11. Đường ngân sách và đường bàng quan:

a. Đường ngân sách:

- Nếu biểu thị sự hạn chế về ngân sách dưới dạng đường ngân sách thì nó sẽ cho ta thấy các phương án kết hợp tối đa giữa các mặt hàng có thể mua được từ nguồn thu nhập hiện giờ của mình.

Vị trí của đường ngân sách đc xác định bởi các điểm mút. Nó cho thấy số lượng tối đa của mặt hàng này có thể mua đc nếu ko mua mặt hàng kia.

Hình 10

Sự lựa chọn của người tiêu dung đc quyết định bởi nhân tố khách quan là thu nhập và giá cả ; và nhân tố chủ quan là sở thk của người tiêu dùng.

Đường ngân sách thể hiện sự ràng buộc giữa ngân sách và giá cả. Nó chia không gian lựa chọn thành 2 phần: 1 fần là tập hợp có thể đạt được. 1 fần là tập hợp ko thể đạt đc. Đồng thời nó thể hiện tất cả sự kết hợp có thể có để lựa chọn 1 loại hang hóa bất kì: X và Y. Do vậy, đường ngân sách còn đc gọi là đường giới hạn khả năng tiêu dùng.

- Phương trình của đường ngân sách:

Giả sử chỉ có 2 loại hanngf hóa X và Y bị rang buộc bởi ngân sách thì fương trình của đường ngân sách là 1 fương trình có dạng:

NS = Px.X + Py.Y

Hoặc: Y= (NS/Py) - (NS/Py).X

Trong đó: X, Y là lượng tiêu dùng hàng hóa X, Y

Px, Py là giá cả của hh X, Y

NS là ngân sách của người tiêu dùng

-Độ dốc của đường ngân sách:

Từ fương trình của đường ngân sách ta có độ dốc của đường ngân sách là - Px/Py . Độ dốc này fụ thuộc vào tỷ giá giữa 2 mặt hàng và nó bằng mức thay đổi của 2 trục tọa độ thể hiện 2 mặt hàng đó.

- Sự thay đổi của đường ngân sách:

+Sự thay đổi về thu nhập:

(Hình 11)

Khi thu nhập thay đổi, từ fương trình đường ngân sách ta thấy, sự thay đổi về thu nhập sẽ làm thay đổi các điểm chặn của đường ngân sách nhưng ko thay đổi độ dốc vì giá cả ko thay đổi.

Nếu thu nhập tăng lên thì đường ngân sách sẽ dịch chuyển ra fía ngoài L1 -> L3

Nếu thu nhập giảm xuống thì đường ngân sách sẽ dịch chuyển vào fía trong L1-> L2

=> Điều này thể hiện điểm chặn của đường ngân sách thay đổi khi thu nhập tăng lên là do số lượng hh được mua tăng lên.

+ Sự thay đổi về giá cả:

(Hình 12)

Khi giá cả của hh thay đổi nhưng giá của hh kia ko thay đổi thì độ dốc của đường ngân sách sẽ thay đổi và có thể làm thay đổi các điểm chặn trên đường ngân sách.

Khi giá của 2 loại hh đều thay đổi nhưng theo cùng 1 mức với cùng tỷ lệ thì độ dốc của đường ngân sách sẽ giữ nguyên.

Nếu giá của 1 mặt hàng này tăng lên, mặt hàng khác giữ nguyên thì người tiêu dùng ko mua mặt hàng có giá tăng lên, sẽ ko chịu sự thay đổi về giá này.

b. Đường bàng quan:

-(Hình 13) Với 3 giả thiết về sở thích của người tiêu dùng, nếu ta nói tất cả các điểm mà người tiêu dùng ưa thích như nhau, chúng ta sẽ có 1đường bàng quan. Đường này cho thấy tất cả các tập hợp tiêu dùng có cùng độ khả dụng. Nó thể hiện tính kết hợp trong việc lựa chọn giữa 2 mặt hh và tất cả nh~ sự kết hợp đó đều mang lại 1 lợi ích như nhau đv người tiêu dùng.

- (Hình 14) Như vậy, mỗi 1 lợi ích hay sở thích của người tiêu dùng đc đại diện bằng 1 đường bang quan và các mức lợi ích của người tiêu dùng đc đại diện bằng 1 tập hợp vô số các đường bang quan khác nhau.

- Độ dốc của đường bang quan: Đường bang quan có độ dốc ngày càng fẳng hơn. Khi chúng dịch chuyển về fía fẳng và độ dốc của đường bàng quan đc xác định bởi công thức:

MRS x/y = |∆x|/|∆y| = MUx/MUy

Trong đó:

MRS x/y: là tỷ lệ thay thế biên giữa hh X và hh Y.

MUx là lợi ích biên của hh X

MUy là lợi ích biên của hh Y

Với MUx = ∆U/∆Qx ; MUy = ∆U/∆Qy (∆Qy= ∆y)

- Khi ta dịch chuyển đường bang quan lên cao hơn (về fía fải) nghĩa là từ U1 ->U2 -> U3 ta sẽ tới những nhóm hàng đc ưa thik nhiều hơn. Các đường bang quan cao hơn thì tốt hơn(đc thik hơn) vì người tiêu dùng thik nhiều hơn ít.

- Tính chất của đường bang quan:

+ Có độ dốc âm

+ Các đường bang qan ko bao h cắt nhau

+ Có thể biểu diễn sở thik của người tiêu dùng khi dùng nhiều hh bằng 1 bản đồ của đường bàng quan

+ Đường bàng quan có độ lồi hướng về gốc tọa độ.