån ngang b±ng tÕng sÑ giÏ trË th·ng d°

2) So sánh t÷ su¥t giá trË th·ng d° vÛi t÷ su¥t lãi nhu­n

a) T÷ su¥t giá trË th·ng d° và t÷ su¥t lãi nhu­n

T÷ su¥t giá trË th·ng d° (m ) là t÷ lÇ ph§n trm giïa sÑ l°ãng giá trË th·ng d° (m) vÛi t° b£n kh£ bi¿n (v). Công théc tính t÷ su¥t giá trË th·ng d° làm = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image005.gif[/IMG]

T÷ su¥t lãi nhu­n (p ) là t÷ lÇ ph§n trm giïa giá trË th·ng d° và toàn bÙ t° b£n éng tr°Ûc. Công théc tính t÷ su¥t lãi nhu­n là p = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image007.gif[/IMG]

b) So sánh. VÁ l°ãng, t÷ su¥t lãi nhu­n luôn nhÏ h¡n t÷ su¥t giá trË th·ng d° (p < m ). VÁ ch¥t, t÷ su¥t giá trË th·ng d° ph£n ánh tránh Ù bóc lÙt cça nhà t° b£n Ñi vÛi lao Ùng làm thuê. Cin t÷ su¥t lãi nhu­n chÉ núi lÝn méc doanh lãi cça viÇc §u t° t° b£n. T÷ su¥t lãi nhu­n chÉ cho các nhà §u t° t° b£n th¥y §u t° vào âu thá cú lãi h¡n. Do ó, t÷ su¥t lãi nhu­n là måc tiêu c¡nh tranh và là Ùng lñc thúc ©y sñ ho¡t Ùng cça các nhà t° b£n.

Câu hÏi 15. Phân tích thñc ch¥t và Ùng c¡ tích luù t° b£n? MÑi quan hÇ và sñ khác nhau giïa tích tå và t­p trung t° b£n? Vai tri cça t­p trung t° b£n trong sñ phát triÃn cça chç ngh)a t° b£n?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Thñc ch¥t và Ùng c¡ cça tích luù t° b£n. MuÑn tái s£n xu¥t mß rÙng, nhà t° b£n không sí dång h¿t giá trË th·ng d° cho tiêu dùng cá nhân, mà dùng mÙt ph§n giá trË th·ng d° làm t° b£n phå thêm. Thñc ch¥t cça tích luù t° b£n là bi¿n mÙt ph§n giá trË th·ng d° thành t° b£n phå thêm; Ùng c¡ cça tích luù t° b£n là nh±m th¯ng trong c¡nh tranh và thu °ãc nhiÁu giá trË th·ng d°.

[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image008.gif[/IMG] Tiêu dùng cá nhân 500

Ví då, mÙt nhà t° b£n có quy mô t° b£n ban §u là 6000 USD, vÛi m = 100% s½ thñc hiÇn tích luù vÛi quy mô [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image010.gif[/IMG]

Nm thé nh¥t 4000c + 1000v + 1000m

[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image011.gif[/IMG]

Tích luù 500

TÛch luù 500

[IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image012.gif[/IMG]

2) MÑi quan hÇ và sñ khác nhau giïa tích tå và t­p trung t° b£n

Tích tå t° b£n là sñ tng thêm quy mô t° b£n cá biÇt b±ng cách t° b£n hoá mÙt ph§n giá trË th·ng d°. Nó là k¿t qu£ trñc ti¿p cça tích luù t° b£n.

T­p trung t° b£n là sñ hãp nh¥t mÙt sÑ t° b£n nhÏ thành mÙt t° b£n cá biÇt lÛn h¡n. T­p trung t° b£n th°Ýng diÅn ra b±ng 2 ph°¡ng pháp là tñ nguyÇn hay c°áng béc

Tích tå và t­p trung t° b£n giÑng nhau ß ch× chúng Áu làm tng quy mô t° b£n cá biÇt; khác nhau ß ch× tích tå t° b£n làm tng thêm quy mô t° b£n xó hÙi, ph£n Ïnh mÑi quan hÇ trñc ti¿p giïa giai c¥p cång nhân và giai c¥p t° s£n. T­p trung t° b£n chÉ phân phÑi và tÕ chéc l¡i t° b£n xó hÙi, nú ph£n Ïnh quan hÇ trñc ti¿p giïa cÏc nhà t° b£n.

Tích tå và t­p trung t° b£n có mÑi quan hÇ vÛi nhau và tác Ùng thúc ©y nhau. N¿u g¡t bÏ tính t° b£n chç ngh)a thá tÛch tå và t­p trung t° b£n là hánh théc tÛch tå và t­p trung s£n xu¥t, góp ph§n làm tng thu nh­p quÑc dân và sí dång hãp lý, cú hiÇu qu£ cÏc nguÓn vÑn xó hÙi, ©y nhanh quá tránh xó hÙi hoÏ s£n xu¥t.

3) Vai tri cça t­p trung t° b£n trong sñ phát triÃn cça chç ngh)a t° b£n

T­p trung t° b£n có ý ngh)a hoàn thành nhïng cång tránh to lÛn trong mÙt thÝi gian ng¯n và t¡o iÁu kiÇn éng dång các thành tñu khoa hÍc kù thu­t vào s£n xu¥t và Ýi sÑng làm cho chç ngh)a t° b£n phát triÃn nhanh.

Câu hÏi 16. Phân tích nhïng nhân tÑ £nh h°ßng ¿n quy mô tích luù t° b£n? í ngh)a cça viÇc nghiên céu v¥n Á này?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Nhïng nhân tÑ £nh h°ßng ¿n quy mô tích luù t° b£n

VÛi khÑi l°ãng giá trË th·ng d° nh¥t Ënh thá quy må tÛch luù t° b£n phå thuÙc vào tÉ lÇ phân chia giïa tích luù và tiêu dùng.

N¿u t÷ lÇ giïa tích luù và tiêu dùng ó °ãc xác Ënh, thá quy må tÛch luù t° b£n phå thuÙc vào khÑi l°ãng giá trË th·ng d°. Có bÑn yêú tÑ £nh h°ßng ¿n khÑi l°ãng giá trË th·ng d° là tránh Ù bóc lÙt giá trË th·ng d° (m ); nng su¥t lao Ùng; chênh lÇch giïa t° b£n sí dång và t° b£n tiêu dùng và ¡i l°ãng t° b£n éng tr°Ûc.

2) í ngh)a cça viÇc nghiên céu v¥n Á này

a) Tích luù vëa là iÁu kiÇn vëa là quy lu­t cça tái s£n xu¥t mß rÙng. MuÑn mß rÙng quy mô s£n xu¥t ph£i không ngëng tng nng su¥t lao Ùng, tng s£n ph©m th·ng d°, trên c¡ sß ó mà tng quy mô s£n xu¥t. b) Ph£i khai thác nhïng nhân tÑ làm tng quy mô tích luù. c) Gi£i quy¿t tÑt mÑi quan hÇ giïa tích luù và tiêu dùng à vëa mß rÙng s£n xu¥t, vëa £m b£o Õn Ënh Ýi sÑng xó hÙi. d) Ph£i ti¿n hành c£ tích tå và t­p trung à làm cho quy mô cç tëng xí nghiÇp cing nh° cça toàn xó hÙi Áu tng.

Câu hÏi 17. Tránh bày khái niÇm chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a, lãi nhu­n và t÷ su¥t lãi nhu­n. Sñ xu¥t hiÇn các khái niÇm trên ó che ­y b£n ch¥t và nguÓn gÑc cça chúng nh° th¿ nào?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý

1) Khái niÇm chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a, lãi nhu­n và t÷ su¥t lãi nhu­n

a) Chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a. N¿u gÍi giÏ trË hàng hoÏ là W thá W = c + v + m. ó là nhïng chi phí lao Ùng thñc t¿ cça xó hÙi à s£n xu¥t hàng hoá. Nh°ng Ñi vÛi nhà t° b£n, hÍ chÉ c§n chi phí mÙt l°ãng t° b£n à mua t° liÇu s£n xu¥t (c) và mua séc lao Ùng (v) gÍi là chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a, ký hiÇu là k, (k = c+d). Të công théc này suy ra chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a là ph§n giá trË bù l¡i giá cça nhïng t° liÇu s£n xu¥t và giá séc lao Ùng ó tiÝu dñng à s£n xu¥t ra hàng hoá cho nhà t° b£n; khi ó, công théc W = c + v + m s½ chuyÃn hoá thành W = k + m.

b) Lãi nhu­n. Do có sñ chênh lÇch giïa giá trË hàng hoá và chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a nên sau khi bán hàng theo úng giá trË, nhà t° b£n không chÉ bù l¡i ç sÑ tiÁn ó éng ra, mà cin thu l¡i °ãc mÙt sÑ tiÁn lÝi ngang b±ng m. SÑ tiÁn này là lãi nhu­n (ký hiÇu là p); khi ó, công théc W = k + m s½ chuyÃn thành W = k + p. Të công théc này suy ra lãi nhu­n là hánh théc bi¿n t°Ûng cça giá trË th·ng d°, nó ph£n sánh sai b£n ch¥t bóc lÙt cça chç ngh)a t° b£n. Cái khác nhau giïa m và p là ß ch×, khi nói m là hàm ý so sÏnh nú vÛi v, cin khi núi p l¡i hàm ý so sÏnh vÛi (c + v); p và m th°Ýng không b±ng nhau; p có thà cao h¡n ho·c th¥p h¡n m, tuó thuÙc và giá c£ bán hàng hoá do quan hÇ cung-c§u quy Ënh. Nh°ng xét trên ph¡m vi toàn xó hÙi, tÕng sÑ lãi nhu­n luån ngang b±ng tÕng sÑ giÏ trË th·ng d°.

c) T÷ su¥t lãi nhu­n. Khi giá trË th·ng d° chuyÃn thành lãi nhu­n thá t÷ su¥t giÏ trË th·ng d° chuyÃn hoá thành t÷ su¥t lãi nhu­n. ó là t÷ lÇ ph§n trm giïa tÕng sÑ giá trË th·ng d° và toàn bÙ t° b£n éng tr°Ûc; °ãc ký hiÇu là p . Khi ó, p = [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image014.gif[/IMG]

T÷ su¥t lãi nhu­n khác vÛi t÷ su¥t giá trË th·ng d° bßi khi xét vÁ l°ãng, t÷ su¥t lãi nhu­n luôn nhÏ h¡n t÷ su¥t giá trË th·ng d°; cin khi xét vÁ ch¥t, t÷ su¥t giá trË th·ng d° ph£n ánh tránh Ù bóc lÙt cça nhà t° b£n Ñi vÛi lao Ùng làm thuê. Cin t÷ su¥t lãi nhu­n chÉ nói lên méc doanh lãi cça viÇc §u t° t° b£n. T÷ su¥t lãi nhu­n chÉ cho các nhà §u t° t° b£n th¥y §u t° vào âu thá s½ thu °ãc lãi nhu­n lÛn h¡n (ngành nào có p lÛn h¡n). Do ó, t÷ su¥t lãi nhu­n là måc tiêu c¡nh tranh và là Ùng lñc thúc ©y sñ ho¡t Ùng cça các nhà t° b£n.

2) Sñ xu¥t hiÇn các khái niÇm trên ó che ­y b£n ch¥t và nguÓn gÑc giá trË th·ng d°

a) Sñ hánh thành chi phÛ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a ( c+ v) ó xoÏ nhia sñ khÏc nhau giïa c và v, iÁu này làm cho ng°Ýi ta không nh­n th¥y °ãc m sinh ra të v mà l§m t°ßng c cing t¡o ra m.

b) Do k cça t° b£n chç ngh)a luôn nhÏ h¡n chi phí s£n xu¥t thñc t¿, nên nhà t° b£n chÉ c§n bán hàng hoá lÛn h¡n k t° b£n chç ngh)a và nhÏ h¡n giá trË cça nó là ó cú p. Ñi vÛi nhà t° b£n, hÍ cho r±ng p là do viÇc mua bán, l°u thông t¡o ra, do tài kinh doanh cça nhà t° b£n mà có. iÁu này °ãc thà hiÇn ß ch×, n¿u nhà t° b£n bán hàng hoá vÛi Giá c£ = giá trË ð p=m; Giá c£ > giá trË ð p=m; Giá c£ < giá trË ð p=m; nh°ng xét trong toàn xó hÙi thá tÕng giÏ c£ = tÕng giÏ trË, nÝn tÕng p= tÕng m. ChÛnh sñ thÑng nh¥t vÁ l°ãng giïa m và p nên càng che d¥u thñc ch¥t bóc lÙt cça nhà t° b£n.

Câu hÏi 18. Phõn tÛch sñ hánh thành t÷ su¥t lãi nhu­n bánh quõn và giÏ c£ s£n xu¥t? í ngh)a lý lu­n và thñc tiÅn cça viÇc nghiên céu v¥n Á này?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Sñ hánh thành t÷ su¥t lãi nhu­n bánh quõn. Trong nÁn s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a cú hai hánh théc c¡nh tranh chç y¿u là c¡nh tranh trong nÙi bÙ ngành và c¡nh tranh giïa cÏc ngành.

a) C¡nh tranh trong nÙi bÙ ngành là c¡nh tranh giïa các xí nghiÇp trong cùng mÙt ngành, s£n xu¥t cùng mÙt lo¡i hàng hoá, nh±m thu °ãc lãi nhu­n siêu ng¡ch. Hánh théc c¡nh tranh này °ãc thñc hiÇn thông qua các biÇn pháp c£i ti¿n kù thu­t, hãp lý hoá s£n xu¥t, nâng cao ch¥t l°ãng hàng hoÏ, c£i ti¿n m«u mó v.v làm cho giá trË cá biÇt cça hàng hoá do xí nghiÇp s£n xu¥t ra th¥p h¡n giá trË xó hÙi à thu °ãc lãi nhu­n siêu ng¡ch. K¿t qu£ c¡nh tranh trong nÙi bÙ ngành d«n ¿n hánh thành giÏ trË xó hÙi cça hàng hoá.

b) C¡nh tranh giïa các ngành là c¡nh tranh giïa các xí nghiÇp t° b£n, kinh doanh trong các ngành s£n xu¥t khác nhau nh±m måc ích tám n¡i §u t° có lãi h¡n. Trong xó hÙi có nhiÁu ngành s£n xu¥t khác nhau vÛi các iÁu kiÇn s£n xu¥t khác nhau, do ó lãi nhu­n thu °ãc và t÷ su¥t lãi nhu­n khác nhau, mà måc ích cça các nhà t° b£n là lãi nhu­n cao nên hÍ ph£i chÍn ngành nào có t÷ su¥t lãi nhu­n cao nh¥t à §u t°.

Ví då, trong s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a có ba nhà t° b£n Áu có 100 t° b£n §u t° vào ba ngành s£n xu¥t khác nhau. Ngành A có P =20%, ngành B có P = 30%, ngành C có P =10%. MÙt sÑ nhà t° b£n ß ngành C s½ chuyÃn sang kinh doanh ß ngành B làm cho cung hàng hoá này tng lên d«n tÛi P d§n d§n gi£m xuÑng të 30% à20%, ngành C do gi£m vÁ s£n xu¥t nên cing ít i làm cho P të 10% d§n d§n lên ¿n 20%. K¿t qu£ là hánh thành t÷ su¥t lãi nhu­n bánh quõn.

Të phân tích trên cho th¥y, lãi nhu­n bánh quõn là lãi nhu­n b±ng nhau cça t° b£n b±ng nhau vào các ngành s£n xu¥t khác nhau. Nó là lãi nhu­n mà các nhà §u t° thu °ãc cn cé vào tÕng t° b£n §u t°, nhân vÛi t÷ su¥t lãi nhu­n bánh quõn, khång kà c¥u thành hïu c¡ cça nó nh° th¿ nào.

2) Sñ hánh thành giÏ c£ s£n xu¥t. Trong s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a, khi lãi nhu­n (p) chuyÃn hoá thành lãi nhu­n bánh quõn ([IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]) thá giÏ trË hàng hoÏ chuyÃn thành giÏ c£ s£n xu¥t. Giá trË hàng hoá G = c + v + m chuyÃn thành giá c£ s£n xu¥t (k + [IMG]file:///C:/Users/PHAMQU%7E1/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image016.gif[/IMG]), téc giá c£ s£n xu¥t b±ng chi phí s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a cÙng vÛi lãi nhu­n bánh quõn.

Giá trË là c¡ sß cça giá c£ s£n xu¥t, giá c£ s£n xu¥t là ph¡m trù kinh t¿ t°¡ng °¡ng vÛi ph¡m trù giá c£. Giá c£ s£n xu¥t là c¡ sß cça giá c£ trên thË tr°Ýng, giá c£ s£n xu¥t iÁu ti¿t giá c£ thË tr°Ýng, giá c£ thË tr°Ýng xoay xung quanh giá c£ s£n xu¥t.

Khi giÏ trË hàng hoÏ chuyÃn thành giÏ c£ s£n xu¥t thá quy lu­t giÏ trË cú hánh théc biÃu hiÇn là giÏ c£ s£n xu¥t; quy lu­t giÏ trË th·ng d° có hánh théc biÃu hiÇn là quy lu­t lãi nhu­n bánh quõn.

3) í ngh)a lý lu­n và thñc tiÅn cça viÇc nghiên céu v¥n Á này

a) Lãi nhu­n bánh quõn, mÙt m·t ph£n ánh quan hÇ c¡nh tranh giïa các nhà t° b£n trong viÇc giành gi­t lãi nhu­n vÛi nhau, m·t khÏc v¡ch rë viÇc giai c¥p t° s£n bóc lÙt giai c¥p công nhân. MuÑn giành th¯ng lãi, giai c¥p công nhân ph£i oàn k¿t l¡i, ¥u tranh vÛi t° cách là mÙt giai c¥p, k¿t hãp ¥u tranh kinh t¿ vÛi ¥u tranh chính trË chÑng giai c¥p t° s£n.

b) Nghiên céu v¥n Á này có ý ngh)a quan trÍng là nhà n°Ûc c§n có chính sách, lu­t pháp khuy¿n khích c¡nh tranh lành m¡nh à có tác dång c£i ti¿n kù thu­t, qu£n lý s£n xu¥t, nâng cao nng su¥t lao Ùng, gi£m chi phí s£n xu¥t.

Câu hÏi 19. Phân tích nhïng nÙi dung c¡ b£n vÁ sñ hánh thành cång ty cÕ ph§n và thË tr°Ýng chéng khoán? í ngh)a thñc tiÅn cça viÇc nghiÝn céu v¥n Á này ß n°Ûc ta hiÇn nay?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Công ty cÕ ph§n là lo¡i công ty lÛn mà vÑn cça nú hánh thành të viÇc liÝn k¿t nhiÁu t° b£n cá biÇt và các nguÓn ti¿t kiÇm cá nhân thông qua viÇc phát hành cÕ phi¿u.

CÕ phi¿u là lo¡i chéng khoán có giá, b£o £m cho ng°Ýi sß hïu nó °ãc quyÁn nh­n mÙt ph§n thu nh­p cça công ty d°Ûi hánh théc lãi téc cÕ phi¿u (hay cÕ téc). Lãi téc cÕ phi¿u không cÑ Ënh mà phå thuÙc vào k¿t qu£ ho¡t Ùng cça công ty. VÁ nguyên t¯c, công ty cÕ ph§n không hoàn vÑn cho chç cÕ phi¿u; cÕ phi¿u bË m¥t giá trË khi công ty bË phá s£n. CÕ phi¿u có nhiÁu lo¡i là cÕ phi¿u th°Ýng, cÕ phi¿u °u ói, cÕ phi¿u ghi danh và cÕ phi¿u vô danh.

CÕ phi¿u °ãc mua bán trên thË tr°Ýng theo giá c£ gÍi là thË giá cÕ phi¿u. ThË giá này luôn bi¿n Ùng, mÙt ph§n do sñ bi¿n Ùng cça t÷ su¥t lãi téc ngõn hàng, mÙt ph§n vá nhïng ánh giá vÁ tánh hánh ho¡t Ùng cça công ty cÕ ph§n, vÁ lãi téc cÕ phi¿u dñ oán s½ thu °ãc.

Ng°Ýi mua cÕ phi¿u gÍi là cÕ ông. VÁ m·t tÕ chéc và qu£n lý, ¡i hÙi cÕ ông là c¡ quan tÑi cao b§u ra hÙi Óng qu£n trË và quy¿t Ënh ph°¡ng h°Ûng kinh doanh cùng nhïng v¥n Á quan trÍng khác trong ho¡t Ùng cça công ty. Phi¿u biÃu quy¿t trong ¡i hÙi cÕ ông °ãc quy Ënh theo sÑ l°ãng cÕ phi¿u, bßi v­y nhïng nhà t° b£n n¯m °ãc sÑ cÕ phi¿u khÑng ch¿ có kh£ nng thao túng ho¡t Ùng cça công ty.

Ngoài cÕ phi¿u, khi c§n vÑn cho ho¡t Ùng kinh doanh, công ty cÕ ph§n cin phÏt hành trÏi phi¿u. Khác vÛi cÕ phi¿u, trái phi¿u cho ng°Ýi sß hïu nó có quyÁn °ãc nh­n mÙt kho£n lãi téc cÑ Ënh và °ãc hoàn tr£ vÑn sau thÝi h¡n ghi trên trái phi¿u. Ng°Ýi mua trái phi¿u không °ãc tham gia ¡i hÙi cÕ Ùng.

2) ThË tr°Ýng chéng khoán. Chéng khoán là các lo¡i gi¥y tÝ có giá trË nh° cÕ phi¿u, trái phi¿u, công trái, kó phi¿u, tín phi¿u, vn tñ c§m cÑ, các lo¡i chéng chÉ quù §u t° v.v. ThË tr°Ýng chéng khoán là lo¡i thË tr°Ýng mua bán các lo¡i chéng khoán.

ThË tr°Ýng chéng khoán r¥t nh¡y c£m vÛi các bi¿n Ùng kinh t¿, chÛnh trË, xó hÙi, quõn sñ v.v, là phong vi biÃu cça nÁn kinh t¿. Giá chéng khoán tng biÃu hiÇn nÁn kinh t¿ phát triÃn; ng°ãc l¡i, biÃu hiÇn nÁn kinh t¿ ang sa sút, khçng ho£ng.

3) í ngh)a

a) Công ty cÕ ph§n và thË tr°Ýng chéng khoán có vai tri r¥t quan trÍng Ñi vÛi nÁn kinh t¿ hàng hoá. Nó không ph£i là s£n ph©m riêng cça chç ngh)a t° b£n

b) Ñi vÛi ViÇt Nam, viÇc nghiên céu v¥n Á này à sí dång chúng mÙt cách hiÇu qu£ và phù hãp là c§n thi¿t. Nó có tác dång là in b©y m¡nh à t­p trung các nguÓn vÑn ch°a sí dång n±m r£i rác trong nhân dân, t­p thà và các khu vñc khác. Nó t¡o iÁu kiÇn thñc hiÇn quyÁn tñ chç kinh doanh, cho phép k¿t hãp các lo¡i lãi ích kinh t¿; là hánh théc xó hÙi hoá s£n xu¥t, k¿t hãp ch¿ Ù công hïu vÛi các hánh théc sß hïu khÏc, là c¡ sß lý lu­n à ti¿n hành cÕ ph§n hoá mÙt bÙ ph­n doanh nghiÇp nhà n°Ûc.

Câu hÏi 20. Phân tích b£n ch¥t cça Ëa tô t° b£n chç ngh)a và cÏc hánh théc Ëa tô? í ngh)a thñc tiÅn cça viÇc nghiên céu v¥n Á này?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Phân tích b£n ch¥t cça Ëa tô t° b£n chç ngh)a. Nhà t° b£n kinh doanh nông nghiÇp ph£i thuê ruÙng ¥t cça Ëa chç và thuê công nhân à ti¿n hành s£n xu¥t. Do ó nhà t° b£n ph£i trích mÙt ph§n giá trË th·ng d° do công nhân t¡o ra à tr£ cho Ëa chç d°Ûi hánh théc Ëa tô. Nh° v­y, Ëa tô t° b£n chç ngh)a là mÙt bÙ ph­n lãi nhu­n siêu ng¡ch ngoài lãi nhu­n bánh quõn cça t° b£n §u t° trong nông nghiÇp do công nhân nông nghiÇp t¡o ra mà nhà t° b£n kinh doanh nông nghiÇp ph£i nÙp cho Ëa chç vÛi t° cách là k» sß hïu ruÙng ¥t.

2) CÏc hánh théc Ëa tô t° b£n chç ngh)a

a) Ëa tô chênh lÇch là ph§n lãi nhu­n siêu ng¡ch ngoài lãi nhu­n bánh quõn thu °ãc trên ruÙng ¥t có iÁu kiÇn s£n xu¥t thu­n lãi h¡n. Nó là sÑ chênh lÇch giïa giá c£ s£n xu¥t chung °ãc quy¿t Ënh bßi iÁu kiÇn s£n xu¥t trên ruÙng ¥t x¥u nh¥t và giá c£ s£n xu¥t cá biÇt trên ruÙng ¥t tÑt và trung bánh (kÛ hiÇu Rcl).

Ëa tô chênh lÇch có hai lo¡i là Ëa tô chênh lÇch I và Ëa tô chênh lÇch II. Ëa tô chênh lÇch I là lo¡i Ëa tô thu °ãc trên nhïng ruÙng ¥t có iÁu kiÇn tñ nhiên thu­n lãi. Ch³ng h¡n, có Ù màu má tñ nhiên thu­n lãi (trung bánh và tÑt) và cú vË trÛ g§n n¡i tiêu thå hay g§n °Ýng giao thông. Ëa tô chênh lÇch II là lo¡i Ëa tô thu °ãc nhÝ thâm canh nng su¥t, là k¿t qu£ cça t° b£n §u t° thêm trên cùng ¡n vË diÇn tích.

b) Ëa tô tuyÇt Ñi là lo¡i Ëa tô mà các nhà t° b£n kinh doanh nông nghiÇp tuyÇt Ñi ph£i nÙp cho Ëa chç, dù ¥t ó tÑt hay x¥u, ß g§n hay xa.Ëa tô tuyÇt Ñi là sÑ lãi nhu­n siêu ng¡ch dôi ra ngoài lãi nhu­n bánh quõn, hánh thành nÝn bßi chÝnh lÇch giïa giÏ trË nång s£n vÛi giÏ c£ s£n xu¥t chung cça nång ph©m.

Ví då, Có hai t° b£n nông nghiÇp và công nghiÇp Áu là 100, c¥u t¡o hïu c¡ trong nông nghiÇp là 3/2, c¥u t¡o hïu c¡ trong công nghiÇp là 4/1. Gi£ sí m =100%, thá giÏ trË s£n ph©m và giÏ trË th·ng d° s£n xu¥t ra trong tëng l)nh vñc s½ là, trong công nghiÇp 80c + 20v + 20m = 120; trong nông nghiÇp 60c + 40v + 40m = 140. Giá trË th·ng d° dôi ra trong nông nghiÇp so vÛi trong công nghiÇp là 20. SÑ chÝnh lÇch này khång bË bánh quõn hoÏ mà chuyÃn hoÏ thành Ëa tô tuyÇt Ñi.

C¡ sß cça Ëa tô tuyÇt Ñi là do c¥u t¡o hïu c¡ cça t° b£n trong nông nghiÇp th¥p h¡n trong công nghiÇp. Cin nguyên nhân tÓn t¡i cça Ëa tô tuyÇt Ñi là ch¿ Ù Ùc quyÁn sß hïu ruÙng ¥t ó ngn nông nghiÇp tham gia c¡nh tranh giïa các ngành à hánh thành l°Íi nhu­n bánh quõn.

c) Ëa tô Ùc quyÁn là hánh théc ·c biÇt cça Ëa tô t° b£n chç ngh)a; nó có thà tÓn t¡i trong nông nghiÇp, công nghiÇp khai thác và ß các khu ¥t trong thành thË.

Trong nông nghiÇp, Ëa tô Ùc quyÁn có ß các khu ¥t có tính ch¥t ·c biÇt, cho phép trÓng các lo¡i cây ·c s£n hay s£n xu¥t các s£n ph©m ·c biÇt. Trong công nghiÇp khai thác, Ëa tô Ùc quyÁn có ß khai thác kim lo¡i, khoáng ch¥t quý hi¿m, ho·c nhïng khoáng s£n có nhu c§u v°ãt xa kh£ nng khai thác chúng. Trong thành thË, Ëa tô Ùc quyÁn có ß các khu ¥t có vË trí thu­n lãi cho phép xây dñng các trung tâm công nghiÇp, th°¡ng m¡i, dËch vå, nhà cho thuê có kh£ nng thu lãi nhu­n cao.

NguÓn gÑc cça Ëa tô Ùc quyÁn cing là lãi nhu­n siêu ng¡ch do giá c£ Ùc quyÁn cça s£n ph©m thu °ãc trên ¥t ai ¥y, mà nhà t° b£n ph£i nÙp cho Ëa chç.

3) í ngh)a. Lý lu­n Ëa tô cça C.Mác không chÉ nêu ra quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a trong nông nghiÇp, mà cin là c¡ sß lý lu­n à nhà n°Ûc xây dñng các chính sách thu¿ Ñi vÛi nông nghiÇp và các ngành khác có liên quan ¿n ¥t ai, à viÇc sí dång ¥t ai có hiÇu qu£ h¡n.

Câu hÏi 21. Phõn tÛch sñ hánh thành Ëa tô chênh lÇch? Phân biÇt Ëa tô chênh lÇch I và Ëa tô chênh lÇch II? í ngh)a cça viÇc nghiên céu Ëa tô chêng lÇch II?

áp. Cõu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Phõn tÛch sñ hánh thành Ëa tô chênh lÇch. Ëa tô chênh lÇch là Ëa tô siêu ng¡ch thu °ãc trên ruÙng ¥t có iÁu kiÇn s£n xu¥t thu­n lãi h¡n (Ù màu má, vË trí Ëa lý v.v)

Lãi nhu­n siêu ng¡ch trong công nghiÇp và trong nông nghiÇp giÑng nhau ß ch× chúng Áu là sÑ chênh lÇch giá c£ cá biÇt cça xí nghiÇp có iÁu kiÇn s£n xu¥t thu­n lãi và giá c£ xó hÙi; chúng khác nhau ß ch×, trong công nghiÇp chÉ có xí nghiÇp có iÁu kiÇn s£n xu¥t thu­n lãi nh¥t (kù thu­t cao nh¥t ch³ng h¡n) thu °ãc vá giÏ c£ xó hÙi hàng cång nghiÇp °ãc quy Ënh ß xí nghiÇp cú kù thu­t trung bánh cin trong nång nghiÇp kinh doanh trÝn ruÙng ¥t tÑt và trung bánh cing thu °ãc lãi nhu­n siêu ng¡ch vá giÏ c£ xó hÙi hàng nång nghiÇp °ãc quy Ënh ß ruÙng x¥u nh¥t. Lãi nhu­n siêu ng¡ch trong công nghiÇp không Õn Ënh, lãi nhu­n siêu ng¡ch trong nông nghiÇp Õn Ënh h¡n.

2) Phân biÇt Ëa tô chênh lÇch I và Ëa tô chênh lÇch II. Ëa tô chênh lÇch I là Ëa tô g¯n liÁn vÛi ruÙng ¥t trung bánh và tÑt do tñ nhiÝn ó tÑt. Ëa tô chênh lÇch II là Ëa tô g¯n liÁn vÛi §u t° thâm canh (bi¿n ruÙng ¥t x¥u thành ruÙng ¥t tÑt v.v)

3) í ngh)a cça viÇc nghiÝn céu Ëa tô chênh lÇch II. Nghiên céu Ëa tô chênh lÇch II là c¡ sß lý lu­n à nhà n°Ûc ban hành chính sách không thu thu¿ vào Ëa tô chênh lÇch II nhm khuy¿n khích nông dân §u t° thâm canh.

Câu hÏi 22. Phân tích nguyên nhân ra Ýi và b£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) NguyÝn nhõn hánh thành chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn. Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn xu¥t hiÇn vào cuÑi th¿ k÷ XIX §u th¿ k÷ XX do nhïng nguyên nhân chç y¿u

a) Sñ phát triÃn cça lñc l°ãng s£n xu¥t d°Ûi tác Ùng cça ti¿n bÙ khoa hÍc kù thu­t ©y nhanh quá tránh tÛch tå và t­p trung s£n xu¥t, hánh thành cÏc xÛ nghiÇp cú quy må lÛn.

b) Vào ba th­p k÷ cuÑi cça th¿ k÷ XIX, nhïng éng dång thành tñu khoa hÍc kù thu­t mÛi xu¥t hiÇn nh° li luyÇn kim mÛi Bets¡me, Máctanh, Tômát v.v ó t¡o ra s£n l°ãng lÛn gang thép vÛi ch¥t l°ãng cao. Phát hiÇn ra hoá ch¥t mÛi nh° axit sunphuaric, thuÑc nhuÙm v.v; máy móc mÛi ra Ýi, Ùng c¡ iezen, máy phát iÇn, máy tiÇn v.v; phát triÃn nhïng ph°¡ng tiÇn v­n t£i mÛi nh° xe h¡i, tàu thu÷, xe iÇn, máy bay v.v và ·c biÇt là °Ýng s¯t. Nhïng éng dång khoa hÍc kù thu­t này, mÙt m·t làm xu¥t hiÇn nhïng ngành s£n xu¥t mÛi ii hÏi xÛ nghiÇp ph£i cú quy må lÛn; m·t khác, d«n ¿n tng nng su¥t lao Ùng, tng kh£ nng tích luù t° b£n, thúc ©y phát triÃn s£n xu¥t lÛn.

c) Trong iÁu kiÇn phát triÃn cça khoa hÍc kù thu­t nh° v­y, sñ tác Ùng cça các quy lu­t kinh t¿ cça chç ngh)a t° b£n nh° quy lu­t giá trË th·ng d°, quy lu­t tích luù v.v ngày càng m¡nh m½, làm bi¿n Õi c¡ c¥u kinh t¿ cça xó hÙi t° b£n theo h°Ûng t­p trung s£n xu¥t quy mô lÛn.

d) C¡nh tranh khÑc liÇt buÙc các nhà t° b£n ph£i tích cñc c£i ti¿n kù thu­t, tng quy mô tích luù Ã th¯ng th¿ trong c¡nh tranh. Óng thÝi, CuÙc khçng ho£ng kinh t¿ nm 1873 trong th¿ giÛi t° b£n và c¡nh tranh gay g¯t làm cho các nhà t° b£n vëa và nhÏ bË phá s£n, cin cÏc nhà t° b£n lÛn phát tài, làm giàu vÛi sÑ t° b£n t­p trung và quy mô xí nghiÇp ngày càng lÛn.

) Sñ phát triÃn cça hÇ thÑng tín dång t° b£n chç ngh)a trß thành in b©y m¡nh m½ thóc ©y t­p trung s£n xu¥t, nh¥t là viÇc hánh thành cÏc cång ty cÕ ph§n, t¡o tiÁn à cho sñ ra Ýi cça các tÕ chéc Ùc quyÁn.

2) B£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn

Chç ngh)a t° b£n c¡nh tranh tñ do phát triÃn ¿n Ù nh¥t Ënh thá xu¥t hiÇn cÏc tÕ chéc Ùc quyÁn. Lúc §u t° b£n Ùc quyÁn chÉ có trong mÙt sÑ ngành, mÙt sÑ l)nh vñc cça nÁn kinh t¿ và séc m¡nh kinh t¿ cça các tÕ chéc Ùc quyÁn cing ch°a th­t lÛn. Sau này, séc m¡nh cça các tÕ chéc Ùc quyÁn ó °ãc nhân lên nhanh chóng và tëng b°Ûc chi¿m Ëa vË chi phÑi trong toàn bÙ nÁn kinh t¿. Chç ngh)a t° b£n b°Ûc sang giai o¡n phát triÃn mÛi- Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn xu¥t hiÇn.

Xét vÁ b£n ch¥t, chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn là n¥c thang phát triÃn mÛi cça chç ngh)a t° b£n. Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn là chç ngh)a t° b£n trong ó ß h§u h¿t các ngành, các l)nh vñc cça nÁn kinh t¿ tÓn t¡i các tÕ chéc t° b£n Ùc quyÁn và chúng chi phÑi sñ phát triÃn cça toàn bÙ nÁn kinh t¿.

N¿u trong thÝi kó chç ngh)a t° b£n c¡nh tranh tñ do, sñ phân hoá giïa các nhà t° b£n ch°a thñc sñ sâu s¯c nên quy lu­t thÑng trË cça thÝi kó này là quy lu­t lãi nhu­n bánh quõn, cin trong chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn, quy lu­t thÑng trË là quy lu­t lãi nhu­n Ùc quyÁn. Sñ ra Ýi cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn v«n không làm thay Õi °ãc b£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n. B£n thân quy lu­t lãi nhu­n Ùc quyÁn cing chÉ là mÙt hánh thÏi bi¿n t°Ûng cça quy lu­t giá trË th·ng d°.

Câu hÏi 23. T¡i sao nói chç ngh)a t° b£n trong giai o¡n Ùc quyÁn là chç ngh)a t° b£n cça t° b£n tài chính?

áp. Cñng vÛi quÏ tránh tÛch tå và t­p trung s£n xu¥t, trong cång nghiÇp cing diÅn ra quÏ tránh tÛch tå, t­p trung t° b£n trong ngân hàng, d«n ¿n hánh thành cÏc tÕ chéc Ùc quyÁn trong ngân hàng.

Cing giÑng nh° trong công nghiÇp, quy lu­t tích tå, t­p trung t° b£n trong ngân hàng xu¥t hiÇn do trong quÏ tránh c¡nh tranh, các ngân hàng vëa và nhÏ bË thôn tính, d«n ¿n hánh thành nhïng ngõn hàng lÛn. Khi s£n xu¥t trong công nghiÇp tích tå ß méc Ù cao, thá cÏc ngõn hàng nhÏ khång ç tiÁm lñc phåc vå viÇc kinh doanh cça các xí nghiÇp công nghiÇp lÛn. Các tÕ chéc Ùc quyÁn này tám ¿n các ngân hàng lÛn, thích hãp vÛi các iÁu kiÇn tài chính và tín dång cça mánh h¡n. Khi ó, các ngân hàng nhÏ ph£i tñ sáp nh­p vào các ngân hàng lÛn h¡n, ho·c ph£i ch¥m dét sñ tÓn t¡i cça mánh tr°Ûc quy lu­t c¡nh tranh khÑc liÇt. QuÏ tránh này ó thóc ©y các tÕ chéc Ùc quyÁn ngân hàng ra Ýi.

Sñ xu¥t hiÇn, phát triÃn cça các Ùc quyÁn ngân hàng làm thay Õi quan hÇ giïa t° b£n ngân hàng và t° b£n công nghiÇp. Ngân hàng b¯t §u có vai tri mÛi, të ch× chÉ là ng°Ýi trung gian trong viÇc thanh toán và tín dång, nay ó n¯m °ãc h§u h¿t t° b£n tiÁn tÇ cça xó hÙi nÝn cú quyÁn lñc khÑng ch¿ mÍi ho¡t Ùng cça nÁn kinh t¿. Dña trên Ëa vË ng°Ýi cho vay, Ùc quyÁn ngân hàng cí ¡i diÇn cça mánh vào cÏc c¡ quan qu£n lý cça Ùc quyÁn công nghiÇp à theo dëi viÇc sí dång tiÁn vay, ho·c trñc ti¿p §u t° vào công nghiÇp. Tr°Ûc sñ khÑng ch¿ và chi phÑi ngày càng xi¿t ch·t cça ngân hàng, mÙt quÏ tránh xõm nh­p t°¡ng éng trß l¡i cça các Ùc quyÁn công nghiÇp vào ngân hàng cing diÅn ra. Các tÕ chéc Ùc quyÁn công nghiÇp cing tham gia vào công viÇc cça ngân hàng b±ng cách mua cÕ ph§n cça ngân hàng lÛn à chi phÑi ho¡t Ùng cça ngân hàng, ho·c l­p ngõn hàng riÝng phåc vå cho mánh. QuÏ tránh Ùc quyÁn hoá trong công nghiÇp và trong ngõn hàng xo¯n xuýt và thúc ©y l«n nhau làm n£y sinh mÙt thé t° b£n mÛi, gÍi là t° b£n tài chính. T° b£n tài chính là sñ thâm nh­p và dung hãp vào nhau giïa t° b£n Ùc quyÁn ngân hàng và t° b£n Ùc quyÁn công nghiÇp.

Sñ phát triÃn cça t° b£n tài chính d«n ¿n sñ hánh thành mÙt nhúm nhÏ Ùc quyÁn chi phÑi toàn bÙ Ýi sÑng kinh t¿ và chính trË cça toàn xó hÙi t° b£n- gÍi là §u sÏ tài chính. §u sÏ tài chính thi¿t l­p sñ thÑng trË cça mánh thång qua ch¿ Ù tham dñ mà thñc ch¥t là mÙt nhà tài chính lÛn, ho·c mÙt t­p oàn tài chính nhÝ có sÑ cÕ phi¿u khÑng ch¿ n¯m °ãc mÙt công ty lÛn nh¥t vÛi t° cách là công ty gÑc (hay công ty m¹); công ty này l¡i mua °ãc cÕ phi¿u khÑng ch¿, thÑng trË °ãc công ty khác, gÍi là công ty con; ¿n l°ãt nó công ty con l¡i chi phÑi các công ty cháu cing b±ng cách nh° th¿. NhÝ có ch¿ Ù tham dñ và ph°¡ng pháp tÕ chéc t­p oàn theo kiÃu móc xích nh° v­y, b±ng mÙt l°ãng t° b£n §u t° nhÏ, các nhà t° b£n Ùc quyÁn tài chính có thà khÑng ch¿ và iÁu ti¿t °ãc mÙt l°ãng t° b£n lÛn g¥p nhiÁu l§n. Ngoài ch¿ Ù tham dñ, §u sÏ tài chính cin sí dång nhïng thç o¡n nh° l­p công ty mÛi, phát hành trái khoán, kinh doanh công trái, §u c¡ chéng khoán ß sß giao dËch, §u c¡ ruÙng ¥t v.v à thu °ãc lãi nhu­n Ùc quyÁn cao.

ThÑng trË vÁ kinh t¿ là c¡ sß Ã §u sÏ tài chính thÑng trË vÁ chính trË và các m·t khác. VÁ m·t chính trË bÍn §u sÏ tài chính chi phÑi mÍi ho¡t Ùng cça các c¡ quan nhà n°Ûc, bi¿n nhà n°Ûc t° s£n thành công cå phåc vå lãi ích cho chúng. Sñ thÑng trË cça bÍn tài phiÇt ó làm n£y sinh chç ngh)a phÏt xÛt, chç ngh)a quõn phiÇt và nhiÁu thé chç ngh)a ph£n Ùng khác.

Câu hÏi 24. Thà hiÇn sñ ho¡t Ùng cça quy lu­t giá trË và quy lu­t giá trË thng d° trong giai o¡n Ùc quyÁn chç ngh)a t° b£n?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

Các tÕ chéc Ùc quyÁn hánh thành do chÛnh sñ v­n Ùng nÙi t¡i cça chç ngh)a t° b£n. Ùc quyÁn là biÃu hiÇn mÛi, mang nhïng quan hÇ mÛi nh°ng không v°ãt ra ngoài các quy lu­t cça chç ngh)a t° b£n, mà chÉ là sñ ti¿p tåc mß rÙng, phát triÃn nhïng xu th¿ sâu nh¥t cça chç ngh)a t° b£n và cça nÁn s£n xu¥t hàng hoá nói chung, làm cho các quy lu­t kinh t¿ cça nÁn s£n xu¥t hàng hoá và cça chç ngh)a t° b£n có nhïng biÃu hiÇn mÛi.

1) Sñ ho¡t Ùng cça quy lu­t giá trË. Do chi¿m °ãc vË trí Ùc quyÁn nên các tÕ chéc Ùc quyÁn ó Ïp ·t giá c£ Ùc quyÁn; giá c£ Ùc quyÁn th¥p khi mua, cao khi bán. Tuy nhiên, iÁu ó không có ngh)a là trong giai o¡n ¿ quÑc chç ngh)a quy lu­t giá trË không cin ho¡t Ùng. VÁ thñc ch¥t, giá c£ Ùc quyÁn v«n không thoát ly và không phç Ënh c¡ sß cça nó là giá trË. Các tÕ chéc Ùc quyÁn thi hành chính sách giá c£ Ùc quyÁn ch³ng qua là nh±m chi¿m o¡t mÙt ph§n giá trË và giá trË th·ng d° cça nhïng ng°Ýi khác. N¿u xem xét trong toàn bÙ hÇ thÑng kinh t¿ t° b£n thá tÕng sÑ giÏ c£ v«n b±ng tÕng sÑ giÏ trË. Nh° v­y, n¿u nh° trong giai o¡n chç ngh)a t° b£n tñ do c¡nh tranh, quy lu­t giÏ trË biÃu hiÇn thành quy lu­t giÏ c£ s£n xu¥t, thá trong giai o¡n ¿ quÑc chç ngh)a quy lu­t giá trË biÃu hiÇn thành quy lu­t giá c£ Ùc quyÁn.

2) Sñ ho¡t Ùng cça quy lu­t giá trË th·ng d°. Trong giai o¡n chç ngh)a t° b£n tñ do c¡nh tranh, quy lu­t giá trË th·ng d° biÃu hiÇn thành quy lu­t t÷ su¥t lãi nhu­n bánh quõn. B°Ûc sang giai o¡n chç ngh)a ¿ quÑc, các tÕ chéc Ùc quyÁn thao túng nÁn kinh t¿ b±ng giá c£ Ùc quyÁn và thu °ãc lãi nhu­n Ùc quyÁn cao. Do ó, quy lu­t lãi nhu­n Ùc quyÁn cao chÉ là hánh théc biÃu hiÇn cça quy lu­t giÏ trË th·ng d° trong giai o¡n ¿ quÑc chç ngh)a. NguÓn gÑc cça lãi nhu­n Ùc quyÁn cao là lao Ùng không công cça công nhân ß các xí nghiÇp Ùc quyÁn; mÙt ph§n lao Ùng không công cça công nhân ß các xí nghiÇp không Ùc quyÁn; mÙt ph§n giá trË th·ng d° cça các nhà t° b£n vëa và nhÏ bË m¥t i do thua thiÇt trong c¡nh tranh; lao Ùng th·ng d° và ôi khi c£ mÙt ph§n lao Ùng t¥t y¿u cça nhïng ng°Ýi s£n xu¥t nhÏ, nhân dân lao Ùng ß các n°Ûc t° b£n và các n°Ûc thuÙc Ëa, phå thuÙc. Nh° v­y, sñ biÃu hiÇn cça quy lu­t giá trË thng d° trong giai o¡n ¿ quÑc chç ngh)a thành quy lu­t lãi nhu­n Ùc quyÁn cao chÉ là sñ ph£n ánh quan hÇ thÑng trË và bóc lÙt t° b£n Ùc quyÁn trong t¥t c£ cÏc ngành kinh t¿ cça xó hÙi t° b£n và trên toàn th¿ giÛi.

Câu hÏi 25. Phân tích nguyên nhân ra Ýi và b£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc? Nhïng biÃu hiÇn chç y¿u cça nó?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm ba ý lÛn

1) Nguyên nhân ra Ýi cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc. §u th¿ k÷ XX, V.I.Lênin chÉ rë, chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn chuyÃn thành chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là khuynh h°Ûng t¥t y¿u. Nh°ng chÉ ¿n nhïng nm 50 cça th¿ ky XX, chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc mÛi trß thành mÙt thñc t¿ rë ràng và là mÙt ·c tr°ng c¡ b£n cça chç ngh)a t° b£n hiÇn ¡i.

Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc ra Ýi do nhïng nguyên nhân chç y¿u sau

a) Tích tå và t­p trung t° b£n càng lÛn thá tÛch tå và t­p trung s£n xu¥t càng cao, do ó » ra nhïng c¡ c¥u kinh t¿ lÛn ii hÏi sñ iÁu ti¿t xó hÙi Ñi vÛi s£n xu¥t và phân phÑi; lên k¿ ho¡ch hoá t­p trung të mÙt trung tâm. Nói cách khác, sñ phát triÃn h¡n nïa cça tránh Ù xó hÙi hoÏ lñc l°ãng s£n xu¥t ó d«n ¿n yêu c§u khách quan là nhà n°Ûc ph£i ¡i biÃu cho toàn bÙ xó hÙi qu£n lý nÁn s£n xu¥t. Lñc l°ãng s£n xu¥t xó hÙi ngày càng cao càng mõu thu«n gay g¯t vÛi hánh théc chi¿m hïu t° nhân t° b£n chç ngh)a, do ó t¥t y¿u ii hÏi mÙt hánh théc mÛi cça quan hÇ s£n xu¥t à lñc l°ãng s£n xu¥t có thà ti¿p tåc phát triÃn trong iÁu kiÇn cin sñ thÑng trË cça chç ngh)a t° b£n. Hánh théc mÛi ó là chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc.

b) Sñ phát triÃn cça phân công lao Ùng xó hÙi làm xu¥t hiÇn mÙt sÑ ngành mà các tÕ chéc Ùc quyÁn t° b£n t° nhân không thà ho·c khång muÑn kinh doanh vá §u t° lÛn, thu hÓi vÑn ch­m và ít lãi nhu­n, nh¥t là các ngành thuÙc k¿t c¥u h¡ t§ng nh° nng l°ãng, giao thông v­n t£i, giáo dåc, nghiên céu khoa hÍc c¡ b£n v.v. Nhà n°Ûc t° s£n £m nhiÇm kinh doanh các ngành ó, t¡o iÁu kiÇn cho các tÕ chéc Ùc quyÁn t° nhân kinh doanh các ngành khác có lãi h¡n.

c) Sñ thÑng trË cça Ùc quyÁn ó làm sõu s¯c thÝm sñ Ñi kháng giïa giai c¥p t° s£n vÛi giai c¥p vô s£n và nhân dân lao Ùng. Nhà n°Ûc ph£i có nhïng chính sách à xoa dËu nhïng mâu thu«n ó nh° trã c¥p th¥t nghiÇp, iÁu ti¿t thu nh­p quÑc dõn, phÏt triÃn phóc lãi xó hÙi v.v.

d) Cùng vÛi xu h°Ûng quÑc t¿ hoá Ýi sÑng kinh t¿, sñ bành tr°Ûng cça các liên minh Ùc quyÁn quÑc t¿ v¥p ph£i nhïng hàng rào quÑc gia dân tÙc và xung Ùt lãi ích vÛi các Ñi thç trên thË tr°Ýng th¿ giÛi. Tánh hánh ó ii hÏi ph£i cú sñ iÁu ti¿t các quan hÇ chính trË và kinh t¿ quÑc t¿, trong ó không thà thi¿u vai tri cça nhà n°Ûc

) ViÇc thi hành chç ngh)a thñc dân mÛi, cuÙc ¥u tranh vÛi chç ngh)a xó hÙi hiÇn thñc và tác Ùng cça cuÙc cách m¡ng khoa hÍc và công nghÇ hiÇn ¡i cing ii hÏi sñ can thiÇp trñc ti¿p cça nhà n°Ûc vào Ýi sÑng kinh t¿.

2) B£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc

Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là sñ k¿t hãp séc m¡nh cça các tÕ chéc Ùc quyÁn t° nhân vÛi séc m¡nh cça nhà n°Ûc t° s£n thành mÙt c¡ ch¿ thÑng nh¥t nh±m làm giàu cho các tÕ chéc Ùc quyÁn và giúp quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a thích éng vÛi sñ phát triÃn nhanh chóng cça lñc l°ãng s£n xu¥t do cuÙc cách m¡ng khoa hÍc-công nghÇ t¡o ra.

Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là n¥c thang phát triÃn mÛi cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn. Nó là sñ thÑng nh¥t cça ba quá tránh g¯n bó ch·t ch½ vÛi nhau là tng séc m¡nh cça các tÕ chéc Ùc quyÁn; tng vai tri can thiÇp cça nhà n°Ûc vào kinh t¿; k¿t hãp séc m¡nh cça Ùc quyÁn t° nhân vÛi séc m¡nh cça nhà n°Ûc trong mÙt c¡ ch¿ thÑng nh¥t và bÙ máy nhà n°Ûc phå thuÙc vào các tÕ chéc Ùc quyÁn.

V.I.Lênin chÉ ra r±ng, BÍn §u sÏ tài chính dùng mÙt m¡ng l°Ûi dày ·c nhïng quan hÇ lÇ thuÙc à bao trùm h¿t th£y các thi¿t k¿ kinh t¿ và chính trË ... ó là biÃu hiÇn rë rÇt nh¥t cça sñ Ùc quyÁn ¥y . Trong c¡ c¥u cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc, nhà n°Ûc ó trß thành mÙt t° b£n khÕng lÓ- cing là chç sß hïu nhïng xí nghiÇp, cing ti¿n hành kinh doanh, bóc lÙt lao Ùng làm thuê nh° mÙt nhà t° b£n thông th°Ýng. iÃm khác biÇt là ß ch×, ngoài chéc nng mÙt nhà t° b£n thông th°Ýng, nhà n°Ûc cin cú chéc nng chính trË và các công cå tr¥n áp xó hÙi nh° quân Ùi, c£nh sát, nhà tù v.v Ph. ngghen cing cho r±ng nhà n°Ûc ó v«n là nhà n°Ûc cça các nhà t° b£n, là nhà t° b£n t­p thà lý t°ßng và nhà n°Ûc ¥y càng chuyÃn nhiÁu lñc l°ãng s£n xu¥t thành tài s£n cça nó bao nhiêu thá nú l¡i càng bi¿n thành nhà t° b£n t­p thà thñc sñ b¥y nhiêu.

Nh° v­y, chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là mÙt kiÃu quan hÇ kinh t¿, chÛnh trË, xó hÙi ché khång ph£i là mÙt chÛnh sÏch trong giai o¡n Ùc quyÁn cça chç ngh)a t° b£n. B¥t cé nhà n°Ûc nào cing có vai tri kinh t¿ nh¥t Ënh Ñi vÛi xó hÙi mà nú thÑng trË, song ß m×i ch¿ Ù xó hÙi, vai tri kinh t¿ cça nhà n°Ûc có sñ bi¿n Õi thích hãp Ñi vÛi xó hÙi ó. Các nhà n°Ûc tr°Ûc chç ngh)a t° b£n chç y¿u can thiÇp b±ng b¡o lñc và theo lÑi c°áng béc siêu kinh t¿. Trong giai o¡n chç ngh)a t° b£n tñ do c¡nh tranh, nhà n°Ûc t° s£n ß trên, ß ngoài quÏ tránh kinh t¿, vai tri cça nhà n°Ûc chÉ dëng l¡i ß viÇc iÁu ti¿t b±ng thu¿ và pháp lu­t. Ngày nay vai tri cça nhà n°Ûc t° s£n ó cú sñ bi¿n Õi, không chÉ can thiÇp vào nÁn s£n xu¥t xó hÙi b±ng thu¿, lu­t phÏp mà cin cú vai tri tÕ chéc và qu£n lý cÏc xÛ nghiÇp thuÙc khu vñc kinh t¿ nhà n°Ûc, iÁu ti¿t b±ng các biÇn pháp in b©y kinh t¿ vào t¥t c£ cÏc khõu cça quÏ tránh tÏi s£n xu¥t là s£n xu¥t, phân phÑi, l°u thông, tiêu dùng. Chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là hánh théc v­n Ùng mÛi cça quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a nh±m duy trá sñ tÓn t¡i cça chç ngh)a t° b£n, làm cho chç ngh)a t° b£n thích nghi vÛi iÁu kiÇn lËch sí mÛi.

3) Nhïng biÃu hiÇn cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc là sñ k¿t hãp vÁ con ng°Ýi giïa các tÕ chéc Ùc quyÁn và bÙ máy nhà n°Ûc; sñ hánh thành và phÏt triÃn cça sß hïu nhà n°Ûc.

Sß hïu nhà n°Ûc hánh thành d°Ûi nhïng hánh théc sau +) Xây dñng doanh nghiÇp nhà n°Ûc b±ng vÑn cça ngân sách. +) QuÑc hïu hoá các xí nghiÇp t° nhân b±ng cách mua l¡i. +) Nhà n°Ûc mua cÕ phi¿u cça các doanh nghiÇp t° nhân. +) Mß rÙng doanh nghiÇp nhà n°Ûc b±ng vÑn tích luù cça các doanh nghiÇp t° nhân. +) Sñ can thiÇp cça nhà n°Ûc vào các quá tránh kinh t¿.

Câu hÏi 26. Phõn tÛch vai tri và giÛi h¡n cça chç ngh)a t° b£n?

áp. Câu tr£ lÝi gÓm hai ý lÛn

1) Vai tri cça chç ngh)a t° b£n. Chç ngh)a t° b£n phát triÃn qua hai giai o¡n là chç ngh)a t° b£n tñ do c¡nh tranh và chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn mà n¥c thang tÙt cùng cça nó là chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn nhà n°Ûc. Trong suÑt quÏ tránh phÏt triÃn, chç ngh)a t° b£n cing có nhïng m·t tích cñc Ñi vÛi phát triÃn s£n xu¥t. ó là

a) ChuyÁn nÁn s£n xu¥t nhÏ thành nÁn s£n xu¥t lÛn hiÇn ¡i. Sñ ra Ýi cça chç ngh)a t° b£n ó gi£i phúng loài ng°Ýi khÏi nÁn kinh t¿ tñ nhiên, tñ túc, tñ c¥p; chuyÃn sang phát triÃn kinh t¿ hàng hoá t° b£n chç ngh)a, chuyÃn s£n xu¥t nhÏ thành s£n xu¥t lÛn hiÇn ¡i. D°Ûi tác Ùng cça quy lu­t giá trË thng d° và các quy lu­t kinh t¿ cça s£n xu¥t hàng hoá, chç ngh)a t° b£n ó làm tng nng su¥t lao Ùng, t¡i ra khÑi l°ãng cça c£i khÕng lÓ h¡n nhiÁu xó hÙi tr°Ûc cÙng l¡i

b) Phát triÃn lñc l°ãng s£n xu¥t. QuÏ tránh phát triÃn cça chç ngh)a t° b£n làm cho lñc l°ãng s£n xu¥t phát triÃn m¡nh m½ vÛi tránh Ù kù thu­t và công nghÇ ngày càng cao; të kù thu­t thç công lên lên kù thu­t c¡ khí, sang tñ Ùng hoá, tin hÍc hoá và công nghÇ hiÇn ¡i. Cùng vÛi sñ phát triÃn cça kù thu­t và công nghÇ là quá tránh gi£i phúng séc lao Ùng, nâng cao hiÇu qu£ khám phá và chinh phåc thiên nhiên cça con ng°Ýi.

c) Thñc hiÇn xó hÙi hoá s£n xu¥t. Chç ngh)a t° b£n ó thóc ©y nÁn s£n xu¥t hàng hoá phát triÃn m¡nh và ¡t tÛi méc iÃn hánh nh¥t trong lËch sí, cñng vÛi nú là quÏ tránh xó hÙi hoÏ s£n xu¥t c£ vÁ chiÁu rÙng và chiÁu sõu. ó là sñ phát triÃn cça phân công lao Ùng xó hÙi, s£n xu¥t t­p trung vÛi quy må hãp lý, chuyÝn mån hoÏ s£n xu¥t và hãp tÏc lao Ùng sâu s¯c, mÑi liên hÇ kinh t¿ giïa các ¡n vË, các ngành, các l)nh vñc ngày càng ch·t ch½ v.v làm cho cÏc quÏ tránh s£n xu¥t phõn tÏn °ãc liên k¿t vÛi nhau và phå thuÙc l«n nhau thành mÙt hÇ thÑng, thành mÙt quÏ tránh s£n xu¥t xó hÙi.

Tuy nhiên, nhïng thành tñu chç ngh)a t° b£n ¡t °ãc trong sñ v­n Ùng §y mâu thu«n. iÁu ó thà hiÇn ß hai xu h°Ûng trái ng°ãc nhau là xu th¿ phát triÃn nhanh và xu th¿ trá trÇ cça nÁn kinh t¿ t° b£n chç ngh)a.

V.I.Lênin nh­n xét, sñ phÏt triÃn nhanh chúng và sñ trá trÇ thÑi nÏt là hai xu th¿ cñng song song tÓn t¡i trong nÁn kinh t¿ cça chç ngh)a ¿ quÑc. ó chính là mÙt biÃu hiÇn quan trÍng thuÙc b£n ch¥t cça chç ngh)a t° b£n Ùc quyÁn. Ngày nay, b£n ch¥t này biÃu hiÇn r¥t nÕi b­t.

Xu th¿ phát triÃn nhanh cça nÁn kinh t¿ biÃu hiÇn ß ch×, sau chi¿n tranh th¿ giÛi thé II, ·c biÇt là vào nhïng nm 50, 60 th¿ k÷ XX, trong nÁn kinh t¿ t° b£n chç ngh)a th¿ giÛi ó xu¥t hiÇn thÝi kó tng tr°ßng vÛi tÑc Ù cao hi¿m th¥y. Trong thÝi gian të 1948-1970, Mù, Anh, Pháp, CHLB éc, Italia, Canaa, Nh­t b£n v.v t÷ su¥t tng tr°ßng bánh quõn trong tÕng giÏ trË thu nh­p quÑc dõn ¡t 5,1%. Óng thÝi, viÇc nâng cao hiÇu qu£ lao Ùng s£n xu¥t cing r¥t rë rÇt.

Xu th¿ trá trÇ (hay kám hóm) cça nÁn kinh t¿ mà VI.Lênin ó chÉ ra, có nguyên nhân c¡ b£n là do sñ thÑng trË cça Ùc quyÁn. Ùc quyÁn t¡o ra nhïng y¿u tÑ ngn c£n sñ ti¿n bÙ kù thu­t và phát triÃn s£n xu¥t nh° quy Ënh giá c£ Ùc quyÁn, h¡n ch¿ s£n l°ãng và mua phát minh kù thu­t. Ngày nay, cÏc y¿u tÑ gõy trá trÇ v«n cin và ti¿p tåc tác Ùng.

Sñ tÓn t¡i song song cça hai xu th¿ trên trong chç ngh)a t° b£n mÙt m·t nói lên r±ng chç ngh)a t° b£n v«n cin séc sÑng, quan hÇ s£n xu¥t t° b£n chç ngh)a cin cú thà tñ iÁu chÉnh và trong giÛi h¡n nh¥t Ënh cin cú thà thÛch éng vÛi nhu c§u phÏt triÃn cça lñc l°ãng s£n xu¥t và thúc ©y xó hÙi t° b£n chç ngh)a; Óng thÝi chç ngh)a t° b£n cing ang v¥p ph£i nhïng giÛi h¡n nh¥t Ënh, mâu thu«n c¡ b£n cça chç ngh)a t° b£n v«n ch°a gi£i quy¿t °ãc.

2) GiÛi h¡n lËch sí cça chç ngh)a t° b£n

GiÛi h¡n lËch sí cça chç ngh)a t° b£n b¯t nguÓn të mâu thu«n c¡ b£n cça chç ngh)a t° b£n; ó là mõu thu«n giïa tÛnh ch¥t và tránh Ù xó hÙi hoÏ cao cça lñc l°ãng s£n xu¥t vÛi ch¿ Ù sß hïu t° nhân t° b£n chç ngh)a vÁ t° liÇu s£n xu¥t. M·c dù chç ngh)a t° b£n ó cú iÁu chÉnh nh¥t Ënh trong quan hÇ sß hïu, qu£n lý và phân phÑi nh°ng không thà kh¯c phåc °ãc mâu thu«n này.

Mâu thu«n c¡ b£n nói trên biÃu hiÇn thành nhïng mâu thu«n cå thà sau ây

+) Mâu thu«n giïa t° b£n và lao Ùng thà hiÇn sñ phân hóa giàu-nghÑo và tánh tr¡ng b¥t cång trong xó hÙi tng. Sñ b§n cùng hoá tuyÇt Ñi l«n t°¡ng Ñi cça giai c¥p công nhân v«n ang tÓn t¡i. Tuy ¡i bÙ ph§n t§ng lÛp trí théc và lao Ùng có kù nng °ãc c£i thiÇn méc sÑng và gia nh­p vào t§ng lÛp trung l°u, nh°ng v«n không xoá °ãc sñ phân hoá giàu-nghèo sâu s¯c. Thu nh­p cça 358 ng°Ýi giàu nh¥t th¿ giÛi lÛn h¡n thu nh­p hàng nm cça h¡n 45% dân sÑ th¿ giÛi. Tánh tr¡ng cång nhõn, ng°Ýi lao Ùng th¥t nghiÇp ngày càng tng. Trong xó hÙi t° b£n, sñ b¥t bánh ³ng và các tÇ n¡n xó hÙi v«n tÓn t¡i phÕ bi¿n, sñ suy Ói vÁ xó hÙi, vn hoá và ¡o éc ngày càng tr§m trÍng.

+) Mâu thu«n giïa các n°Ûc ch­m phát triÃn, bË lÇ thuÙc vÛi các n°Ûc ¿ quÑc trß thành mâu thu«n giïa các n°Ûc và t§ng lÛp th°ãng l°u giàu có ß ph°¡ng B¯c vÛi các n°Ûc và t§ng lÛn nghèo khÕ ß ph°¡ng Nam.

+) Mâu thu«n giïa các n°Ûc t° b£n chç ngh)a vÛi nhau, chç y¿u là giïa ba trung tâm kinh t¿, chính trË hàng §u cça th¿ giÛi t° b£n, giïa các t­p oàn t° b£n xuyên quÑc gia. Mâu thu«n này có ph§n dËu i trong thÝi kó cin tÓn t¡i sñ Ñi §u giïa hai hÇ thÑng th¿ giÛi t° b£n chç ngh)a và xó hÙi chç ngh)a, nay cú chiÁu h°Ûng phéc t¡p sau khi chi¿n tranh l¡nh k¿t thúc. MÙt m·t, sñ phát triÃn cça xu th¿ toàn c§u hoá và cça cách m¡ng khoa hÍc và công nghÇ khi¿n các n°Ûc ó ph£i liên k¿t vÛi nhau. M·t khác, do tác Ùng cça quy lu­t phát triÃn không Áu và lãi ích cåc bÙ cça giai c¥p thÑng trË ß m×i n°Ûc, các n°Ûc ó ó trß thành Ñi thç c¡nh tranh vÛi nhau, tranh giành quyÁn lñc và ph¡m vi £nh h°ßng trên th¿ giÛi, nh¥t là giïa ba trung tâm Mù, Nh­t B£n và Tây Âu. BiÃu hiÇn cça m«u thu«n giïa các n°Ûc ¥y tr°Ûc h¿t là cuÙc chi¿n tranh th°¡ng m¡i, chi¿n tranh vÁ §u t° kù thu­t, tài chính cing nh° sñ c¡nh tranh giïa TNCs d°Ûi nhiÁu hánh théc.

+) Mâu thu«n giïa chç ngh)a t° b£n vÛi chç ngh)a xó hÙi là mâu thu«n xuyên suÑt thÝi kó quá Ù të chç ngh)a t° b£n lên chç ngh)a xó hÙi trÝn ph¡m vi toàn th¿ giÛi. Ch¿ Ù xó hÙi chç ngh)a ß LiÝnxô và ông Âu såp Õ khi¿n chç ngh)a xó hÙi t¡m thÝi lõm vào thoÏi trào, nh°ng b£n ch¥t thÝi ¡i không hÁ thay Õi. Loài ng°Ýi v«n ß trong giai o¡n quá Ù të chç ngh)a t° b£n lên chç ngh)a xó hÙi mß §u b±ng Cách m¡ng Tháng M°Ýi Nga v) ¡i. Tuy hánh théc biÃu hiÇn cú khÏc tr°Ûc, nh°ng ¥u tranh giïa chç ngh)a xó hÙi và chç ngh)a t° b£n v«n là cuÙc ¥u tranh quy¿t liÇt trên ph¡m vi toàn th¿ giÛi.

Chç ngh)a t° b£n ngày nay- vÛi nhïng thành tñu cça nó, là sñ chu©n bË nhïng iÁu kiÇn, tiÁn Á cho sñ ra Ýi cça chç ngh)a xó hÙi trÝn ph¡m vi toàn th¿ giÛi. Nh°ng b°Ûc chuyÃn të chç ngh)a t° b£n lên chç ngh)a xó hÙi v«n ph£i thång qua cuÙc cÏch m¡ng xó hÙi và cuÙc cách m¡ng này diÅn ra b±ng ph°¡ng pháp hoà bánh hay b¡o lñc, iÁu ó hoàn toàn tuó thuÙc vào nhïng iÁu kiÇn lËch sí-cå thà cça tëng n°Ûc và bÑi c£nh quÑc t¿ chung trong tëng thÝi iÃm, vào sñ lña chÍn cça các lñc l°ãng cách m¡ng.