Nguyễn Khuyến sinh ra và lớn lên ở một vùng quê yên ả. trừ hơn 10 năm làm quan phải sống xa quê, còn lại phấn lớn cuộc đời ông gắn bó với lũy tre láng Yên Đổ quê ông. hình ảnh ấy đã in đâm trong thơ ông với những nét hết sức tiêu biểu và điển hình. và 1 trong những bthơ đó là Thu Vịnh.

ao thu lạnh lẽo nc trong veo/ một chiếc thuyền câu bé tẻo teo/ sóng biếc theo làn hơi gợn tí/ lá vàng trc gió khẽ đưa vèo/ tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt/ ngõ trúc quanh co khách vắng teo/ tựa gối buông cân lâu chẳng đc/ cá đâu động dưới chân bèo.

mở đầu, theo thông lệ của thơ Đường luật, NK gthiệu và hạn định khái quát nơi sinh cảm hứng với cthơ phá đề:" ao thu lạnh lẽo nc trong veo/ một chiếc thuyền câu bé tẻo teo"

nơi ấy là ao thu. địa điểm là: ao; time: thu; time ko phải là 1 ngày, 1 buổi nào, mà là cả 1 mùa; mùa thu. hai từ ao và thu ko tách rời nhau mà kết thành 1 ngữ; ao thu, 1 thứ ao riêng, chì đến mùa thu mới xhiện, or chỉ đến mùa thu mới có những nét ấy, những vẻ ấy, những tính chất ấy. trong cảm xúc bđầu của NK, ao thu đc phát hiện nhờ 2 tính chất: lạnh lẽo và nc trong veo. đó là cảm nhận khiến cho lòng nthơ tràn trề cảm hứng.

Giữa làng quê xuất hiện một chiếc gương phản chiếu cảnh trời dứoi dòng nc lạnh mà trong veo.Làng mạc Yên Đỗ là vùng đồng chiêm đồng trũng quanh năm nứơc ngập, dân phải lấy đất đấp cho cao nên ao cứ thế nối tiếp ao và nk đã đaư cái ao nhỏ quê hương vào thơ với thái độ trân trọng trìu mến. Ao nhỏ thì thuyền câu cũng bé lại. Xung quanh thực tĩnh lặng với hình ảnh chiếc thuyền câu nhẹ thênh thênh đang lững lờ mặc dòng nc chảy.Tiếng động nhỏ ấy càng làm tăng thêm phút lặng trong cảnh mà còn trong tâm của ng đi câu đang say sưa với cảnh trời đất bao la cao vợi.Từ láy "tẻo teo" nhấn mạnh sự trơ trọi đơn độc của 1 chiếc thuyền giữa không gian cao rộng của trời thu.Tiếp đó là nhịp thở của thu bắt đầu bằng những bước chuyển nhẹ nhàng

Sóng biếc theo làn hơi gợn tí

Lá vàng trứơc gió khẽ đưa vèo

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

trong 4 cthơ trên, ở 2 câu thực là cảnh gần, ở 2 câu luận là cảnh xa.cảnh gần thì có "sóng biếc gợn" và "lá vàng đưa". sóng biếc gợn thành hình, lá vàng đưa thành tiếng, but cả tiếng và hình đều cực nhỏ. cuối 2 cthơ nổi lên 2 từ đối nhau: "tí","vèo", 1 từ nói lên sự cực nhỏ của hình khối, 1 từ nói lên sử cực nhỏ của âm thanh. vẻ tĩnh lặng của mùa thu cứ tăng dần theo từng cấp độ' hơi gợn-tí, khẽ đưa-vèo. hơn nưã, qua âm thanh, người đọc còn nhận đc chiếc lá đang đưa: gió nhẹ mà khiến đc lá "khẽ đưa vèo", chiếc lá ấy phải nhỏ, nhẹ ,dài, thon nhọn; chắc ko thể là lá j khác ngoài lá trúc. ko jan động mà tĩnh, có âm thanh mà vẫn vô thanh. cái sóng ấy, tiếng lá bay ấy, như chỉ xao động lện, âm thanh vang lên trong lòng nthơ, 1 cõi lòng cũng lạnh lẽo, trong trẻo, tĩnh lặng như làng quê, như mùa thu...

cả 4 câu thơ tả cảnh, tuy có dáng, cò hình, cò màu sắc, có âm thanh, nhưng khi đọc lên, từ nào cũng gọi ta phải đọc se sẽ. all đều chỉ như một làn gió nhẹ, 1 hơi thở nhẹ của mùa thu. đọc xong cả 4 cthơ, ng đọc sẽ hơi thấy lạ. bthơ nói về câu cá mà ko dành 1 câu nào, thậm chí 1 từ nào nói chuyện câu cá. nhưng có lẽ có đấy, vì nếu ko đang ở cái vị trí ngồi câu cá, cái tâm thế đang câu cá, làm sao cảm nhận đc mùa thu, cảnh thu như thế.

Giữa cảnh thơ mộng tác giả lặng thinh với thú vui câu cá tao nhã của mình, dáng ng đi câu như là 1 phần trong khung cảnh thu nhỏ ấy.Nhà thơ đắm mình vào thiên nhiên như muốn quên đi những phút bận lòng vì nỗi lo lớn

Tựa gối buông cần lâu chẳng được

Cá đâu đớp động dưới chân bèo

đọc cthơ ta tưởng chừng như cụ đang nhàn nhã với thu vui của mình, nhưng đằng sau ấy lại là nỗi trăn trở của con ng, nỗi trăn trở vì sự trớ trêu của nghịch cảnh. cuộc đời cụ mơ ước rất nhiều, ước mơ "tề gia trị quốc bình thiên hạ"... nhưng hỡi ôi, cụ chưa làm đc j cho đất nc, cho nd nhưng lại phải rút về ở ẩn. cthơ là bi kịch của 1 con ng, 1 con ng có tài có tâm nhựng đành bất lực trc thời cuộc.

phải chăng, ở cái tư thế ngồi ấy, cụ đang chờ đợi điều j? chò đợi đất nc đổi thay?

điều j khiến Thu Điếu cùa NK trở thành bài ca bất hủ? sự điêu luyện của nthơ trong việc use tiếng nói dtộc, 1 thứ tiếng việt uyển chuyển, phong phú đạt đến mức tuyệt đối ư? vẻ đẹp giản dị, thực sự của mùa thu VN, của làng quê VN ư? all đều đúng. nhưng qtrọng hơn là trong Thu Điếu, ta nhận ra vẻ đẹp của 1 tâm hồn, trong sáng, bình dị, tinh tế và chân thành, frất gắn bó với những j thuộc về qhương va dtộc. Đọc Thu Điếu, ta hiểu và yêu, thêm tự hào về làng quê đất nước , yêu thêm cái tình ng dậm đà cùa dtộc VN.